1.tur görüşmeler tamamlandı
TBMM Genel Kurulunda, Anayasa değişikliğiteklifi üzerindeki görüşmelerin 1. turu tamamlandı.
2. tur oylaması 2 Mayıs Pazar günü yapılacak teklifte yer alandüzenlemeler şöyle:
MADDE (1): Anayasanın "Kanun Önünde Eşitlik" başlıklı 10. maddesindedeğişiklik yapılıyor.Maddenin, "Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bueşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür" şeklindeki 2. fıkrasına, "Bumaksatla alınacak tedbirler, eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.Çocuklar, yaşlılar ve özürlüler ile harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz"ibaresi ekleniyor.
MADDE (2): Anayasa'nın, "Özel Hayatın Gizliliği" başlıklı 20.maddesinde değişiklik öngörülüyor.Maddeye, "Herkes kendisi ile ilgili kişisel verilerin korunmasını istemehakkına sahiptir. Bu hak, kişinin kendisi ile ilgili kişisel veriler hakkındabilgilendirme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talepetme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar.Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası ileişlenebilir" hükmü ekleniyor.
MADDE (3): Anayasa'nın "Seyahat Hürriyeti" başlıklı 23. maddesindedeğişiklik yapılıyor.Buna göre, "vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suçsoruşturması veya kovuşturması sebebiyle ve hakim kararına bağlı olaraksınırlandırabilecek.
"-"HER TÜRLÜ İSTİSMARA KARŞI" TEDBİR-MADDE (4):
Anayasa'nın "Ailenin Korunması" başlıklı 41. maddesindedeğişiklik yapılıyor.Maddenin başlığı, "Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları" şeklindedeğiştiriliyor, maddeye, çocukların korunması konusunda hüküm ekleniyor.Maddeye eklenen hüküm şöyle:"Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkçaaykırı olmadıkça ana ve babası ile kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürmehakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara karşı, çocukları koruyucutedbirleri alır.
"-SENDİKA KURMA HAKKI-MADDE (5): Anayasa'nın "Sendika Kurma Hakkı" başlıklı 51. maddesininson fıkrası yürürlükten kaldırılıyor. Böylece, bir kişinin aynı zamanda ve aynıiş kolunda birden fazla sendikaya üye olmasının yolu açılıyor.
MADDE (6): Anayasa'nın 53. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre,memurlara ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı tanınıyor. Toplusözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde, taraflar KamuGörevlileri Kuruluna başvurabilecek. Kurul kararları kesin ve toplu sözleşmehükmünde olacak. Toplu sözleşmenin emeklilere yansıtılmasının yolu da açılıyor.
MADDE (7): Anayasa'nın "Grev Hakkı ve Lokavt' başlıklı 54. maddesindedeğişiklik yapılıyor. Grev esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanınkasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu grev uygulanan iş yerinde sebep olduklarımaddi zarardan sendika sorumlu tutulamayacak. Siyasi amaçlı grev ve lokavt,dayanışma grevi ve lokavtı, genel grev ve lokavt, iş yeri işgali, iş yavaşlatma,verim düşürme ve diğer direnişlere ilişkin yasaklar kaldırılıyor.
