Yumurtalık ve sperm dondurma ne zaman düşünülmelidir?

Yumurta dondurma (oosit freezing), üreme çağındaki kadınlarda üreme potansiyelini korumak için kadının yumurtalarının (oositlerin) alındığı, dondurulduğu ve saklandığı bir işlemdir. Yumurta dondurma işlemi, dondurulan yumurtaların sağ kalma oranlarının artmasıyla son yıllarda daha fazla uygulanmaktadır. Çözme işlemi sonrası üreme hücrelerinin artan sağ kalımı, potansiyel olarak yüksek döllenme ve canlı doğum oranlarına yol açarken, kadın hastalara son yıllarda bile mümkün olandan çok daha fazla imkan sunmaktadır.

Yumurta (oosit) dondurma işlemine kimler ihtiyaç duyar?

Oositlerin dondurularak saklanması çeşitli nedenlerle düşünülebilir:

• Doğurganlığı etkileyebilecek kemoterapi ve/veya pelvik radyasyon tedavisi gerektiren kanserli kadınlar
• Yumurtalıklara zarar verebilecek ameliyat planlananlar
• Kromozomal anormallikler (örneğin; Turner sendromu, frajil X sendromu) veya ailede erken menopoz öyküsü nedeniyle erken yumurtalık yetmezliği riski olanlar
• Yumurtalıklara zarar verme riski olan yumurtalık hastalığı olanlar
• Yumurtalıkların alınmasını gerektiren genetik mutasyon taşıyıcıları (örneğin; BRCA mutasyonu)
• Çocuk doğurmayı geciktirmek için sosyal veya kişisel nedenlerle doğurganlığın korunmasını amaçlayanlar

Sperm dondurma işlemine kimler ihtiyaç duyar?

Spermin dondurularak saklanması çeşitli nedenler düşünülebilir:

• Testis veya prostat kanseri teşhisi konduysa (tedavide bir veya her iki testisin alınması gerekiyorsa)
• Kemoterapi veya radyasyon dahil olmak üzere sperm kalitesinde düşüşe veya kısırlığa neden olabilen ışın tedaviler
• Tehlikeli işlerde çalışılıyorsa (kaza ve kimyasal maddelere maruz kalma riski)
• Testislerden ameliyat ve tıbbi prosedür geçirenler
• Testosteron replasman tedavisine başlayanlar
• Tüp bebek veya diğer doğurganlık tedavileri gören çiftler
• İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu için düşük sperm sayısı olan kişiler

Yumurta dondurma işlemi nasıl yapılır?

İlk olarak, uzman doktorunuz, yumurtalık stimülasyon döngüsünden önce potansiyel oosit verimini tahmin etmek için yumurtalık rezervinin bir değerlendirmesini yapabilir. Değerlendirme, kan testleri ve ultrasonu içerir. Bu aynı zamanda gerekli ilaç dozunun belirlenmesine de yardımcı olur. Yumurtalık stimülasyonu, enjekte edilebilir hormonal ilaçlar kullanılarak tüp bebek (IVF) ile aynı şekilde gerçekleştirilir. Anne adayına adetliyken 10-12 günlük bir tedavi uygulanır. Bu tedavi göbek veya koltuk altından uygulan enjeksiyonlardan oluşur. Bu süre içinde 3-4 günde bir ultrasonla tetkikler yapılabilir. Bazen hormonal testlerde yapılabilir. Stimülasyonu takiben sedasyon altında yumurtalık foliküllerindeki oositler ve çevredeki sıvı vajinal yolla aspire edilir.

Yeterli yumurta sayısına ulaşmak bu işlemin birkaç gün ya da ay hasta dinlendikten sonra tekrarlanması gerekebilir. Örneğin 10 yumurtadan 3-4 adet embriyo elde edilebilir. Bu embriyolar ile gebelik şansı ise yüzde 30-50 arasındadır.

Yumurtaların olgunluğu mikroskop altında değerlendirilir ve olgun olanlar dondurulur. Şu anda vitrifikasyon, yani hızlı dondurma yöntemi oositlerin dondurularak saklanması için tercih edilen yöntemdir ve bu durum depolanabilecekleri sıvı nitrojene ultra hızlı soğutma ile sağlanır.

Dondurulan yumurtalar ve spermler gelecekte nasıl kullanılabilir?

Bebek sahibi olmaya karar verildiğinde, dondurulmuş yumurtalar ve spermler ısıtma solüsyonuna yerleştirilir ve değerlendirilir. Dondurma işleminden kurtulan yumurtalar, tek bir spermin doğrudan yumurtaya enjekte edildiği intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) ile döllenir ve döllenmiş yumurtalar, embriyolar rahme transfer edilmeye hazır olana kadar kültürde büyümeye bırakılır.

Genel olarak, canlı doğum olasılığını belirleyen en önemli iki faktör, kadının yumurta dondurulduğu andaki yaşı ve mevcut yumurta sayısıdır.

Yumurtalar ve spermle ne kadar saklanabilir?

Yumurtaları daha uzun süre saklamanın olumsuz etkileri yok gibi görünüyor. Teknik olarak sonsuza kadar saklanabilirler. Ancak çözüp transferin yapıldığı yaş göz önüne alınırsa hamilelik sırasında daha büyük anne yaşının, yüksek tansiyon, diyabet ve sezaryen gibi daha yüksek gebelik komplikasyon riskleri ile ilişkili olduğu unutulmamalıdır. Çoğu klinikte, bu gametlerin hamileliği sağlamak için ne zaman kullanılabileceği konusunda bir üst yaş sınırı vardır.