Tomografi Nedir? İlaçlı Tomografi neden ve nasıl çekilir?

Birçok hastalığın teşhisinde yararlanılan radyoloji alanının incelemeleri, radyologlar yani radyoloji uzmanları aracılığıyla gerçekleştirilir. Tomografi genellikle BT olarak kısaltılmaktadır.

TOMOGRAFİ NEDİR?

Tomografi, radyoloji biriminin uyguladığı görüntüleme yöntemleridir. Tomografinin sözlük anlamı ise; Yunancada kesim, dilim anlamlarına gelen "tomos" kelimesinden ve de yazmak, kayıt etmek anlamlarını taşıyan "graphein" kelimelerinin birleştirilmesi ile türetilmiştir.

Doktor tarafından istenilen bilgisayarlı tomografi yani BT'de, radyoloji uzmanı ve ya radyolog, incelenmesi istenmiş olan vücut kısımlarının tomografisinin çekilmesini sağlar ve radyolog çekilmiş olan filmin detaylı raporunu düzenleyerek doktora gönderir. Sıkça kullanılan ve teşhis aracı olarak görev yapan BT, vücut kısımlarını, detaylı bir şekilde X-ray ışınları ile tarama yaparak katmanlı ve detaylı bir görüntü oluşturur. Çekimin yapıldığı sırada vücudun içerisindeki yumuşak doku, kemik, damarlar ve organların görüntülerini farklı açılardan tarayarak kesitler şeklinde görüntülenmesine olanak sağlar.

Röntgenlere oranla daha çok detay, kesitler ve 3 boyutlu görüntüler elde edilmesine olanak sağladığı bilinen BT, doktorlara müdahale ve tedavi sürecinin nasıl gerçekleştirileceği hakkında ayrıntılı bilgi sağlamaktadır.

Hareketsiz olarak yatırılan kişinin çevresinde bilgisayar tarafından hareket ettirilen X-ray ışınları yani röntgen ışınları aracılığı ile elde edilen görüntüler, tomografi cihazının bağlı olduğu bilgisayar tarafından birleştirilmesi ve kesitlerin oluşturulması sağlanır. Bu kesitlerin detaylı bir şekilde yorumlanması radyologlar tarafından gerçekleştirilir ve detaylı bir rapor hazırlanır. Bilgisayarlı tomografi cihazı yani BT, hastaların sedyelere yatırılarak içine yerleştirildiği, ortası boşluk olan bir şekle sahip, halka yapıya sahip bir cihazdır. Fazlasıyla hızlı bir görüntüleme cihazı olduğu için acil tanı gerektiren durumlarda oldukça sık kullanılmaktadır.

TOMOGRAFİ NASIL ÇEKİLİR?

Bilgisayarlı tomografisi yani BT'si istenilmiş olan hastanın, radyoloji ana bilim dalı içerisinde bulunan bilgisayarlı tomografi odasına yönlendirilir. BT çekimi için, çekime 6 saat kala yemek yememeleri ve 4 saat su içmemeleri istenilir. Bir kabin içerisinde, görüntülenmesi istenilen bölgedeki kıyafetlerini çıkartması ya da tüm kıyafetlerini çıkartması istenilir ve hastane önlüğü giydirilir. Bu sırada gözlük, yüzük, toka, takma diş gibi metal ürünlerin çıkartılması sağlanır.

Doktor tarafınca yapılan tüm gerekli bilgilendirmeler neticesinde kişi, BT cihazına ait olan sedyeye yatırılır. Görüntülenmesi yapılacak olan bölgenin mevcut konumuna göre kişi sırt üstü veya yüz üstü olarak yatması istenilir.

Bilgisayarlı tomografi cihazları modellerine göre değişkenlik gösterebilmektedir. Görüntüleme sırasında hareketli olan parça değişkenlik gösterebilmektedir. Genellikle BT cihazlarında hastaların yatırıldığı sedyeler sabit iken BT cihazı hastaların çevresinde hareket halinde iken bazı cihaz modellerinde ise sedye hareketli ve cihaz sabit durumdadır. Bu süreç önceden doktor tarafından hastalara bildirilmektedir. Hastaların rahat olabilmeleri için bağlantı kayışları ve yastıklar kullanılmaktadır. Çekimin gerçekleştiği süre içerisinde kişi, oda içerisinde BT cihazı ile baş başa kalmaktadır. Fakat işlem süresince çekimi yapmakta olan radyoloji uzmanı hastayı gözlemlemektedir. Gerektiği durumlarda hasta ile konuşabilmektedir.

