Seçimin kazananı HDP
Seçim aritmetiğinin en önemli faktörü olan HDP, yüzde 10 olan barajı yüzde 13 oyla aşmayı başardı. Güneydoğu’da ezici bir üstünlüğe ulaşan HDP, Bursa ve Antalya gibi illerden de milletvekili çıkardı ve toplamda 79 sandalyeyle bir zafer elde etti
Seçimin en karlı partisi Halkların Demokratik Partisi (HDP) oldu. HDP’nin öncülü sayılan BDP döneminde 2011 yılında bağımsızlarla girilen seçimde 2 milyon 819 bin oyla yüzde 6,58 oranı elde edilebilmişti. 2014 yerel seçiminde il genel meclisindeki oy oranı ise yüzde 4.2 idi.
2 milyon oy daha
Cumhurbaşkanlığı seçiminde ise Selahattin Demirtaş 3 milyon 958 bin oyla yüzde 9.7 oranına ulaşmıştı. Kritik oy sınırındaki HDP, cesur bir kararla seçime bağımsızlarla değil parti olarak girme kararı aldı. Selahattin Demirtaş rüzgarı bu seçimde de sürdü ve yaklaşık 5 milyon 900 bin oyla yüzde 13’ü bularak zafer sayılabilecek bir sonuca imza atıldı. Seçime parti olarak girmenin getirdiği ‘avantaj’la milletvekili sayısını da ikiye katlamış oldu.
Kasa da dolacak
Yani Meclis’teki gücü sayısal olarak ikiye katlandı. Bu haliyle siyaseten seçimin en karlısı olmasının yanı sıra, parti olarak seçime girdiği ve yüzde 3’ü aştığı için Hazine’den yardım alma hakkı kazanan HDP’nin kasası da para görecek. Bu seçimde AK Parti’nin kasasına 302,7, CHP’nin kasasına 157,2, MHP’nin kasasına da 78,2 milyon TL girdi.
Seçmenin mesajı
HDP, AK Parti’yle çekiştiği ve seçmen artış hızı en yüksek bölge olan Güneydoğu illerinde oy patlaması yaşadı. Çözüm sürecinin tıkanmasıyla iki parti arasında sert polemiklerle girilen seçimde, iktidar partisi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan daha çok ‘dini motiflerle’ Kürt seçmene seslenmişti. Ayrıca HDP Kobani olayları üzerinden eleştirilmişti. Sandıktan çıkan sonuç ise çözüm süreciyle ilgili polemikte bölge halkını HDP’nin daha çok ikna ettiği yönünde oldu. Bölgede Erdoğan’ın “Kürt sorunu yoktur” çıkışının etkili olduğu yorumları yapıldı.
Aday listeleri açıklandıktan sonra, AK Parti Diyarbakır adayı Abdurrahman Kurt ile AK Parti Batman adayı M. Emin Ekmen gibi iki kritik isim çekilme kararı almıştı. AK Parti’nin bölgedeki aday listesine tepkiler olduğu yorumları da yapılmıştı.
Ak Parti’nin oyları 2011 seçimlerine göre, geçmişte Erdoğan’ın milletvekilliği seçildiği Siirt dahil, hemen bütün illerde ciddi düşüş yaşadı. Siirt’te yüzde 48’den 28’e indi. Mardin’de 32’den 19’a, Batman’da 37’den 18’e kadar düştü. HDP, bölgede önceki seçimlerde zaten önde olduğu birçok ilde farkı daha da açtı, geride olduğu bazı yerlerde de öne çıktı. Bölgenin oy depoları olan Diyarbakır, Şanlıurfa, Van, Batman’da HDP’nin oy artışı yüzde 25’lere ulaştı.
