Kebabından şalgamına, yıl boyu süren festivalleriyle Türkiye’nin en sıcak kentlerinden bir olan Adana, tarih boyunca ev sahipliği yaptığı birçok medeniyetin izlerini bağrında taşımaya devam ediyor. Adana'nın Kozan ilçesinde bulunan ve antik dünyanın en ihtişamlı şehirlerinden biri olarak kabul edilen Anavarza Antik Kenti, binlerce yıllık tarihiyle ziyaretçilerini zamanda yolculuğa çıkarıyor. Roma İmparatorluğu'nun Doğu Akdeniz'deki önemli ordugah merkezlerinden biri olan bu antik kent, Efes'in 5 katı büyüklüğünde olduğu tahmin edilen yapısıyla Türkiye'nin en büyük antik kentlerinden biri olarak biliniyor. Şehre sadece birkaç saat uzaklıkta bulunan Anavarza Antik Kenti de, satır arasında kalan tarihiyle keşfedilmeyi bekliyor.
Adana, tarihi İpek Yolu üzerinde kurulmuş, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve zengin kültürel mirası ile öne çıkan bir şehir. Çukurova’nın bereketli topraklarında yer alan bu kentin doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi yapılarıyla da her yıl binlerce turisti ağırlamaya devam ediyor. Adana'nın kültürel zenginliklerinin en önemlilerinden biri de hiç şüphesiz Anavarza Antik Kenti. Adana'da bulunan Roma İmparatorluğu'nun Doğu Akdeniz'deki önemli ordugah merkezleri arasında öne çıkan Anavarza Antik Kenti, bilinmeyen tarihi ile Anadolu uygarlık tarihini sil baştan yazmaya hazırlanıyor.
TARİHİN İZİNDE BİR YOLCULUK
Adana'nın Kozan ilçesinde Dilekkaya Köyü sınırları içerisinde bulunan Anavarza Antik Kenti, antik dünyanın en önemli ve en ihtişamlı şehirlerinden biri olarak kabul edilir.
Milattan önce 1. Yüzyılda kurulduğu tahmin edilen antik kent, Roma İmparatorluğu döneminde altın çağını yaşayarak bölgenin en önemli merkezlerinden biri haline geldi. Anavarza’nın günümüze kalan kalıntıları da ziyaretçilerine adeta bir zamanda yolculuk yaptırıyor.
Adana Müze Müdürlüğü’nden Arkeolog Umut Olukçu, ‘Yenilmez’ anlamına gelen Anavarza adının ederek "Anazarbos", "Anazarba", "Aynızarba" veya "Anazarbus" isimlerinin de kullanıldığını dile getirdi.
Yine çok büyük bir kent olan Tarsus ile Klikya’nın liderliği için mücadele eden Anavarza özellikle 3. Yüzyılda Anadolu’nun en önemli metropollerinden biri haline gelmiştir. Roma’nın imparatorluk mücadelesinde Severus'un tarafını tutan kent, onun imparatorluğun tek hakimi olmasından sonra tarihinin en parlak dönemini yaşamaya başlamıştır.
525 ve 561 yıllarında iki kere deprem geçiren kent hemen akabinde yaşanan veba salgını nedeniyle zayıflamış, zamanla Abbasiler, Ermeni Krallığı, Memluklar ve Osmanlılar’ın hakimiyetine giren kent sürekli yaşanan savaşlar sonucunda eski önemini yitirmiştir.
TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK ANTİK KENTİ
Efes’in 5 katı büyüklüğünde olduğu tahmin edilen Anavarza Antik Kenti, büyük kısmı toprak altında bulunan birçok eser barındırmaktadır. Bunların arasında en önemlisi Zafer Takı olarak bilinen ve MÖ 19 yılında Roma İmparatoru Augustus’un ordusu ile birlikte Anavarza'ya girdiği 22,5 metre genişlik ve 10 metre yüksekliğe sahip kapıdır. Kapıdan ilerleyince görülen, eni 34 metre ve uzunluğu 2 bin 400 metre olan sütunlu yolun bir kısmi kazılarla gün yüzüne çıkarılmıştır. Anavarza'nın bugün hala ayakta kalan etkileyici surları ve anıtsal kapıları, antik kentin ihtişamını gözler önüne sererken Antik dönemin önemli spor etkinliklerine ev sahipliği yapan dev sütunlu cadde, stadyum, antik tiyatro, hamamlar, kilise ve manastırları ve ihtişamlı kalesiyle kentin kültürel yaşamına ışık tutmaya devam ediyor.
