Çok tembelim diyorsan 'Haşimoto'dan kork

İyi bir dahiliyeci ve tiroid uzmanı olduğu hem meslektaşları, hem de hastaları tarafından kabul edilen bir süper doktorumuz daha; Prof. Dr. Halil Azizlerli. Onunla ağırlıklı olarak Türkiye'de çok sık rastlanan hipo ve hipertiroid sorunlarını konuştuk. Ama o arada başka hastalıkları da. Tabiî tıptaki en son gelişmeleri unutmadan.

* Ençok hangi şikayetle geliyor hastalar?
Endokrinolojide tiroid problemi olan hasta sayısı çok fazla. Onun için de zaman zaman endokrinoloji (böbreküstü bezleri, Hipofiz gibi iç salgı bezleri) ile uğraşan hekimler sırf tiroid hastalığı ile uğraşan bilim dalı hekimleri zannedildi. Gelen 100 hastanın neredeyse 90 tanesi tiroid bezi hastalıkları ya da guatrdan şikayetçi.

* Tiroidinde nodül olanlarda kanser tehlikesi var mıdır?
Maalesef yersiz yayınlar ve açıklamalar böyle yanlış kanılara yol açıyor ve hastaların korkmasına neden oluyor. Tiroid bezinde oluşan yumrulara "nodül" denir. Bütün yumrulu hastaları topladığınızda sadece yüzde 5'i kanserdir. Demek ki yüzde 95'i kanser değil; her 20 hastadan ancak biri kanser oluyor.

* Tehlikeli durumda tiroidi tümüyle mi alıyorsunuz?
Tüme yakını alınır. Tümüyle almak isterseniz hastanın kalsiyum düşüklüğüyle sonlanan "hipo para tiroid" dediğimiz durum ortaya çıkıyor. Bu kalsiyumu ayarlayan hormon. O bezlerin damarlarına zarar verilince "kalsiyum düşüyor" ve hasta ameliyat sonrası devamlı kasılıyor. Bir de "ses teli siniri zadelenmesi" olabiliyor.

* Nodülün görülme sıklığı nedir?
Şimdi ultrasonda ufak nodülleri de görebiliyoruz. 50 yaş civarında nodüllü hastaların sıklığı en az yüzde 50. Yani iki kişiden birinde var. Her iki insanın biri tiroid kanseri mi? Hayır.

* İnsanların tiroid muayenesini de genel check-up esnasında yaptırmasını öneriyor musunuz?
Muayeneden çok kan tahlilinde TSH'a bakılmasının check-up'lara dahil edilmesi gerekir. TSH, yani tiroidi çalıştıran Hipofiz hormonu normalse tiroidin hormon üretimi normaldir. Yüksekse tiroid hormon ve antikorlarını istiyorum çünkü o zaman hormon üretimi düşük demektir. TSH düşükse o zaman da hormonların ne kadar yüksek olduğuna bakıyorum. Ele gelen nodul varsa ultrason istenebilir. 3-5mm'lik nodul için gerekmez.

* Haşimoto nasıl bir hastalık?
Tirioidin yavaş çalışması demektir. Tiroid bezinin belli bölümlerini düşman zannederek bağışıklık sisteminin mücadele etmesiyle oluyor. Diğer "otoimmün" hastalıklarda görüldüğü gibi... Bunun sonucunda tiroid hormonunun üretimi azalıyor.

* Belirtileri nedir?
Çabuk yorulma, uyuklama, zihinsel faaliyetlerde yavaşlama, fazla üşüme ve tembellik hali gibi şikayetleri var. Ağır hipotiroidlerde yüz şişebilir, ses boğuklaşabilir, deri pullu hale gelebilir. Erken tanı konur tedavi edilirse tamamen normale dönebilir.

* Neden bazı insanlarda görülüyor, bağışıklık sistemi zayıf olduğu için mi?
Hayır, kesinlikle değil. Otoimmün hastalıkların çoğunda bağışıklık sistemi çökmüş olmuyor, bir noktada kafası karışık oluyor. Kendinden olanı düşman sanıyor. Ve bazı ailelerde daha çok görülüyor.

* Sürekli yorgunluk hissedenlerin tiroid kontrolü mü yaptırması gerekir?
Yorgunluğun nedeni tiroid olmayabilir; kansızlık, karaciğer hastalığı, diyabet, pek çok hastalık halsizlik yapar. İyi bir hekim muayenesinden geçmesi gerekir. Tiroidden şüphelenenler için yapılacak en kolay şey TSH testidir.

* Gençlerde de olabiliyor mu?
7'den 70 yaşına kadar olabilir.


İyot denizden değil, içme suyundan alınır
* Tiroidi neye bağlıyorsunuz?
İyot eksikliği bölgelerimizde çok olduğu için bunun eksikliğinden oluşan guatrlar çok fazla. Gerçi tuzun iyotlanmasına başlandıktan sonra sayı azaldı ama...

* İyotlu tuz guatrı önler mi?
Tüm tiroid hastalıklarını değil, iyot eksikliğinden oluşan guatrların sıklığında çok büyük bir azalma oluyor. Bağışıklık sisteminden kaynaklanan "otoimmün" tiroid hastalıklarının sıklığında ciddi bir farklılık yok.

* Guatrlılar daha çok deniz olmayan yerlerden mi geliyor?
Hayır. Böyle bir yanılgı var ama iyotu sadece içme suyu veya sebze-meyve ile alabiliyoruz. Yani deniz kenarında olup da ciğerlerimize iyot almak mümkün değil. Pek çok hasta "deniz kenarına gidince rahatladım" der. Herhalde manzaradan rahatlıyorlar. Eğer alabilseydik Karadeniz'de bu kadar çok guatr görülmezdi.

Çernobil Haşimoto'yu tetikledi mi?
* Haşimoto'yu Çernobil olayına bağlayanlar var.
Çernobil'e bağlanan, özellikle papiller tiroid kanserleri. O olaydan sonra biraz arttığı söyleniyor ama bu konuda araştırma yapan patologlar Türkiye'nin Çernobil'deki radyasyonlardan fazla etkilenmediğini açıkladılar.