-PARTİ KAPATMA DAVALARI-MADDE (8): Anayasa'nın, "Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar" başlıklı69. maddesi değiştiriliyor. Buna göre, siyasi partilerin mali denetimi Sayıştaytarafından yapılacak.Siyasi partiler hakkında kapatma davası, Yargıtay CumhuriyetBaşsavcısı'nın talebi üzerine, TBMM'de grubu bulunan her siyasi partinin 5'er üyeile temsil edildiği komisyonun üye tam sayısının üçte 2 çoğunluğu ve gizli oylavereceği izin üzerine açılacak dava sonucunda Anayasa Mahkemesince kesin olarakkarara bağlanacak. Komisyona TBMM Başkanı Başkanlık edecek ancak, oykullanamayacak. Komisyonun kararları, yargı denetimi dışında olacak. İzintalebinin Meclis'e ulaşmasından itibaren 30 gün içinde komisyon oluşturulacak vekomisyon kararını izin talebinin Meclise ulaşmasından itibaren en geç 60 güniçinde verecek. Meclisteki siyasi parti gruplarınca izin talebiyle ilgili görüşmeyapılamayacak, karar alınamayacak.Anayasa Mahkemesi, bu kapsamda, kapatma yerine dava konusu fiillerinağırlığına göre ilgili partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksunbırakılmasına karar verebilecek. Devlet yardımından yoksun bırakılma, bağlıolduğu kapatma davasının ve kararının usulüne tabi olacak ve tek başına davakonusu yapılamayacak.Anayasa Mahkemesinde görülen parti kapatma davasında TBMMçalışmalarındaki oy ve sözler, ileri sürülen düşünceler ile idarenin eylem veişlemleri partinin odak olup olmadığının tespitinde gözetilemeyecek.Partinin kapatılması durumunda kapatmaya beyan ve faaliyetleriyle nedenolan üyeler için daha önce 5 yıl olan siyasi yasak süresi 3 yıla indirilecek.Siyasi partiler ile ilgili "temelli kapatma" değil, "kapatma" kararıverilecek. Kapatmanın önündeki "temelli" sözcükleri kaldırılacak. Temellikapatılan bir partinin başka adla kurulamayacağına dair hüküm de Anayasa'dançıkarılacak.
Madde (9): Anayasa'nın "Dilekçe Hakkı" başlıklı 74. maddesindedeğişiklik yapılıyor."Kamu denetçiliği" (ombudsman) kurumu oluşturuluyor.Kurum, TBMM Başkanlığına bağlı olarak kurulacak ve idarenin işleyişi ileilgili şikayetleri inceleyecek. Kamu başdenetçisi, TBMM tarafından gizli oyla ve4 yıl için seçilecek.
-PARTİ KAPATMA VE MİLLETVEKİLLİĞİ-MADDE (10): Anayasanın "Milletvekilliğinin Düşmesi" başlıklı 84.maddesinin son fıkrası yürürlükten kaldırılıyor.Buna göre, milletvekilliğinin düşürülmesi uygulaması kaldırılıyor.
MADDE (11): Anayasa'nın, TBMM'nin Başkanlık Divanının oluşumunudüzenleyen 94. maddesinde değişiklik yapılıyor. Seçim süresinin 5 yıldan 4 yılaindirilmesi nedeniyle Başkanlık Divanının 2. dönem görev süresi konusundadüzenleme yapılıyor. Buna göre, Başkanlık Divanı 2. devre dönemin sonuna kadargörev yapacak.
-YÜKSEK ASKERİ ŞURA KARARLARI-MADDE (12): Anayasanın, "Yargı Yolu" başlıklı 125. maddesindedeğişiklik yapılıyor.Buna göre, Yüksek Askeri Şuranın terfi işlemleri ile kadrosuzluknedeniyle emekliye ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargıyolu açılıyor.Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ilesınırlı olacak, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacak.
-TOPLU SÖZLEŞME HAKKI-MADDE (13): Anayasa'nın devlette memur çalıştırılmasına ilişkin hükümleriçeren 128. maddesine memurlara tanınacak olan "Toplu sözleşme hakkı"yansıtılıyor.
MADDE (14): Memurların disiplin kovuşturması konusunda hükümler getiren129. maddesinde değişiklik yapılarak, uyarma ve kınama cezaları da yargıdenetimine açılıyor.
MADDE (15): Anayasa'nın "Hakimler ve Savcıların Denetimi" başlıklı 144.maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, adalet hizmetleri ile savcılarınidari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet müfettişleri ilehakim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma, inceleme ve soruşturmaişlemleri ise adalet müfettişleri eliyle yapılacak.
