İzmir'i kim yaktı?

İzmir’i Rum ve Ermeniler yaktı, İngilizler teşvik etti



Yıllardır tartışılan, son olarak ‘The Pacific’ adlı dizide geçen, İzmir’in Türkler tarafından yakıldığı iddiasına, uzun süredir bu konuyu araştıran Prof. Dr. Engin Berber yanıt verdi: Türk ordusu yakmış olsa söndürmek için niye müdahale etsin?



TÜRK ordusunun 9 Eylül 1922’de İzmir’i işgalden kurtarmasının ardından çıkan ve tarihi önemi bulunan bazı semtler ile binaların yok olması ile sonuçlanan İzmir yangını ile tartışmalar, ABD’de yayına giren Pasific dizisiyle yeniden alevlendi. Dizide, İzmir’in Türkler tarafından yakıldığı ve binlerce Rum’un da öldürüldüğü iddiası yer aldı. İşte bu iddiaya, uzun süredir bu konuda araştırmalar yapan Ege Üniversitesi Siyasi Tarih Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Engin Berber’den yanıt geldi. “Gün ışığına çıkmamış bir çok belgeye dayanarak konuşuyorum” diyen Berber, “İzmir’i Türkler yaktı” iddiasının gerçeği yansıtmadığını söyledi: “13 Eylül 1922’de İzmir yangını başladı. 1. Kolordu Komutanı İzzettin Çalışlar Paşa, 8. Tümen Komutanı’na yangından bir kaç saat önce bir emir gönderdi. Bu emirde şu direktifler veriliyordu: ’İzmir’de güvenliğin sağlanması için 10 büyük ve 20 küçük toplam 30 karakol kurulması... 1500 askerin bu karakollarda görevlendirilmesi... 10-12 Eylül arasında bir yangın olasılığına karşı yağmacılığa müsaade edilmemesi... Buna kalkışacakların gerekirse vurulması, tutuklanacak olanların da Divan-ı Harb-i Örfiye’ye (Askeri Divan) çıkarılması ve verilen cezanın 24 saat içinde infaz edilmesi...’

Bazı kaynakların iddia ettiği gibi İzmir Türk ordusu tarafından yakıldıysa nasıl olur da aynı ordu şehirde yangının başlamasından bir kaç saat önce emirlerle muhtemel yangın için yukarıdaki önlemleri alır?

Tulumbacıları durdurdular

Türk ordusunun İzmir’e girmesinden hemen önce Hıristiyanlarla Türklerin oturduğu mahalleleri birbirinden ayıran Fevzi Paşa Bulvarı’nda büyük olaylar oldu. Türkler mahallelerinin yakılacağına dair bilgi gelince panik oldular ve evlerini boşaltıp Kadifekale sırtlarına çekildiler. Mahallenin gençleri de bulabildikleri silahları alıp toplanıyor ve bulvarın kenarında mevziye giriyorlardı. Gece yarısı Hıristiyan mahallelerinden ellerinde boya tenekeleri ve gaz yağı olan bazı insanların kendi mahallelerine geçmek istediklerini görüyorlar ve iki grup arasında çatışma çıkıyor. Türk tarafı kayıp vermezken, sayı belli olmamakla beraber Rum ve Ermeni olması muhtemel karşı grup kayıp veriyor. 13 Eylül’de ise aynı muhitte yangın çıkıyor, tulumbacılar yangına müdahale etmek için geldiğinde Ermeni mahallesi sakinleri bomba atıp tulumbacılara kurşun sıkıyorlar. Tulumbaları yangına müdahale edemeden dönüyorlar. Yangına Türk ordusunun iki istihkam taburu patlayıcılarla müdahale ediyor. Patlayıcılarla bazı binaları eşzamanlı yıkarak yangına betondan bir set oluşturmaya çalışıyorlar. Ancak askeri raporlarda binaların teknik özellikleri dolayısıyla yıkılmadıkları, duvarlarında büyük delikler açıldığı belirtiliyor. Yangın çıkaran bir ordu yangını söndürmek için iki istihkam taburunu neden görevlendirsin? 14 Eylül tarihli Türk askeri raporlarında bu yangını Rum ve Ermenilerin çıkardığı, İngiliz Konsolosluğu’nun teşvik ettiği, yangına müdahil olanlardan ölü olarak ele geçirilenler olduğu gibi suç üstü yakalananların da bulunduğu ifade ediliyor.”



NOT: Pasific dizisinin ilk bölümünü 18 Nisan’da ekrana getirecek olan CNBC-E, İzmir yangını ile ilgili diyaloğu “Türk kamuoyunu rencide edici ve tarihi gerçeklerle çelişmesi” nedeniyle yayınlamayacağını açıklamıştı.