Üniversite eğitimi, kariyer planlaması derken özellikle büyük şehirlerde anne olma yaşı giderek yükseliyor. Prof. Dr. Bülent Urman anne olmak isteyen kadınların geç kalmadan önlem alması gerektiğini söylüyor.
Türkiye’de anne olma yaşı giderek yükseliyor. Üniversite eğitimi, ardından kariyer planları derken özellikle şehirlerde anne olma yaşı 30’ların başını çoktan aştı. Türkiye’de en çok doğum yapan kadın sayısı 25-29 yaş aralığında olsa da oransal olarak doğum yaşı arttı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre son 5 yılda yüzde 28 ile en çok 35-39 yaş arasındaki anne sayısında artış görülüyor. 40-44 yaş grubunda doğum yapanların sayısı ise yüzde 27’ye yükseldi. Uzmanlar yaş ilerledikçe gebe kalmanın zorlaştığını söylese de kadınlar olarak her yaşta anne olabileceğimizi düşünüyoruz. Amerikan Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Urman, “Her kadın anne olacak düşüncesi hiçbir zaman gerçek olmayacak. Bu yanılgıdan kurtulmamız lazım. Tabii ki her kadının anne olmasına çabalıyoruz ama her kadını anne yapma olasılığımız yok” diyor. Profesör Urman ile konuyu masaya yatırdık ve boş inanışlar yerine bilmemiz gerekenleri öğrendik.
Dünyada ve ülkemizde kadınların anne olma yaşı artıyor...
Bu sadece gelişmiş ülkeler için değil, gelişmekte olan ülkeler için de bir trend. Türkiye’de de özellikle çalışan, kariyer yapan, yüksek eğitim almış kadınlarda çok daha belirgin. Evlendikten sonra belirli bir süre çocuk yapmamayı ve az sayıda çocuk sahibi olmayı planlıyorlar. Bunun da ilk nedeni kariyer yapma isteği. Bu dönem içinde gebelik hep erteleniyor. Sıra gebeliğe gelince yaş çok ilerlemiş oluyor. Ondan sonra gebe kalmakta güçlük çekiliyor. Tabii bu arada şunu da unutmamak lazım; yaş ne kadar ilerlerse, gebe kalmaya engel olabilecek çevresel faktörlere ya da hastalıklara yakalanma riski de artıyor kadının. Bizim takip ettiğimiz gebelere baktığımız zaman, artık yaş giderek artıyor.
Peki ne olacak?
Tabii burada bir ikilem var. Kadınlara, “Sen kariyer yapma, çalışma, hemen gebe kal” demek son derece dikte edici ve yanlış bir yaklaşım. Hiç kimse böyle bir şey söyleyemez. Biz de söylemiyoruz ama kadının bu konuda bilinçli olması lazım. Yani şu bilince sahip olması lazım; kadının artan yaşla birlikte gebe kalabilme şansı sürekli olarak aşağı iner. Örneğin 22 yıl önce Amerikan Hastanesi’nde tüp bebek kliniğini kurduğumuz zaman çocuk yapmak isteyip de yapamayan yani kısırlık nedeniyle bize gelen hastaların ortalama yaşları 31.5’ti. Şu anda ortalama yaş 37.5. Bu yaşlar bir kadının gebe kalabilirliğinin olumsuz etkilenmeye başladığı yaşlar. Dolayısıyla bizim yardım etmemiz gereken çift sayısı artıyor. Yani 29 yaşındaki 10 kadından dokuzu hiç yardımsız gebe kalıyor, 39 yaşına geldiği zaman ise 10 kadından belki 6-7’si yardımsız gebe kalıyor, gerisine tıbbi yardım gerekiyor. O yardımlar da yüzde yüz sonuç vermeyebiliyor her zaman.
45’inden sonra bir kadının gebe kalma şansı mucizelere bağlı
Günümüzde ilk çocuklarını 37’sinden sonra doğuran birçok anne var ama...
