Riyal ile ticaret mümkün mü?

Türkiye’de ruble kabulü için İTKİB’in çabalarıyla bu yıl başında ciddi adımlar atıldı. Merkez Bankası (MB) bankaların her türlü döviz üzerinden işlem yapabilmesinin önünü açarken, daha önceden hiç kur açıklamadığı para birimlerinde işleme konu olmayacak, gösterge niteliğinde de olsa kur açıklamaya başladı.

Türkiye’nin komşularıyla olan ticareti açısından önemli bir ilk adımdı ruble. Başbakanın İran ziyaretinde de riyal ile ticaret gündeme geldi. Uluslararası ödemelerde ve ikili ticarette dolar ya da euro yerine TL ve riyal kullanımı konusunda mutabakata varılmış.

Ancak riyaldeki durum, rubleye benzemiyor. Rublede devreye MB’nin girmesine gerek kalmaksızın, Türk bankaları gerek Moskova’daki şube/iştirakleri gerekse de Rus muhabirleri ile rubleyi kolaylıkla dolar ya da euroya değiştirebiliyorlar. İran bankacılık sistemi uluslararası finans sistemine dahil olmadığından ve halen daha tüm döviz işlemlerinin İran Merkez Bankası (İMB) üzerinden yürütüldüğü sisteme sahip olduğundan riyalin Türkiye’de kabul edilebilmesi oldukça güç.

Bunun mümkün olabilmesi için Türkiye’deki bankaların riyali, İMB’ye verip euro alabilmeleri gerekir. (Dolar çok daha zor, zira İran’ın hiçbir bankası ABD’de hesap açamıyor!) Bir başka yol ise Türkiye’nin İran’dan yaptığı ithalatta (özellikle doğalgaz) riyal ile ödeme yapabilmesi. Ancak bu da hükümetlerarası mutabakata ve İran’ın bunu kabul etmesine bağlı. Bu durumda mecburen Hazine ve MB devreye girmek zorunda kalacak.

İran, güçlü bir döviz ile tahsilat yaparken, riyalle tahsilatı ister mi? Zaman gösterecek.

Öte yandan İran’ın TL kabul etmesi açısında hiçbir sorun yok. İran bankaları ellerindeki TL’yi bizim bankacılık sistemimiz aracılığıyla istedikleri an, istedikleri paraya çevirebilirler.

Bakıldığında yerel paralarla ticaret yapabilmek oldukça romantik bir düşünce. Ancak bankacılık sistemlerinin “konuşamadığı” durumda bu hiç de kolay değil. Bu sorunlar zaman içinde çözülebilir. O zamana kadar dolar ilk öncelikli para birimi olacak. Ki bu da doların yakın zamanda iktidarını koruyacağını, rezerv para olma özelliğini kaybetmeyeceğini gösteriyor.

Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta daha var! Türkiye’de komşu ülkelerin paralarının kabul edilmesi, bir anlamda o ülkelerin kendi para birimlerini “ihraç etmeleri” demektir. Tıpkı ABD’nin doları son 50 yılda ihraç ettiği gibi. Önceliğin bu paraları “ithal etmektense” TL’nin ihraç edilmesine verilmesi daha yerinde olacaktır.

Böylelikle doların küresel ticaret parası olma özelliğinin zayıfladığı zaman bizim bölgemizde, belki de Ortadoğu’da doların yerini alacak para birimlerinin başında TL gelsin. Bunun için atılması gereken bir çok adım var ancak bugünden bunun için çalışmaya başlamak gerek.

TL’nin bölgesinde itibarlı bir para birimi olması bugün 86’ncı yılını kutladığımız Cumhuriyetimizin 100’üncü yılı için hiç de fena bir hedef olmazdı. Ne dersiniz?

Cumhuriyet bayramımız kutlu olsun!