-ASKERİ YARGI-MADDE (16): Anayasanın "Askeri Yargı" başlıklı 145. maddesindedeğişiklik yapılıyor.Askeri yargının görev alanı yeniden belirleniyor. Buna göre, askeriyargı, askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülecek. Askerimahkemeler, asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar ile bunların askerkişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işlediklerisuçlara ait davalara bakmakla görevli olacak.Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve düzenin işleyişine karşı suçlaraait davalar her durumda adliye mahkemelerinde görülecek.Siviller, savaş hali dışında askeri mahkemelerde yargılanamayacak.
-ANAYASA MAHKEMESİNİN YAPISI-MADDE (17): Anayasa Mahkemesinin kuruluşunu düzenleyen 146. maddede dedeğişiklik öngörülüyor.Buna göre, halen 11 asıl 4 yedek üyeli olan Anayasa Mahkemesi, 17 asılüyeden oluşacak. TBMM, 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği 3'er adayarasından; 1 üyeyi baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 adayarasından gizli oylamayla seçecek.Cumhurbaşkanı; 3 üyeyi Yargıtay, 2 üyeyi Danıştay, 1 üyeyi AskeriYargıtay, 1 üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesince gösterilecek 3'er adayiçinden; en az ikisi hukukçu olmak üzre 3 üyeyi ise YÖK'ün kendi üyesi olmayanyüksek öğretim kurumları öğretim üyeleri arasından göstereceği 3'er aday içindenseçecek. Cumhurbaşkanı, 4 üyeyi de üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, 1.sınıf hakim ve savcılar ile en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesiraportörleri arasından seçecek.Teklifte, ilgili yüksek yargı organları ile barolardan Anayasa Mahkemesiüyeliğine aday gösterilecek kişilerin seçim sürecine ilişkin düzenlemeler de yeralıyor.Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından, gizli oyla ve üye tamsayısının saltçoğunluğu ile 4 yıl için bir başkan ve iki başkanvekili seçilecek. Görev süresibitenler yeniden seçilebilecek.Anayasa Mahkemesi üyeliğiyle ilgili olarak Yargıtay, Danıştay, AskeriYargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurullarınca yapılacakaday gösterme seçimlerinde uygulanacak temel prensipler, YÖK Genel Kurulutarafından yapılacak aday gösterme seçimlerinde de uygulanacak.
MADDE (18): Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev sürelerini düzenleyen 147.maddesinde değişiklik yapılıyor.Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresine limit getiriliyor. Üyeler, 12yıl için seçilecek. Bir kişi 2 defa üyeliğe seçilemeyecek. 12 yıldan önce yaşsınırını dolduran üye emekliye ayrılacak.
-MECLİS BAŞKANI VE KOMUTANLAR-MADDE (19): Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerini düzenleyen 148.maddesinde değişiklik yapılarak, kişisel başvuru hakkı tanınıyor.Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları ile JandarmaGenel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanacak.Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. GenelKurulun yeniden inceleme sonucu verdiği kararlar kesin olacak.Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden,Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki Anayasal hak ve özgürlüklerdenbirinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla ve kanun yollarınıntüketilmiş olması şartıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilecek. Bireyselbaşvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamayacak.
-BİREYSEL BAŞVURULARA BÖLÜMLER BAKACAK-MADDE (20): Anayasa Mahkemesinin çalışma ve yargılama usulünü düzenleyen149. maddesinde değişiklik yapılıyor.Buna göre, Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışacak.Bölümler, Anayasa Mahkemesinin bölümleri, başkanvekilinin başkanlığında 4 üyeninkatılımı ile toplanacak. Genel Kurul, mahkeme başkanının veya başkanınbelirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az 12 üye ile toplanacak. Bölümlerve genel kurul, kararlarını salt çoğunluk ile alacak. Bireysel başvuruların kabuledilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluşturabilecek.Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarıile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurul bakacak. Bireyselbaşvurular ise bölümlerce karara bağlanacak.Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerinkapatılmasına ya da devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesiiçin toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğuyla karar alacak.Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları, Anayasa Mahkemesince öncelikleincelenip karara bağlanacak.Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalanişleri, dosya üzerinde inceleyecek. Ancak, bireysel başvurularda duruşmayapılmasına karar verilebilecek. Mahkeme, ayrıca gerekli gördüğü hallerde sözlüaçıklamalarını dinlemek üzere ilgilileri ve konu üzerinde bilgisi olanlarıçağırabilecek ve siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin davalarda, YargıtayCumhuriyet Başsavcısından sonra kapatılması istenen siyasi partinin genelbaşkanlığının veya tayin edeceği bir vekilin savunmasını dinleyecek.
