Gençlerde kolon kanseri arttı mı?

Kalın bağırsak kanseri (kolorektal kanser) artık bireylerin kaç yaşında olduğuna bakmıyor. Geçen her yıl yayınlanan verilerde kalın bağırsak kanserinin (kolon ve rektum kanseri) gençlerde görülme sıklığı artmakta göstermektedir. Tüm kalın bağırsak kanser vakalarının yaklaşık %10-15 kadarı 50 yaş altında gelişmektedir. Özellikle genç yaşlarda görülen kalın bağırsağın makata yakın bölgesinde gelişen rektum kanseri vakalarındaki artış kolon kanserine oranla iki kat daha yüksek orandadır. Daha da önemlisi yapılan istatistiksel analizler ile genç yaşlarda kalın bağırsak kanserinin görülme sıklığındaki artışın gelecek yıllarda da artarak devam edeceği yönündedir. 2017 yılında yapılan bir araştırmada 1950 doğumlulara göre 1990 doğumlu genç insanların kalın bağırsağın ince bağırsağa yakın bölümlerinde gelişen kolon kanseri görülme sıklığının 2 kat, kalın bağırsağın makata yakın bölümünde gelişen rektum kanseri görülme sıklığının da 4 kat daha fazla olduğu görülmüştür. Bu veriler ışığında görülüyor ki, kalın bağırsak kanseri gelecekte maalesef genç nesillerin hastalığı olarak önem kazanacak.

Bu ayrımın nedeni 50 yaş sonrası yapılan kalın bağırsak tarama ve tetkiklerinin artmasıdır. 50 yaş ve üzerinde yapılan tarama tetkikleri hastalığın erken evrede fark edilmesine ve tedaviye başlanmasına imkan vermektedir. Gençlerde geç başlayan taramalar hastalığın geç fark edilmesine ve hastalığın istatiksel artışına neden olmaktadır. Bu hastalığa en önemli yakalanma nedenlerinden biri sayılabilecek durumsa gençlerin beslenme tarzıdır. Daha çok hazır gıda tüketimi beslenme alışkanlığı geliştiren bu kuşak; İşlenmiş et tüketimi (salam, sosis, sucuk), tütsülenmiş gıdalari, liften (posadan) zayıf besin gruplarını tercihleri ve sigara tüketimlerinin fazlalığı nedeniyle gençler hastalığa açık hale gelmektedir.

Erken yaşlarda ortaya çıkan belirti ve bulgular gençlik algısı nedeniyle sıklıkla bir şey yoktur diye geçiştirilmektedir. Bu durum doktora geç müracaat etme sonucunu doğurmakta, hastalığın ancak ileri evrelerde teşhisine neden olmakta ve tedaviyi geciktirmektedir. Gençlerin tavsiye tedavi yöntemlerini denemeleri, “nasıl olsa geçer” düşüncesi, belirtileri önemsememe hali, “genç yaşta kanser olmaz” düşüncesi büyük bir yanılgıdır. Bu durum hastalığın ileri evrelerde teşhisine ve tedavide başarım şansının düşmesine neden olmaktadır.

Kalın bağırsak kanseri gelişiminde bazı etkenler, risk faktörlerini oluşturmaktadır.

RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Bazı faktörler kolon kanseri riskini artırabilir.

Bu faktörlerden bazılarını değiştirebilirsiniz bazılarını da değiştiremezsiniz.

Değiştirilebilecek olanlar:

• Aşırı kilodan kurtulmak

• Düzenli egzersiz yapmak

• Devamlı kırmızı et tüketmemek, yüksek ısıda pişen gıdalardan uzak durmak

• Sigara içmemek ve

• Aşırı alkol tüketmemek

Değiştirilemeyecek olanlar:

• İleri yaş

• Kendinizde kolon kanseri veya polip olması

• İltihabi bağırsak hastalığınızın olması

• Ailenizde kolon kanseri veya polip veya

• Kalıtımla geçen kolon kanseri hikayesi olması ve

• Tip II diyabet (şeker) hastalığı olması

NE YAPMALIYIZ?

• AİLE BİREYLERİNİN SAĞLIK GEÇMİŞLERİNİN KAYDI ÇIKARILMALIDIR

Birinci ve ikinci derecedeki aile bireylerinde kalın bağırsak ve diğer kanser türleri geçmişi mutlaka sorgulanmalıdır. Programlardan veya genetik danışmanlık dan faydalanması önem arz etmektedir.

• BİREYSEL RİSK FARKINDALIĞI- TARAMA TESTLERİNDEN YARARLANME

Kanserin önlenebilmesi erken tanıya bağlıdır. Erken tanı ve tedavi için dışkıda gizli kan testi ve kolonoskopi taramalarının düzenli yaptırılması önemlidir. Özellikle aile geçmişlerinde riski faktörü bulunan gençlerin erken tarama şansını değerlendirmeleri önemlidir.

• KENDİ KENDİNİZİN DOKTORU OLUN

Genç yaşta görülen kalın bağırsak kanserlerinde küçük bulgular çoğunlukla önemsenmediği için yanlış tanı ve tedavi sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle vücudunuzda iyi gitmeyen bir durum ve bulgular varsa mutlaka konu ile ilgili uzman doktorlardan ikinci bir görüş alarak hastalığı netleştirin.

• SAĞLIKLI OLMAK VE SAĞLIKLI KALMAK SİZİN ELİNİZDE

Kalın bağırsak kanseri ve birçok hastalıktan korunmak için yaşam şekliniz önemlidir. Düzenli egzersiz, fazla kilolardan arınmak, dengeli beslenme, tam tahıl, sebze, meyve, lifli gıda tüketilmesi, kırmız et tüketimin azaltılması, tütün mamulleri ve aşırı alkolden uzak durmak şansınızı arttırmaktadır.

KİMLERDE TARAMA YAPMALIYIZ?

Yukarıda belirtilen nedenlerle ülkemizde hem kadın ve hem erkekte üçüncü sıraya yerleşen, kanser hastalığı ölüm nedenlerinin ikinci sırasında yer alan kalın bağırsak kanseri için, 50 yaş ve üzeri normal tarama yaşı kabul edilmesine rağmen bazı bireyler için taramaların daha erken yaşlara çekilmesi gereklidir.

• Aile geçmişinde genç yaşta kalın bağırsak kanseri ve/veya kalın bağırsak polipi verisi olanlarda,

• Ailesinde kalıtım yolu (irsi) ile geçiş gösteren kanser hastalığı bulunanlarda,

• Uzun süredir iltihabi bağırsak hastalığı tanısı ile izlenen hastalarda,

• Kalın bağırsak kanseri belirti ve bulguları olan, dışkıda kan gelmesi, dışkılama alışkanlığında değişiklik gösterenler, giderek artan karın ağrısı ve huzursuzluk hissi, kansızlık, güçsüzlük gibi şikayetleri olanlarda kalın bağırsak kanseri tarama programının daha genç yaşlarda yapılması gerekir.

TARAMA TESTLERİ NELERDİR?

Birçok tarama testi mevcuttur. Bunların içinde en güvenilir olanı kalın bağırsağın iç yüzeyini kolonoskopi adı verilen bir alet yardımıyla-kamera ile değerlendirilmesidir. Bu işlem hasta uyutularak (sedasyon altında) yapılan basit ve hızlı bir işlemdir.

Buna ek olarak diğer tarama metotları da vardır.

• Dışkıda (gaitada) gizli kan olup olmadığının araştırılması

• Renkli kalın bağırsak filmin çekilmesi

• Sanal kolonoskopi uygulamaları