Telefon bataryalarındaki patlama haberleri son zamanlarda endişe yaratmaya başladı. İlk örnek Artvin'in Hopa ilçesinden... Bir kafede oturan üniversite öğrencilerinden birine ait cep telefonunun bataryası, telefon masanın üzerinde dururken adeta bomba gibi patladı. Garsonun sipariş aldığı esnada meydana gelen olay sırasında kısa süreli panik yaşandı.
İkinci olayda İstanbul Sultanbeyli'de caddede yürüyen bir vatandaş, arka cebindeki telefonundan gelen sıcaklığı fark etti. Vatandaş, telefonunun kılıfını çıkarmaya çalıştığı sırada yoğun duman oluştu ve telefon bir anda patladı. İlginç olan, cihaz üç ay önce satın alınmış olmasıydı.
İstanbul Sultangazi’de bulunan bir cep telefonu teknik servisinde de patlama meydana geldi. Telefon, bataryasının değiştirilmesi için teknik servise getirilmişti. İşlem sırasında, batarya alev alarak patladı.
Telefon bataryalarının yanı sıra şarj aletlerindeki patlama olaylarında da ciddi bir artış görülüyor. Üst üste bu olayların yaşanması akıllara ‘Bu patlamalar neden gerçekleşiyor? Kullanıcı olarak biz mi hatalıyız yoksa cihazlar mı sorunlu?’ sorularını getiriyor.
‘AŞIRI ISINMA PATLAMANIN HABERCİSİDİR’
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Canan Akın, “Bataryanın aşırı ısınması ve darbe alması, patlama meydana geleceğinin habercisidir. Bir diğer önemli nokta da akım büyüklüğüdür. Akım çok büyük olduğunda lityum iyonları büyük sorunlar çıkarabilir” dedi ve ekledi:
“Artık tüm akıllı telefonlarda, tabletlerde, dizüstü bilgisayarlarda lityum pil kullanılıyor. Lityum-iyon piller, yanıcı elektrolitlere sahip olduğundan hasar gördüğünde veya yanlış şarj edildiğinde patlamalara ve yangınlara sebep olabileceği gibi, uygun şekilde tasarlanıp üretilmediğinde de güvenlik tehlikesi oluşturabiliyor. Lityum iyonları yüksek ve akımın fazla olduğu şarjda telefonun malzemesi üzerinde elektron üreterek lityum atomik kristalizasyona neden olur. Çok tehlikeli olan bu durum, pil kabuğunun kırılması ile patlama meydana getirir.”
‘DÜŞME KAYNAKLI HASARLAR BATARYANIN İÇ İŞLEYİŞİNİ BOZABİLİR’
Akademisyen ve teknoloji yatırımcısı Ergi Şener ise “Bir akıllı telefonun yanması veya patlaması pek çok sebepten kaynaklanabilir ve çoğu zaman bu problem cihazın bataryası ile ilgilidir. Modern mobil cihazlar, şarj edilebilir olabilmeleri için dikkatlice dengelenmiş pozitif ve negatif elektrotları içeren lityum-iyon pillerle çalışır. Bir sorun çıktığında, bataryanın iç bileşenleri bozulabilir ve yangınlara yol açabilecek patlayıcı bir tepki oluşturabilir” dedi.
Şener, şöyle devam etti:
-- Bu durum birden fazla nedenden kaynaklanabilir ancak en yaygın sorun aşırı ısınmadır. Şarj edilen bir batarya veya aşırı çalışan işlemci çok hızlı bir şekilde ısınırsa, telefonun bileşenlerinin kimyasal yapısını bozabilir. Bataryalarda, 'termal kaçış' adı verilen bir zincirleme tepki, bataryanın daha fazla ısı üretmesine ve sonunda ateş almasına veya patlamasına neden olabilir.
-- Telefonunuzun aşırı ısınması da farklı nedenlere dayanabilir. Fiziksel hasar, düşmeden veya aşırı bükülmelerden kaynaklanan türden hasar, bataryanın iç işleyişini bozabilir. Telefonu uzun süre güneşte bırakmak, kötü amaçlı yazılımların işlemciyi aşırı çalıştırması veya şarj sorunları, cihaz içinde kısa devre oluşturabilir.
-- Doğrudan kontrolünüz dışında bir durum da gelişebilir. Bataryalar zamanla kötüleşir, bu yüzden bir cihaz birkaç yıl boyunca kullanılmışsa iç bileşenlerin zayıflaması, şişmeye ve aşırı ısınmaya neden olabilir. Telefonun üretimindeki bir sorun da bu sorunları tetikleyebilir.
'TELEFONLAR DÜZ BİR ALANDA ŞARJ EDİLMELİ'
“Cihazların şarj süreçlerini telefon ya da cihaz üreticilerinin yönergeleri ya da talimatları doğrultusunda planlamakta yarar var” diyen Ergi Şener, üreticiye göre değişiklik gösterse de genel bazı püf noktaları olduğunu belirtti:
-- Öne çıkan üreticilerden olan Apple’ın cihazlarına yönelik yönergelerinde, iPhone'ların sadece iyi havalandırılan ortamlarda ve masa gibi düz yüzeylerde şarj edilmesi gerektiği belirtiliyor. Apple, battaniye, yastık veya insan vücudu üzerinde şarj etmeyi kesinlikle önermiyor. Aslında bunu diğer markaların cihazları için de dikkate alabiliriz.
