Faizi kim belirler?

Mali piyasaların haftayı nisbeten sakin kapattığını söyleyebiliriz. Borsa 76 binin üzerini gördü. Gösterge (iki yıl vadeli) tahvil faizi yüzde 8’in altına indi. Döviz sepeti 2.22 TL’de istikrar kazandı. Bu hafta altın fiyatında rekor düşüş yaşandı. İki ay önce uyarmıştım (30 Nisan). Dolarda enflasyon beklentisi altın fiyatını yükseltmişti. Risk gerçekleşmedi. Yani dolar enflasyonuna oynayanlar kaybetti. Düşüş sürecektir. Mayıs dış ticareti açıklandı. Piyasa 10.4 milyar dolar dış açık öngörüyordu. 9.9 milyar dolar geldi. Yıllık dış ticarete açığı 90.2 milyar dolara yükseldi. Altın ithalatı da tekrar rekor kırdı. Ayrıntılarına gelecek ay bakarım.

İki farklı fiyat

“Faiz lobisi” tartışmasına ben de katıldım (11 Haziran). Bir daha yazmam diyordum. Ama faizlerin nasıl oluştuğu konusunda kafaların karışık olduğu dikkatimi çekti. Faizin iki işlevini açıklığa kavuşturmak istedim. Biri tasarruf ve yatırım akımlarını dengeye getiren mevduat, tahvil ve kredi faizleridir. Borç verenin zaman tercihi, enflasyon beklentisi, geri ödeme riski, vs. kaynak arzını, borç alanın harcama arzusu kaynak talebini belirler. Mali piyasada oluşur. Diğeri bir varlık olarak para stoğunu (likidite) dengeleyen para piyasası faizidir. Talebi mali piyasanın likidite ihtiyacı belirler. Arzı ise Merkez Bankasının tekelindedir. İstediği fiyatı koyar. Ama fiyatının içerdiği stoğu sağlamak zorundadır.

Lobinin muhatabı

İki faiz arasındaki ilişki para politikasının en hassas noktasıdır. Çünkü tahvil (mevduat, kredi) faizi enflasyon beklentisi ve geri ödeme riskinden etkilenir. Gecelik faiz etkilenmez. Yani iki faiz ters yönde hareket edebilir. Ancak genelde ikisi beraber davranır. Özellikle Merkez Bankasının borçlanma faizi tahvil faizi için alt sınır oluşturur. Yükseltince tahvil faizi de artar. İlişki ille simetrik olmayabilir. Ama genelde indirince de düşer. “Faiz lobisinin” çalışma yöntemi yukarıdan çıkıyor. Tahvil faizini zaten piyasa belirliyor. Dolayısı ile lobinin muhatabı Merkez Bankası’dır. Amaç gecelik borçlanma faizinin yüksek tutulmasıdır.

Bir başka yazıda analizi döviz kuruna uzatacağım.