İstanbul’da HDP rüzgarı
HDP’nin bağımsızlarla kazandığı üç milletvekilği bulunan İstanbul’daki vekil sayısı kesin olmayan sonuca göre 11’e yükseldi. HDP lideri Selahattin Demirtaş aday olduğu 1. bölgede ülkücü kökenle başörtülü aday Hüda Kaya da kazandı. Ayrıca Pervin Buldan’ın ilk sırada olduğu 3. bölgede Ermeni aday Garo Paylan da Meclis’e girmeye hak kazandı. 2. bölgede Turgut Öker, 3. bölgede Ali Kenanoğlu Alevi temsilcileri olarak Meclis’in yolunu tuttu. Demirtaş, cumhurbaşkanlığı seçiminde İstanbul’da 650 bin oyla yüzde 9 oranına ulaşmıştı. HDP bu kez İstanbul’da oy sayısını 1 milyonun üzerine çıkardı ve yüzde 13’ü aştı.
Yeni yüzler
Mevcut milletvekillerinin büyük bölümünü aday göstermeyen HDP, Meclis’te ciddi bir yenilenmeye gitti. Çözüm sürecinde kritik rol alan İmralı heyetinden İdris Baluken, Pervin Buldan, Sırrı Süreyya Önder yine milletvekili seçildi. Diyarbakır’da PKK’nın kurucularından Kemal Pir’in yeğeni Ziya Pir, Şanlıurfa’da Abdullah Öcalan’ın yeğeni Dilek Öcalan Meclis’e girdi. Mardin’de Prof. Dr. Mithat Sancar ve Siirt’ten Prof. Kadri Yıldırım ise HDP’nin akademisyen kökenli yeni yüzleri oldu. Eş Başkan Figen Yüksekdağ da Van’dan milletvekili seçildi. Gaziantep’te Celal Doğan’la seçime giren HDP, buradan ilk kez milletvekili çıkarmış oldu. Adıyaman’da da ilke imza atıldı ve Behçet Yıldırım TBMM’nin yolunu tuttu. AK Parti kurucularından Dengir Fırat da Mersin’den HDP milletvekili seçildi. Eski Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Baydemir de Şanlıurfa’dan seçildi. HDP ayrıca Antalya’dan Saruhan Oluç, Bursa’dan Asiye Kolçak’la Meclis’e girmeye hak kazandı. Adana’da SDP kökenli sol aday Rıdvan Turan, Meral Danış Beştaş’la birlikte seçildi.
HDP’nin hızlı tırmanışı
Güneydoğu’daki bazı illerdeki değişim şöyle gerçekleşti:
- DİYARBAKIR: Diyarbakır’da 2011 genel seçiminde bağımsızlarla girilen seçimde yüzde 59, 2014 yerel seçimde yüzde 55 olan oy oranı yüzde 80’e dayandı ve milletvekili sayısı 10 HDP, 1 AK Parti oldu.
- AĞRI: 2011’de yüzde 42, 2014’te yüzde 51, 2015’te yüzde 75.
- ŞANLIURFA: 2011’da bağımsızlarla yüzde 20 olan oy oranı, 2014’te yüzde yüzde 30’a, bu seçimde ise yüzde 39’a tırmandı.
- VAN: 2011’de yüzde 49, 2014’te yüzde 53, 2015’te yüzde 73.
- BATMAN: 2011’de yüzde 50, 2014’te yüzde 56, 2015’te 72.
- BİTLİS: 2011’de yüzde 40, 2014’te yüzde 43.9, 2014’te yüzde 60.
- ADIYAMAN: 2011’de yüzde 6.5, 2014’te yüzde 5.3, 2014’te yüzde 21.
- GAZİANTEP: 2011 yüzde 5.2, 2014 yüzde 6.2, 2015 yüzde 15
- MARDİN: 2011 yüzde 60,9, 2014 yüzde 52, 2015 yüzde 73.
- SİİRT: 2011 yüzde 48, 2014 yüzde 41, 2015 yüzde 65.
- ŞIRNAK: 2011 yüzde 72, 2014 yüzde 70, 2015 yüzde 84.
