Resesyon ihtimali güçleniyor

Mali piyasaları döviz kuru heyecanı sardı. Pazar döviz kurunu yazdım. “Pahalı dövize alışın” diyerek bitirdim. Söylemesi kolay oluyor. Pek çok kesimin alışmakta çok zorlanacağını biliyorum.

Piyasalar Merkez Bankası’nın oyun planını kestirmeye çalışıyor. Akıllarda 2012 başı var. Likiditeyi sıkarak kuru baskılamıştı. Gene öyle yapar mı? Yoksa bu kez TL’nin değer kaybına izin verir mi? Nereye kadar?

Şimdilik rivayetler muhtelif... Merkez Bankası sepet kurun 2.25 TL’yi aşmasını döviz satarak engelliyor. Ama sonraki adımı atmıyor. Daha aşağıya indirmek için faizleri yükseltmeye yanaşmıyor. Heyecanla izliyoruz.

Ani duruş

Bir ekonomi dış açık verince dış finansman riskini de üstlenmek zorunda kalıyor. Konvertibilite yoksa dış finansman bulamayınca dövizi kalmıyor. Ekonomi çöküyor. Benim neslim bu süreci 1990 öncesinde birkaç kez yaşadı.

Konvertibilite dövizsiz kalma sorununu çözüyor. Dış finansmanın kurusa bile döviz bulunuyor. Ama daha önce giren sıcak para çıkışa geçince dövizin fiyatı zıplıyor. Literatürde “ani duruş” (sudden stop) deniyor. Sonrasını genç nesiller de hatırlıyor.

Fed’in vites değiştirmesi konuyu yeniden gündeme taşıdı. Dış açık veren gelişen ekonomilerden sermaye çıkışı başladı. Türkiye de nasibini alıyor. Kısa dönemde ciddi maliyet ödemeden yeni koşullara uyum sağlamak mümkün durmuyor.

Yavaşlama kaçınılmazdır

Reel ekonomiye nasıl yansır? Kısa dönemde kurun yükselmesi iç talebi düşürür. Bir neden bilanço kanalıdır. Döviz borçluları harcamasını kısar. Diğeri gelir etkisidir. İç piyasaya yönelik sektörlerin reel geliri ve harcaması azalır.

Kurun teşvik ettiği ihracat düşen iç talebi telafi edebilir mi? Evet, fakat zaman alır. Gecikme (lag) dokuz aya kadar uzuyor. Dolayısıyla kısa dönemde toplam talep düşer. Zaten canlanmakta zorlanan ekonomi iyice duraklar.

Kritik soruya gelelim. Yavaşlama resesyona dönüşür mü? Formel tanımında peş peşe iki çeyrek küçülme (eksi büyüme) var. Mutlaka olur diyemem ama bu ihtimal hızla güçleniyor. Ekonomi yönetiminin işi giderek zorlaşıyor.