Fiyatı nerelerde belirleniyor?

Dünya petrol fiyatlarının arz ve talebe göre belirlendiğini hepimiz biliyoruz. Talebin düzenli olarak artıyor olması buna karşın arzın talebi karşılamasındaki hissedilen en küçük problem fiyatlara olumsuz yansıyor.

Arz-talep dengesinin neredeyse 'bıçak sırtında' olduğu petrol dünyasında günlük fiyatlar iki ayrı piyasada oluşuyor. Bunlardan ilki petrolün fiziksel olarak el değiştirdiği fiziksel piyasalar, diğeri ise petrol üzerine yazılmış kontratların işlem gördüğü borsalar.

İster ham petrol olsun, isterse de benzin, motorin gibi temel petrol ürünleri olsun bunların hem fiziksel hem de kontrat piyasası var.

Fiziksel piyasalarda gerçekleştirilen işlemler Platts adlı kurum tarafından raporlanıyor. Her günün sonunda hem bölgesel, hem de ham petroller ve ürünler bazında bir "uzlaşma" fiyatı açıklanıyor. Bu fiyat, petrol endüstrisinde fiziksel alımlarda "endeks" fiyatı oluşturuyor. Ülkeler ya da kurumlar arasındaki alışverişlerde de fiyatlama "Platts artı (veya eksi)" olarak belirleniyor. Platts; başta Kuzey Batı Avrupa, Akdeniz, Kuzey Amerika, Dubai ve Singapur olmak üzere tüm önemli petrol bölgelerindeki hemen tüm ham petrol ve petrol ürünleri için ayrı ayrı fiyatlarını gün sonunda açıklıyor. Kontrat piyasalarına gelince; Londra'daki eski adı International Petroleum Exchange (IPE) yeni adı Intercontinental Btchange (ICE) ile ABD'deki NY Merchantile Exchange (NYMEX) en önde gelen iki piyasa. Petrol kontratları Dubai,Tokyo ve Singapur'da da işlem görmesine karşın, ilk iki piyasa kadar belirleyici ve yüksek işlem hacimlerine sahip değiller.

Kontrat piyasaları
Kontrat piyasaları, fiziksel piyasalara göre daha dinamik ve hareketli piyasalar. Zira asıl işi petrol olmayan yatırımcılar ve özellikle hedge fonlar da bu piyasalarda işlem yapabiliyorlar. Hatta asıl işi petrolden çok yatırım' olan hedge fonların yapmış olduğu işlemler, fiziksel alım satımların dahi yönünü belirleyebilecek seviyeler gelmiş durumda. Bu yılın başında; kontratlarda 'kısa' (short) pozisyon taşıyan bu fonların Şubat ayı ortalarında, bu pozisyonlarını kapatıp 'uzun' (long) pozisyona geçmeleriyle petrol fiyatlarında yükselişin başlaması hemen hemen aynı zamana denk geliyor. Fonların bu tarz hareketleri doğaldır ki temel beklentilerden kaynaklanıyor. Ancak fiziksel ve kontart piyasalarındaki etkileşim, önceki yıllarda fizikselden kontrata doğru iken, özellikle son iki yılda bu tersine dönmüş durumda.

Bu durum doğal olarak büyük petrol şirketlerinin işine geldiğinden, onlar da bu 'havayı' beslemekten geri kalmıyorlar.