Ortodontik tedavi hangi sorunlara çözüm üretir?

Ortodonti; dişler ve çenelerde bulunan uyumsuzlukların teşhisi, önlenmesi ve tedavisiyle ilgilenen diş hekimliği uzmanlık alanıdır. Ortodonti denilince akla ilk gelen tel tedavisidir. Tel tedavisi veya şeffaf plak tedavisi gibi ortodontik tedavi yöntemleri dişlerde bulunan çeşitli malokluzyonların tedavisinde uygulanmaktadır. Dişlerin konu ve kapanış bozuklukları yaş fark etmeksizin ortodontik tedavi ile düzeltilebilir.

Ortodontik bozuklukların tedavisi

En fazla bilinen ortodontik problem çapraşıklıktır. Çapraşık dişler çene kemiği üzerinde düzgün bir şekilde dizilmemiştir. Çenede bulunan yerin dar olması veya dişlerin çok geniş olması nedeniyle dişler sığmaz, sığmayan dişler birbiri üstüne doğru çapraşık bir şekilde dizilir. Ortodonti sürecinde çeşitli yöntemler ile dişler çeneye sığdırılır ve düzgün bir şekilde dizilir.

Bir diğer problem ise aralık dişlerdir. Çapraşıklığın tam tersi olarak dişler dardır veya çene geniştir. Sonuç olarak çenede fazla yer bulunmaktadır. Yer fazlalığı durumunda dişler aralıklı olarak dizilir. Ortodontik tedaviler ile bu aralıkların kapatılması veya istenilen yerlerde toplanması sağlanabilir.

Çapraşıklık veya aralık olmasa da dişlerde konum bozuklukları görülebilir. Dönük, eğri veya yanlış yerden çıkan dişler estetik görüntüyü bozabilir. Bazen dişler düzgün olsa da, alt ve üst dişlerin karşılıklı kapanış ilişkileri bozuktur.

Dişlerde, diş dizisinde ve çenelerde uzayın üç yönünde de ideal oran orantı ve estetiği bozan ortodontik problemler bulunabilir. Dişleri etkileyen problemler tel tedavisi ve şeffaf plak tedavisi gibi ortodontik tedaviler ile her yaşta düzeltilebilir. Fakat çenelerdeki bozukluklar ancak erken dönemde teşhis edildiğinde oluşması önlenebilir veya şiddeti azaltılabilir.

Erken yaşta ortodonti ve çene ortopedisi

Erken yaşlarda görülen anomaliler genetik ve çevresel etkenlere bağlı olarak gelişmektedir. Genetik etkene bağlı gelişen bozuklukların önlenmesi mümkün olmasa da çevresel etkenler tespit edildiğinde, zamanında uygulanacak önlemler ve müdahaleler ile anomalinin oluşması engellenebilir, oluşmuş anomalinin kendiliğinden düzelmesi sağlanabilir.

Çevresel etkenlerin başında diş ve çeneleri etkileyen kötü alışkanlıklar gelir. Örneğin ağız solunumu yapmak, üst çenede gelişim geriliği ve çene darlığına neden olabilir. Yine uzun süreli biberon ve emzik kullanmak, parmak emmek, tırnak ısırmak gibi alışkanlıklar ortodontik problemlere neden olabilir.

Nasıl önlenebilir?

Erken dönemde tespit edilen alışkanlıkların kırılması için ilk yöntem ebeveynlerin bilinçlendirilmesi ve çocuğa uygulanacak telkindir. Temelinin psikolojik olduğu düşünülürse çocuk ilgili uzmana yönlendirilebilir. Eğer alışkanlık devam ediyorsa ikinci yöntem bu alışkanlığı kıracak çeşitli ortodontik aygıtlardır. Örneğin yanlış yutkunmaya bağlı gelişen ön açık kapanış, sadece bir dil önleyici aygıt yardımı ile doğru yaşta müdahale sonucu düzeltilebilir. Önleyici ortodontik tedavi ismi verilen bu tarz uygulamalar genellikle 8 yaşına kadar uygulanır.

8-12 yaşları arası ise çenelerde oluşmuş anomaliler, çene ortopedisi veya diğer ismiyle fonksiyonel ortopedik tedavi ile düzeltilir. Fonksiyonel ortopedik tedavi, çocuklarda bozulmuş fonksiyonu düzelten ve dolayısı ile çenelerdeki dengesizliği gideren etkili tedavilerdir. Bu tedavide kişinin kendi büyüme potansiyeli kullanılır, çenelerdeki büyüme yönlendirilir. Bu amaçla çocuklara 3-6 ay süreyle, her gün düzenli olmak kaydıyla çeşitli ortodontik aygıtlar kullandırılır. Yine erken yaşta çenelerin düzelmesini desteklemek için dişlere de müdahale edilebilir ve erken yaşta ortodontik tedavi uygulanabilir.

Zamanında uygulanan tedaviler ile düzelme sağlanmazsa sorunlar kalıcı hale gelir. Hastaların büyüme potansiyeli de 13 yaşından sonra azalacağı için çenelerde fonksiyonel ortopedik tedavi ile gerçek bir düzeltme elde etmek imkansız hale gelir. Bu durumda ise geriye tek çare 18 yaşından sonra uygulanan çene ameliyatı yani ortognatik cerrahidir. Bu nedenle 8 yaşından itibaren çocukların ortodontist kontrolüne getirilmeleri önerilir.

Ortognatik cerrahi

Ortognatik çene cerrahisi, büyüme ve gelişim dönemi bitmiş hastalarda bulunan şiddetli iskeletsel bozuklukların düzeltilmesi için uygulanan bir tedavidir. Özellikle yüz görünümü ve profil estetiği bozulan, iskeletsel bozukluğu nedeniyle psikolojik sorunlar yaşayan kişiler için ortognatik cerrahi tedavisi önerilmektedir.

Ortognatik cerrahi gören hastaların büyük kısmında, sınıf III iskeletsel malokluzyon ismi verilen bozukluk bulunmaktadır. Bu malokluzyonda, alt çene önde ve belirgindir ve/veya üst çene geri konumdadır. Alt ve üst dişler iskeletsel bozukluktan ötürü düzgün kapanmaz, çapraz kapanış ilişkisinde bulunur.

Ortognatik cerrahi tedavi isteyen hastalar öncesinde bir ortodontik tedavi görmelidir. Cerrahi sonrası dişlerin kapanışına göre çene ameliyatı planlandığından, dişlerin istenilen konumlara getirilmesi çok önemlidir. Bu yüzden çene ameliyatına hazırlık ve planlama süreci önce bir ortodontist tarafından gerçekleştirilir. Ortalama 1 sene süren ön hazırlık sürecinden sonra bir çene cerrahı tarafından operasyon gerçekleştirilir.