Bir kadın gebe kalabilirliğinin olumsuz olarak etkilenmeye başladığı yaşlara giriyor 37’sinden sonra. Kadınlarda şöyle yanlış bir inanış var. Çok gelişmiş ülkelerde de kadınlara sordukları zaman hep aynı inanışla karşılaşılıyor. O da; “Ben menopoza kadar adet gördüğüm müddetçe gebe kalabilirim” inancı. Böyle bir şey yok. Ortalama menopoz yaşını kadınlarda 50 olarak alırsak, kadınlar bunun 10 yıl öncesinden itibaren gebe kalmakta güçlük çekmeye başlıyor. Yani 40 yaşından itibaren, hatta 37 yaşından itibaren gebe kalabilme şansı düşüyor. Pratik olarak bakıldığı zaman 45 yaşından sonra bir kadının gebe kalabilme şansı mucizelere bağlı.
Ama 50-55 aşında anne olan kadınları okuyoruz?
Bunlar istisna olduğu için okuyoruz zaten. 49 yaşında belki 1000 kadın deniyorsa bir tanesi gebe kalabiliyor. O yaş için anne olma şansı o kadar az.
Tüp bebek yöntemi ile başarılı sonuçları hep duyuyoruz?
Evet tüp bebek ve benzeri uygulamaların çok başarılı olduğu yerler var. En başarısız olduğu yer, yaşla birlikte azalmış olan kadının gebe kalabilirliğini geri döndürmek. Bunu kadınlar çok net bilmesi gerekiyor. Yani tüpler tıkandı, çaresi var. Endometriozis oldu, çaresi var. Erkeğin spermi düştü, çaresi
var. Yumurtalık rezervi azaldı, çaresi yok!
Tüp bebekte başarı oranı kaç?
35 yaşın altındaki kadın grubunda, üç tüp bebek uygulamasında aşağı yukarı başvuranların yüzde 80’ini gebe bırakırsınız. 40 yaşın üstünde, başvuranların yaklaşık yüzde 20-25’i gebe kalabilir. 45 yaşın üstünde ise hiçbir şekilde gebe bırakamazsınız. Tüp bebeğin başarısı budur işte.
Üniversite mezunu olanlar daha bilinçli davranıyor
Yaşı ilerlemesine rağmen kariyer nedeniyle ya da evlenmediği için anne olamamış kadınlar için yumurta dondurma yöntemi “hayat kurtarabilir” mi?
Realist olmalı hayatta.
Bilgi sahibi olup konunun gerçeğini bilmek lazım. Eğer bir kadın, 39-40 yaşına gelmiş, evlenmemiş ve yakın zamanda evlenmeyecekse, o kadın bilmelidir ki 5 yıl sonra gebe kalabilme şansı neredeyse sıfıra düşecek. Dolayısıyla bir şey yapması gerekiyor. Bu aşamada örneğin yumurta dondurması olasılığı devreye giriyor.
Yumurta dondurmak için kaç yaşındaki kadınlar geliyor?
Bizim çalışmamızda bu yaş 38-40 arası. Yüzde 90’ı da üniversite mezunu. “Daha gençken nasıl olsa önümüzde zaman var, evlenirim, çocuk sahibi olurum” diyerek başvurmuyorlar. Ama yaşla birlikte o baskıyı üzerinde hissetmeye başlıyor kişi. Onun için bir şekilde ‘gebe kalabilirliğimi koruyayım’ isteği çıkıyor. 40-45 yaşında bir kadın geliyor yumurta dondurmak için siz ona gerçeği söyleyince yıkılıyor tamamen. Şöyle söyleyeyim 25-29 yaş arası, bir kadının en fazla ve kolay gebe kalabileceği yaştır. 29 ila 35 arasında aşağı yukarı bu feltirite oranı bir plato çizer. Yani yüksekten. Sonra düz çizer, 35’ten sonra aşağı düşmeye başlar. 40’tan itibaren de çok ciddi bir şekilde aşağı düşer. Buna bakarak, kadınların karar vermeleri lazım. 35 yaşını geçmiş, halen evlenmemiş ya da gebelik henüz düşünmeyen her kadının, bir konunun uzmanı kişiye danışıp, “Benim yumurtalıklarımın durumu nasıl, yumurtalıklarımın kapasitesi nasıl, yumurta dondurmama gerek var mı?” diye danışması lazım. Yumurtalık rezervleri azalmaya yüz tutmuşsa ve yumurta dondursunlar.