Bilgisayarlı tomografi çekiminin başladığı noktadan itibaren kişinin hareket etmemesi gereklidir. Bunun sebebi ise çekimin doğru ve tek seferde yapılmasını sağlamaktır. Bazı sıralarda uzman, hastanın bir müddet nefesini tutmasını isteyebilmektedir. BT çalışmasına başladığı zaman, hareket, görüntülenme işlemine bağlı olan sesler ve harekete bağlı olarak çıkan mekanik sesler duyması mümkündür. Endişe edilmesi gerekilen bir durum değildir.

Çekimin başladığı andan çekimin bitiş anına kadar X ışını tüpü, kişinin yatırılmış olduğu sedyenin çevresinde dönme suretiyle çekimler yapar. Bu sırada elde edilen görüntüler BT cihazının bağlı olduğu bilgisayar aracılığı ile birleştirilerek, 3 boyutlu görseller elde edilir. Bilgisayarlı tomografi çekimleri, incelenmesi istenilen bölgeye göre değişkenlik gösterebilir. Bu süreç yaklaşık olarak 1 dakika ile 30 dakika arasında gerçekleştirilmektedir. Çekimin hemen sonrasında hasta, günlük yaşamına devam edebilmektedir. Bazı BT çekimleri ilaçlı olarak uygulanır. Bu çekimlere ilaçlı tomografi adı verilmektedir.

İLAÇLI TOMOGRAFİ NEDEN VE NASIL ÇEKİLİR?

Normal tomografilere göre daha detaylı ve daha net görüntü elde edilmesi istenildiğinde ilaçlı tomografi çekimleri yapılmaktadır. Çekimi yapılması istenilen bölgeye ve inceleme yöntemine göre hastaya ilaç verilmesi ile gerçekleştirilir. İlaçlı tomografi öncesinde hastaların alerji geçmişleri incelenmektedir.

İlaç, kişiye oral olarak (ağızdan) ya da enjeksiyon yolu ile verilmektedir. Verilmiş olan ilaç, görüntülerin daha net elde edilmesini sağlamaktadır. Verilen ilaçların içeriğinde genellikle baryum ya da iyot bulunmaktadır. İlaçlı tomografi çekimleri, BT yani bilgisayarlı tomografi çekimleri ile aynı yöntem kullanılarak gerçekleştirilir. Bu sebeple hastaların hislerinde bir değişkenlik gözlemlenmemektedir. Tek fark, hastaların ağızlarında sıcaklık hisleri ya da metalik bir tat oluşumu gözlemlenebilmektedir.

İlaçlı tomografi çekimlerinin gerçekleştirilmesinden sonra hasta bir müddet doktor gözetimi altında tutulmaktadır. Tomografi sırasında verilen ilaçların içeriğinde bulunan iyot ve baryum maddeleri çok seyrek olarak alerjik reaksiyonlara sebep olabilmektedir. Bu reaksiyonlar, ciltte gözlemlenen kızarıklıklar, kaşıntılar, döküntü ve mide bulantısı şeklindedir.

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ NEDEN ÇEKİLİR?

BT, tedavi süreci değildir. Bir görüntüleme ve tanı aracıdır. Şu sebeplerle BT çekilir:

- Yaralanmalara bağlı doku tahribatı, organların görüntülenmesi, iç kanama olup olmadığının belirlenmesi tanısında,

- Tümör ve kemik kırılmaları tanısında,

- Burun çevresinde bulunan sinüslerin görüntülenmesinde,

- Kan pıhtısı ya da tümörün yerinin belirlenmesinde,

- Kemik direnci ölçümlerinde,

- Beyin, kalp, karaciğer ve akciğerlerde olabilecek hastalıkların tanısında,

- Kanser evresinin belirlenmesinde,

- İskelet sistemi görüntülenmesinde,

- Metastaz durumlarında.