Mutasavvıflar evreni Allah’ın görüntüsü kabul etmişlerdir

DÜNDEN DEVAM
İbn Arabi’ye göre varlık bir daire oluşturur. Bu daire, Allah’ın bir görüntüsü veya O’nun aynıdır. Dairenin merkezi Allah’tır. Başında ilk akıl vardır. Bu, bütün yaratılanların aslıdır. Her şeyin sureti, tasarısı bunda vardır. İlk akılda bulunan suretler, şekillere konularak çeşitli varlıklar yaratılmaya başlamıştır. Böylece yaratma devam edip insan türüne gelmiş ve en son insan yaratılmıştır. Varlık dairesinin sonunda insan bulunmaktadır. İnsanla varlık dairesi tamamlanmış ve nasıl dairenin sonu, başıyla birleşirse insan da akılla birleşmiştir. Başında akıl, sonunda (başa birleştiği noktada) insan bulunan bu dairenin, iki ucu arasında kalan kısmında diğer varlıklar vardır. Nasıl dairenin merkezinden çıkan hatlar, çevrenin her noktasına aynı uzaklıkta ise bütün yaratıkların da Allah’a münasebeti öyledir. O’nda değişiklik olmaz. Dairenin çevresindeki her nokta, nasıl merkeze bakarsa bütün yaratıklar da öyle Allah’a bakar, O’nun verdiğini kabul ederler (Fütuhat: 1/162).

Bu konunun ayrıntısı için “İslâm Tasavvufu” adlı eserimi okumalısınız. Şunu vurgulamak gerekir ki bu felsefenin büyük temsilcileri görünen İslâm mutasavvıfları, her şeye “Allah” dememişler ancak evreni Allah’ın görüntüsü, gölge varlık kabul etmişlerdir. Allah ise gerçek varlıktır. Asıl varlık O’nun varlığıdır. Varlığı kendisindendir, başka bir varlığa dayanmaz. Yaratıkların varlığı ise O’nun varlığına dayanır. İbn Arabi de talebesi Konevi de her şeye “Allah” deyip din kurallarını boşlayanları şiddetle kınarlar ve “zındıklıkla” suçlarlar. Aslında bu felsefe, insana emir ve yasak boyunduruğundan kurtulma kapısını açmaz. Öyle olsa hırsızla, katille veli bir tutulur. Evet iyilik ve kötülüğün failleri güçlerini O’ndan alırlar ama Allah iyilik yapandan memnun olur, ötekini de cezalandırır. Evrendeki çeşitlilik, Allah’ın isim ve sıfatlarının çeşitliliğinden kaynaklanır. Allah’ın rahmet sıfatı yanında gazap sıfatı da vardır. Nafi (yarar veren) sıfatı yanında darr (zarar veren) sıfatı da vardır. İşte evren böyle alternatifli sıfatların görüntüsüdür. Yaratıkların kimi Allah’ın yarar veren sıfatına, kimi de zarar veren sıfatına ayna olmuştur.