Çocuk sahibi olmamalı!
Her isteyen yumurta-larını dondurabiliyor mu?
Türkiye’de bunun yönetmeliklerle belirlenmiş bir alt yapısı var. Yeni yönetmelik kanser hastalarının yanı sıra, yumurtalık kapasitesi düşmüş ve, ailesinde erken menopoz olan kadınlara da izin veriyor. Ayrıca daha önce hiç çocuk sahibi olmamış olması gerekiyor.
Dondurulmuş bir yumurta ile anne olma olasılığı nedir?
Bir kadının yaşıyla değişken olmak üzere, dondurduğu yumurta başına, her yumurta için gebelik oranı yüzde iki ve beş arası değişiyor. 10 yumurta dondursa yüzde 20 oluyor. Ama bu yumurtaları 35 yaşından önce dondurmuşsa, yumurta başına yüzde 5’e çıkıyor. Yani 35 yaşından önce 10 yumurta dondurmuş bir kadının, bu yumurtaları kullandığı zaman yüzde 50 anne olma şansı var. 40 yaşında yumurta dondurmuş bir kadının ise yüzde 20.
Menopozda da anne olunur!
35 yaşında yumurtasını donduran kadının 45’inde anne olma şansı yüzde 50 diyorsunuz. Yani yaşla birlikte şansı azalmıyor mu?
Yumurtayı bir kez dondurduktan sonra siz menopozda bile gebe kalabilirsiniz. Mesela 35’inde yumurtayı donduran bir kadının gebelik şansı 35 yaşındaki bir kadın kadardır. 45’inde de, 55’inde de bu şans aynı oranda devam eder. Yumurtanın yaşıyla alakalı. Menopozda da hamile kalınabilir.
Yumurta dondurma işlemi yaklaşık ne kadara mal oluyor?
Pahalı bir işlem değil. Hastanemizdeki fiyatları 5 bin lira civarında. İlaçlarla birlikte 6-7 bin liralara mal olan bir işlem.
Yumurtaları kullanmak için evli olmak gerekiyor
Peki yumurtalar kaç yıl dondurulabiliyor?
Kanunen 5 yıl. Kişi bunu Sağlık Müdürlüğü’ne verdiği dilekçelerle uzatabiliyor. Kadın 43 yaşına geldi hala evlenemedi bu yumurtaları kullanamıyor. Çünkü evli olması gerekiyor. Yurt dışına da çıkartamıyor, başka bir spermle de dölleyemiyor.
Peki rahim nakli?
Azalmış olan bir yumurtalık rezervini geri döndürecek veya düzeltecek hiçbir teknoloji yok. Yeni bir yumurta yaptıramazsınız. Rahim nakli son derece deneysel ve dünyada çok az sayıda yapılmış. Şu ana kadar dünyada sadece 5-6 kadın doğum yapabildi bu yöntemle.
Endometriozis kısırlığa neden oluyor
Hastanenizde Bayer’in de katkılarıyla endometriozis kliniği açıldı, neden özellikle bu hastalık?
Endometriozis (rahim duvarı kalınlaşması) kadınlarda tanısında gecikilen ve üreme çağındaki en önemli sorunlardan bir tanesi. Hem yumurtalıkta kist, hem kısırlık, hem de ağrı yapıyor. Özellikle kronik ağrı çeken kadınların önemli bir kısmında endometriozis oluyor. Ancak şüphelenilmediği zaman tanı konamıyor. Tanı konamadığı zaman hastaların önemli bir kısmı çok erken cerrahi tedavilere maruz kalıyor ve yumurtalık rezervleri olumsuz olarak etkileniyor. Sokaktan rastgele 100 kadını durdurun 4-5’inde endometriozis çıkar. 100 gebe kalamamış kadından, 30’unda bu sorun var. İlişki veya adet sırasında tanı konamamış şiddetli ağrısı olanların yüzde 40’ında endometriozi çıkar.
