Krize değil seçime harcandı yıllık hedefe 2 ayda ulaşıldı

Hane halkına yapılan ve sosyal amaçlı transferlerin yüzde 407’ye kadar varan oranda artış gösterdiği Şubat döneminde, cari transferlerdeki artış bütçenin gider tarafının dengesini bozdu. Azalan vergi gelirleri, yüzde 109 oranında artan faiz giderleri de eklenince 2009 yılının sadece ilk 2 ayında, yılın tamamında hedeflenen tutar kadar, yani 10.3 milyar liralık bütçe açığı verildi


Maliye Bakanlığı’nın Mart ayı başında açıklaması gereken, bir türlü açıklamadığı Şubat ayı bütçe gerçekleşmeleri dün açıklandı. Bütçe açığı Şubat’ta yüzde 824 artışla 7.4 milyar liraya çıktı. İlk iki aydaki bütçe açığı ise yüzde 1.900 artışla 10.3 milyar lira oldu. Hükümet, 2009 yıl sonu bütçe açığını 10 milyar 398 milyon TL öngörmüştü. Böylece yıl sonu bütçe açığına yılın ilk 2 ayında ulaşılmış oldu. Bütçe açığına harcamalardaki artışın yanısıra, bütçe gelirlerindeki belirgin azalış neden oldu. Şubat ayı bütçesinde vergi gelirleri yüzde 9 azalırken, ekonomik krizin Türkiye’ye olan etkisi, kendini bütçede belirgin şekilde gösterdi. Piyasada yaşanan durgunluk ve ihracattaki azalmaya paralel olarak KDV, ÖTV, ithalat vergilerinin tamamı düşerken, iki vergi gelirindeki artış ise dikkat çekti. Buna göre, otomotivden alınan ÖTV yüzde 36.5, beyaz eşyadan alınan ÖTV yüzde 36.2, ithalden alınan KDV yüzde 34.4, dış ticaret vergileri yüzde 25 azalırken, “alkollü İçkilerden alınan ÖTV” yüzde 13.6, “tütün mamüllerinden alınan ÖTV” ise 4.4 arttı. Bu durum “Şubat ayı bütçesini efkar bastı. Ekonomik krizin etkisiyle işsiz kalan ve geçimini sürdürmekte zorlanan vatandaş, kendini içkiye ve sigaraya vurdu” yorumlarına neden oldu.

Vergilerde ciddi düşüş

Şubat ayı bütçe rakamlarına göre vergi gelirleri, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9 azaldı. Geçen yılın aynı ayında vergi gelirleri 15.2 milyar TL iken, bu yılın Şubat ayında 13.8 oldu. Buna göre, Şubat ayında Motorlu Taşıtlar Vergisi yüzde 0.3 azalırken, iç piyasadaki durgunlukla KDV geliri de yüzde 1.2, ÖTV geliri ise yüzde 12.4 azaldı. Öte yandan otomotiv ve beyaz eşya pisasasındaki durgunluk bütçe rakamlarında kendini gösterdi. Buna göre, motorlu taşıtlardan alınan ÖTV geliri yüzde 36.5 azalırken, beyaz eşyadan sağlanan ÖTV de yüzde 36.2 düştü.

Aynı şekilde krizin etkisiyle ihracattaki azalma, Şubat bütçesine de yansıdı. Buna göre gümrük vergileri yüzde 21.2, ithalde alınan KDV yüzde 34.4, diğer dış ticaret vergileri yüzde 25 azaldı. Harç gelirleri yüzde 11 düştü.


Bütçeyi efkar bastı sadece alkol ve tütünden alınan vergide artış sağlandı

Şubat ayı bütçesinde vergi gelirleri yüzde 9 azalırken, ekonomik krizin etkisi kendini belirgin şekilde gösterdi. Piyasada yaşanan durgunluk ve ihracattaki azalmaya paralel olarak KDV, ÖTV, ithalat vergilerinin tamamı düşerken, iki vergi gelirindeki artış dikkat çekti. Otomotivden alınan ÖTV yüzde 36.5, beyaz eşyadan alınan ÖTV yüzde 36.2, ithalden alınan KDV yüzde 34.4, Dış ticaret vergileri yüzde 25 ve harç gelirleri bile yüzde 11 azalırken, alkollü içkilerden alınan ÖTV yüzde 13.6, tütün mamüllerinden alınan ÖTV ise 4.4 arttı. Bu durum, “Şubat ayı bütçesini efkar bastı” yorumlarına neden oldu.


