Merkez Bankası kimi BES’leyecek?

Merkez Bankası Vakfı, yasal zorunluluklardan ötürü bireysel emeklilik sistemine geçmeye hazırlanıyor. Kasasında 3.8 milyar lira bulunan bu dev vakıf, emeklilik şirketlerinin iştahını kabartıyor...

Bireysel emeklilik sistemi (BES)hayatımıza gireli on sene oldu. 16 bin katılımcı ve 5 milyon liralık fon büyüklüğü ile başlayan BES geride kalan yıllarda inanılmaz bir büyümeye imza attı. Geçen yıl sonu itibarıyla 20.5 milyar liralık fon büyüklüğü ve 3 milyon 135 bin katılımcıya ulaşan bireysel emeklilikte hedefler de oldukça iddialı. 1 Ocak’tan itibaren yürürlüğe giren yeni ‘katkı payı’ uygulaması ve vakıf-sandıkların da BES’e aktarılmasıyla 2023’te fon büyüklüğünün 400 milyar liraya, katılımcı sayısının da 10 milyona ulaşması hedefleniyor.

Büyümede vakıf ve sandıklar önemli bir rol üstlenecek. Hazine verilerine göre üyelerine özel emeklilik ve yan ödeme imkânı sağlayan 153 vakıf ve sandık bulunuyor. Bu kurumların yönettiği fonların toplam büyüklüğü ise 7 milyar lira civarında. Bunların en büyüğü bir dönem vergi cezalarıyla gündeme gelen Merkez Bankası Mensupları Sosyal Güvenlik ve Yardımlaşma Sandığı Vakfı (MERVAK).

Hazine kaynaklarından edinilen bilgilere göre 3.8 milyar lira bilanço büyüklüğüne sahip ve 15 bin üyesi bulunan MERVAK, Türkiye’nin en büyük emeklilik fonunu yönetiyor. Bir Hazine yetkilisi, “Eğer MERVAK bir özel emeklilik şirketi olsaydı, Anadolu Hayat ve Avivasa’nın ardından üçüncü büyük oyuncu olurdu” diyerek durumu özetliyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 2011 sonu itibarıyla bankada 4397 personel görev yapıyor. Bu kişiler her ay prim ödeyen aktif üyeler. Banka çalışanlarının maaşlarından her ay yüzde 10 kesinti yapılıyor ve para havuza aktarılıyor. Ancak vakfın asıl gelir kalemi 1986’dan bu yana sağlanan güçlü sermaye birikimi. Tüm kriz ve develüasyonları önceden öngören vakıf bu sayede krizleri fırsata çevirmeyi başardı, bilançosunu bu dönemlerde ciddi anlamda büyüttü.

Emekli olan mensuplarına 4 ila 30 bin arasında değişen tutarlarda aylık ödeyen vakfın emekli sayısının 10 bini aştığı tahmin ediliyor.

MERVAK’ın yapılan yasal düzenlemeler gereği sahip olduğu yatırım portföyünü iki yıl içinde bir özel emeklilik şirketine devretmesi gerekiyor. Ancak pasta bu kadar büyük olunca tüm portföyün tek bir şirkete devredilmesinin sektördeki dengeleri derinden etkileyeceğini düşünen Ekonomi Yönetimi, bunu 3 farklı emeklilik şirketi arasında paylaştırmayı düşünüyor. Ankara’daki bürokratlar bunu öngören bir modeli konuşuyor, tartışıyor. Her zaman olduğu gibi sürecin nasıl sonuçlanacağını ise zaman gösterecek...

Dev cezayı peşin ödedi

Merkez Bankası Vakfı, geçtiğimiz 2 yılda çok konuşuldu, tartışıldı. Nedeni ise vergi müfettişlerinin 2002-2007 arasında vakfın elde ettiği gelirlerin vergisini ödemediği gerekçesiyle 4.8 milyar liralık vergi cezası kesmesiydi. Maliye’nin kestiği cezaya itiraz eden MERVAK, en sonunda Bakanlık ile uzlaşıya vardı. Uzlaşma sonunda ceza 800 milyon liraya indirildi. Merkez Bankası Vakfı, cezanın tamamını peşin ödeyerek herkesi şoke etti.

Sektördeki dengeleri değiştirir

Emeklilik Gözetim Merkezi verilerine göre, fon büyüklüğü açısından Türkiye’nin en büyük emeklilik şirketi 4.3 milyar lira ile Anadolu Hayat Emeklilik. İkinci sırada 4 milyar lira ile Avivasa var. Üçüncü sırada 3.4 milyar lirayla Yapı Kredi Emeklilik yer alıyor. Bu şirketi 3.3 milyar liralık fon büyüklüğü ile Garanti izliyor. Vakıf Emeklilik 1.2 milyar liralık fon büyüklüğü ile 5, ING Emeklilik de 1.1 milyar lira ile 6’ncı sırada yer alıyor. Geriye kalan 11 şirketin toplam büyüklüğü ise 2.7 milyar lira seviyesinde. Merkez Bankası Mensupları Sosyal Güvenlik ve Yardımlaşma Sandığı Vakfı’nın sahip olduğu 3.8 milyar liralık fon büyüklüğü sektördeki sıralamayı tek başına değiştirebilecek güce sahip.

Türkiye, Yemen’den LNG istiyor

Yemen Petrol ve Madencilik Bakanı Ahmed Abdullah Dares, hafta başında Türkiye’ye geldi, Türk muhataplarıyla ve özel sektör temsilcileriyle görüştü. Yapılan toplantılardan çok önemli bir karar alındı. Enerji Bakanlığı’na yakın kaynaklardan edinilen bilgilere göre Türkiye, Yemen’den yılda 1 milyar metreküp sıvılaştırılmış doğalgaz almak için talepte bulundu. Yemen yönetimi de bu satışa son derece sıcak bakıyor. Bakan Dares,“Türkiye ile doğalgaz alanındaki işbirliğimizi geliştirmek istiyoruz. Kısa zamanda önemli sonuçlar alacağımıza inanıyorum” dedi. Türk- Yemen İş Konseyi Başkanı Sadık Yıldız da “Yemen de gerek kamu gerekse de özel açısından önemli fırsatlar olduğuna inanıyoruz. TPAO ve Botaş yeni petrol ve doğalgaz sahalarının keşfedilmesi ve bu ülkeden gaz getirilmesinde aktif rol oynayabilir. Özel sektör de petrol ve doğalgaz arama konusunda istekli. Kısa bir zaman içinde bir mutabakat zaptı imzalanacağını düşünüyoruz” diye konuştu.

BP tarafından hazırlanan ‘Dünya Enerji Görünümü’ raporuna göre Yemen’in 2.7 milyar varil hampetrol rezervi var. Günlük 300 bin varil petrol üreten rezervlerinin bundan çok daha fazla olduğu tahmin ediliyor. Yılda 6.2 milyar metreküp doğalgaz üreten Yemen, gazın 5.5 milyar metreküpünü Asya ülkeleri ile ABD, Fransa, İngiltere ve İspanya’ya gibi gelişmiş ülkelere ihraç ediyor. İran’da yaşanacak olası bir krize karşı enerji alternatiflerini çeşitlendirmek isteyen Ankara’nın Katar’ın ardından ‘Yemen Açılımı’nı başlatması önemli bir hamle. Bunun başarıya ulaşması iki ülke arasındaki ilişkileri de farklı bir boyuta taşıyacaktır...