-ASKERİ YARGITAYA İLİŞKİN HÜKÜMLER-MADDE (21): Anayasanın, Askeri Yargıtaya ilişkin düzenleme içeren 156.maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, Askeri Yargıtay üyelerinin disiplinve özlük işlerinde askerlik hizmetinin gereklerine bakılmayacak. Bunun içinhakimlik teminatı esasları dikkate alınacak.
MADDE (22): Anayasa'nın 157. maddesinde de değişiklik öngörülüyor. AskeriYüksek İdare Mahkemesi üyeleri için de hakimlik teminatı getiriliyor.
-HSYK'NIN YAPISI-MADDE (23): Anayasa'nın, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK)yapısını düzenleyen 159. maddesinde değişiklik yapılıyor. Bu kapsamda, halen 7olan HSYK'nın üye sayısı 22'e, 5 olan yedek üye sayısı ise 12'a çıkarılıyor.HSYK, 3 daire halinde çalışacak.HSYK'nın Başkanı, Adalet Bakanı olmaya devam edecek. Adalet BakanlığıMüsteşarının Kurulda yer alması uygulaması da sürecek.Kurulun, 4 asıl üyesi, yüksek öğretim kurumlarının hukuk, iktisat vesiyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileriile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca; 3 asıl ve 3 yedek üyesi, Yargıtayüyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca; 2 asıl ve 2 yedek üyesi, Danıştayüyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca; 1 asıl ve 1 yedek üyesi, TürkiyeAdalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasından; 7 asıl ve 4 yedeküyesi, birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleriyitirmemiş adli yargı hakim ve savcıları arasından adli yargı hakim vesavcılarınca; 3 asıl ve 2 yedek üyesi idari yargı hakim ve savcıları arasındanidari yargı hakim ve savcılarınca dört yıl için seçilecek. Süresi biten üyeleryeniden seçilebilecek.Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki 60 güniçinde yapılacak.Kurulun "meslekten çıkarma" cezasına ilişkin kararlarına itiraz yolugetirilecek. Kurulun diğer kararlarına karşı yargı mercilerinebaşvurulamayacak.
-GEÇİCİ 15. MADDE-MADDE (24): Anayasanın, 166. maddesinde değişiklik yapılarak, "Ekonomikve Sosyal Konsey" Anayasa kapsamına alınıyor.
MADDE (25): Anayasanın, 12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyiüyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi'nde görev alanlarınyargılanmasını önleyen, geçici 15. maddesi yürürlükten kaldırılıyor.
MADDE (26): Anayasaya 3 geçici madde ekleniyor. Teklifin geçici 18.maddesine göre, parti kapatma davalarına ilişkin Anayasanın 69. maddesindeteklifle yapılan değişikliklerin görülmekte olan davalara da uygulanmasıöngörülüyor. Siyasi partilerin 2009 yılı mali denetimi de Anayasa Mahkemesinceyapılacak. 2010 yılından itibaren ise Sayıştay'a geçecek.Teklifin geçici 19. maddesine göre ise Anayasa Mahkemesinin mevcut yedeküyeleri değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihte "asıl üye" sıfatını kazanacak.Değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihte HSYK'nın Yargıtay ve Danıştay'dangelen asıl ve yedek üyelerinin görevleri, seçildikleri sürenin sonuna kadar devamedecek.
MADDE (27) (Yürürlük maddesi): Teklif, yasalaşması halinde ResmiGazete'de yayımı tarihinde yürürlüğe girecek. Halk oyuna sunulması halinde isetümüyle oylanacak.