Arkeolog Umut Olukçu, Anavarza’nın Türkiye’nin en büyük antik kentlerinden biri olduğunu vurgulayarak İzmir’de bulunan Efes Antik Kenti’nden 5 katı büyüklüğünde bir alanda kurulduğunu söyledi. Olukçu, Anavarza Antik Kenti’nin, bölgenin geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerine kadar kullanılmadığını belirtirken 1930’lu yıllardan itibaren Kayseri’den Avşar Türkleri’nin buraya yerleşmesiyle Dilekkaya köyünü kurmasıyla birlikte yerleşimin başladığını dile getirdi.
ANAVARZA’NIN KEŞFİ
Anavarza’nın 1375 yılından 1800’lü yıllara kadar unutulduğunu dile getiren Olukçu, Antik Kentin keşfinin ise 1839 yılında bölgeye gelen İngiliz araştırmacı Charles Texier tarafından olduğunu belirtti:
Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden başlayarak Kilikya Bölgesi ve Anavarza Kenti birçok meraklı misyoner, seyyah, araştırmacı ve bilim insanının dikkatini çekti. Bölgeye gelen Texier, daha snra aha sonra William Barker, 1852 yılında da Victor Langlois, 1857 de E.J. Davis; 1905 de Gertrude Bell bu isimlerden sadece birkaçı olmuştur. 1905 yılında uğradığı Anavarza’da birtakım fotoğraflar çeken Gertrude Bell’in ziyaretinden çektiği fotoğraflardan günümüze kentteki yapıların birçoğunda büyük değişiklikler meydana geldi. kilise, kale kapıları ve şehir surları başta olmak üzere kiliseler doğal afetler ve bakımsızlığın yanı sıra kaçak kazılar ve yöreye yerleşen insanların bina yapımında kullandıkları hazır malzeme de tahribatı hızlandırdı.
1970’li yıllara kadar Dilekkaya köyü sakinlerinin ekim yaptığı Antik Kentte ise Adana Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından tarihi eser kaçakçılığının önüne geçmek amacıyla kazı çalışmaları yapılmış ve 2012 yılından itibaren ise Antik Kenti gün yüzüne çıkarmak için Kültür ve Turizm Bakanlığı harekete geçmiştir. Kazılarda bulunan eserler, Adana Arkeoloji Müzesi'nde sergilenirken bu zamana kadar yapılan kazı çalışmalarında Yunan mitolojisinde tıp tanrısı olan Asklepios’un kızı Hygieia heykelleri ise Adana Müzesi’nde sergileniyor.
İNCE MEMED’DE ANAVARZA’NIN İZLERİ
Türk edebiyatının usta kalemi Yaşar Kemal, Çukurova'nın zengin tarihini ve doğal güzelliklerini eserlerinde ölümsüzleştirirken, Anavarza Antik Kenti de onun eserlerinde ayrıcalıklı bir yere sahip oldu. Anavarza'nın coğrafi konumu, özellikle Çukurova'nın verimli topraklarına hakim bir noktada bulunması, Yaşar Kemal'in romanlarında bölgenin tarihi ve kültürel önemini vurgulamasına olanak sağladı.
…Anavarza gemisi her zaman durgun bir denizde hiç sallanmadan ağır ağır ilerler…
Alıntı Metni
… Bu koku Anavarza kayalıklarının kokusuydu. Arılar, kertenkeleler, kekik yavruları, yuvaları, kartal yuvaları, çıngıraklıyılanlar, ok yılanları da böyle kokarlardı. Hoş, ballı, bayıltıcı bir kokudur bu bahar güneşinde. Anavarza kayalıklarında yağmur da başka türlü kokar, o da ıslak kaya kokar…
İngiliz Seyyah Gertude Bell'in 1905 yılında Anavarza Antik Kenti'nde çektiği fotoğraflarda Antik Kentin günümüze kadar gelen kalıntılarındaki doğal ve beşeri değişimler açıkça gözlemleniyor.
Ala Kapı - 1905
Ala Kapı - 2014
Stadyum - 1905
Stadyum - 2014
Su Kemerleri - 1905 
Su Kemerleri - 2014