İşsizlik Fonu’ndan 1.3 milyar liralık transfer bile bütçeye yetmedi

Krizde işsizlerin sayısı artarken ve İşsizlik Fonu’ndan işsiz kalanlara daha çok yardım yapılması istenirken, İşsizlik Fonu’nun bütçe dengesini kurmak için kullanıldığı dikkati çekiyor.

Şubat ayında vergi dışı diğer genel bütçe gelirleri içinde 1 milyar 295 milyon liralık İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yapılan aktarma dikkati çekti. Bu aktarma sayesinde vergi dışı gelirler bir önceki yıl göre yüzde 126.4 oranında artarak 3 milyar 559 milyon TL olarak gerçekleşti.

Yeni önlem alınmazsa faiz dışı açık kaçınılmaz

Malİye’nin verilerine göre Ocak-Şubat döneminde faiz dışı fazla geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 65.4 azalarak 3 milyar 282 milyon lira oldu. Yıl sonu için belirlenen 47.1 milyar liralık faiz dışı fazla hedefinin ilk iki ayda sadece yüzde 7’sine ulaşılabildi. IMF ile anlaşma yapılması halinde, gelir ve giderlerle ilgili yeni düzenlemelerin yapılabileceği ve yıl sonuna doğru daha iyi bir bütçenin ortaya çıkabileceği belirtiliyor.

Fortis Bank’tan Erkin Işık, “Hükümetin son açıkladığı paketlerin de etkisi ile, eğer önlem alınmazsa, faiz dışı dengenin negatif bölgeye geçmesi kaçınılmaz olacak. IMF’nin bu sene için kamu maliyesi konusunda daha esnek davranacağı kesin ama böylesi bir bozulmaya izin verip vermeyeceğinin de izlenmesi gerekecek” diye konuştu.

Ata Yatırım’dan Nurhan Toğuç ise “Hükümetin ekonomik canlılık yaratmak amacıyla aldığı mali gevşeme tedbirleri bütçe rakamlarında yüksek harcama şeklinde ortaya çıktı. Bu düzenlemelerin etkisiyle bütçe açığı beklenenden fazla geldi” dedi.

Bütçenin seçim bütçesi olduğu cari transferlerden belli

Şubat ayı bütçesindeki görülen radikal bozulma incelendiğinde, hükümetin artan giderlerinin kriz tedbirleri yerine, seçime harcandığı anlaşılıyor. Şubat bütçesinde toplam bütçe giderleri yüzde 55.4 artarken, seçim öncesi özellikle Anadolu’da ve büyük şehirlerin varoşlarında dağıtılan yardımların, bütçe harcamalarındaki etkisi de açıkça görülüyor. Buna göre, “Hane Halkına Yapılan Transferler” kaleminde görülen harcamalar yüzde 88.5 artarken, Sosyal Amaçlı Transferler kaleminde görülen bu tür sosyal yardım ve sosyal hizmet yardımları yüzde 392 arttı. Bu kalemde yer alan SHÇEK üzerinden yapılan harcamalar da yüzde 407 oranında arttı. Ayrıca, Tarımsal Destekleme Ödemeleri yüzde 105 artarken, Hazine Yardımları toplamda yüzde 69.2 oranında artmış oldu. Cari transferlerde 3 milyar liranın üzerindeki artış dikkati çekti.

Hükümetin Cari Transferleri’nde görülen bu artışların yanısıra, bütçenin faiz giderleri de artınca, Şubat ayı bütçesinde yaşanan büyük bozulma ortaya çıktı. Bütçeden yapılan iç borç faiz ödemelerindeki yüzde 131’lik artış nedeniyle, faiz giderleri yüzde 109 artışla 9.8 milyar TL oldu.