-- Cihazlar genel olarak şarj olurken ısı üretir. Bu ısı, sınırlı alanlar nedeniyle etkili bir şekilde dağılamadığında, yanıklara yol açabilir veya daha ciddi durumlarda yangın çıkarma riski taşır. Dolayısıyla, şarj edilen bir telefonu yastığınızın altına yerleştirmek, akıllı telefon kullanıcıları için en riskli uygulamalardan biri olarak kabul edilir. Kullanıcılar cihazlarını, güç adaptörünü veya kablosuz şarj cihazını bir güç kaynağına bağlıyken battaniyeye, yastığa veya vücutlarına temas ettirmemelidir.
YILDIRIMLI HAVALARDA TELEFONU ŞARJ ETMEYİN!
“Bazı evlerin tesisatında topraklama olmaması veya topraklamanın yanlış yapılmış olması binaya yakın bir yere yıldırım düşse dahi tehlikeye neden oluyor” diyen Ergi Şener, “Bu nedenle, yıldırımlı havalarda telefonu şarj etmemekte yarar var. Bununla birlikte evimizde ve ofisimizde, hem cihazlarımızı hem de anlık elektrik çarpmasına karşı kendimizi korumak için mutlaka sigorta kutusunda doğru tasarlanmış kısa devre akım koruması şalterinin olmasına özen göstermek gerekiyor” ifadelerini kullandı.
‘TELEFON ŞARJDAN ÇIKARILANA KADAR AŞIRI ISINMIŞSA PİROFORİK MADDE HALİNE GELİYOR’
“Telefon şarjdan çıkarılana kadar cihaz aşırı ısınmışsa, piroforik yani kolay tutuşan madde haline geliyor” diyen Canan Akın, “Piroforik maddeler, karışımlar ve çözeltiler hava ile temas ettiğinde birkaç dakika içerisinde tutuşan maddelerdir. Şarjdan çıkarılsa bile aşırı ısınmış madde hava ile temas ettiğinde yanma gerçekleşir” dedi.
“İnsanlar genelde akşamları yatmadan önce telefonlarını şarja takıyor ve telefon sabaha kadar şarjda takılı kalıyor. Bu yapılan en büyük hatalardan…” diyen Canan Akın, “Elektronik cihazların özellikle de cep telefonlarının aşırı ısıyla karşı karşıya kaldığında patlayıp yangın çıkmasına sebebiyet vermesinden dolayı gece yatarken telefonun şarjda bırakılmamasını şiddetle tavsiye ediyoruz” ifadelerini kullandı.
ELEKTRİK KESİNTİSİ SONRASINA DİKKAT!
Elektrik kesintisi sonrası tekrar enerji geldiğinde veya ani şebeke geriliminin düşük, yüksek ya da dalgalı geldiği diğer durumlara elektronik cihazların bozulması ve yangın çıkması söz konusu olabiliyor mu? Bu noktada nelere dikkat etmek gerekiyor?
Ergi Şener, “Elektrik dalgalanmaları özellikle de yüksek voltaj içerenler, elektronik cihazlar için risk oluşturabilir ve potansiyel olarak hasara veya aşırı durumlarda yangına neden olabilir. Bir kesintiden veya voltaj seviyelerindeki düzensizliklerden sonra gücün aniden geri gelmesi, elektronik aksamı olumsuz yönde etkileyebilir. Bu gibi durumlarda elektronik cihazları korumak için aşırı gerilim koruyucuları veya voltaj regülatörleri kullanılması tavsiye edilir” dedi.
Şener, şu önemli bilgilerin altını çizdi:
-- Bu cihazlar, gelen voltajın düzenlenmesine yardımcı olarak ani dalgalanmaların etkisini azaltabilir. Elektrik kesintileri veya dalgalanmalar sırasında hassas elektronik ekipmanların fişinin çekilmesi de hasarı önlemede etkilidir.
-- Ayrıca elektronik cihazların ve güç kaynaklarının kullanımına ilişkin üretici talimatlarına uymak da önemlidir. Bazı cihazların voltaj değişimlerine karşı belirli toleransları olabilir ve bu kurallara uymak hasar riskini azaltabilir. Sık güç dalgalanmaları veya güvenilmez güç kaynağı durumlarında, kesintisiz güç kaynağı (UPS) sistemlerine yatırım yapmak, geçici yedek güç sağlayarak ve bağlı cihazlara voltaj çıkışını stabilize ederek ek koruma sunabilir. Güç kaynağındaki ani değişikliklere karşı dikkatli ve hazırlıklı olmak, elektrik dalgalanmaları veya voltaj dalgalanmaları nedeniyle elektronik cihazların zarar görmesi riskini önemli ölçüde azaltabilir.
