Londra’daki ÖPSP

Takasbank A.Ş. bünyesinde faaliyetlerini sürdüren Ödünç Pay Senedi Piyasası’nın kısa adı ÖPSP. Bu piyasa daha çok hatalı hisse senedi işlemlerinin takasının kapatılabilmesi için aracı kurumlarca kullanılıyor. Bir de “açığa hisse senedi satan” yatırımcıların takas yükümlülüklerini karşılayabilmek için hisse senedi borçlanabildikleri bir piyasa. Hisse senedini borç alan taraf, borç verene bu işlem için bir “faiz” ödüyor.
Takasbank nezdindeki bu “organize piyasa” teminat ve işlem koşullarındaki zorluklar ve yüksek işlem komisyonları nedeniyle verimli çalış(a)mamakta. Takasbank da işleme aracılık ettiğinden dolayı taraflardan komisyon alıyor. Takasbank’ın minimum bir işlem komisyonu var ve işlem hacmi arttıkça komisyon da buna paralel artıyor.
Daha çok “hata-noksana” yönelik çalışan bu piyasada, işlem sayısı ve hacmi genel olarak düşük. Takasbank’ın talep ettiği minimum komisyon rakamı ve işlem yapabilmek için gereken teminatlar nedeniyle yapılan işlemlerin aracı kurumlara maliyetleri de hayli yüksek. İçerideki bunca zorluğa karşın, Londra’da da bir ÖPSP var. Üstelik Takasbank’takine oranla işlem hacmi çok daha büyük. Londra’daki tamamen “tezgahüstü - over the counter” tabir edilen ve herhangi bir düzenlemeye tâbi olmaksızın serbestçe çalışan bir piyasa. Üstelik her geçen gün daha da serpiliyor, gelişiyor.
Önceleri sadece ilk 10’daki hisse senetlerinde borç alınıp, veriliyordu. Özellikle son birkaç ayda değil ilk 20, artık ilk 50’deki hisselerde de borç alıp-verme işlemleri yapılmaya başlandı. Bu piyasa uzun vadeli hisse senedi yatırımcılarına, “ek gelir” yaratıyor. Günün şartlarına, işlemin vadesine ve teminat durumuna göre yıllık bazda yüzde 3-10 arası “ek (faiz) gelir” elde etme şansı var.
Bu piyasa aracılığıyla borç alanlar, ya hisse senetlerinin fiyatlarının düşeceği beklentisiyle “açığa satıyorlar”, ya da hisse senedini açığa satarak elde ettikleri YTL’nin faizi ile ÖPSP faizi arasındaki farktan para kazanmaya çalışıyorlar. Bu piyasadaki gelişmeleri yakından izlemekte fayda var. Dönem dönem piyasanın yönü konusunda fikir verebiliyor.
Bürokrasi ve aymazlık nedeniyle ÖPSP’yi de Londra’ya kaptırmış durumdayız artık. Yerli aracı kurumlar bile büyük miktarlı işlemlerini Londra’daki aracılar vasıtasıyla yapar hale geldiler. Bu da yerli aracı kurumlar için hem işlem hacmi, hem de komisyon kaybı demek.
Londra’daki piyasayı İstanbul’a getirmeye çalışmak yerine biz elimizdekini Londra’ya kaptırırsak, İstanbul nasıl “finans merkezi” olacak?