Erken ergenlik önlenebilir mi?
Kızlarda ve erkeklerde gözlemlenen ergenlik belirtilerini ve erken ergenlik hastalığını anlatan Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ve Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Nesibe Andıran, erken ergenliğin kısmen önlenebilir olduğunu açıkladı.
Ergenlik dönemi, fiziksel ve hormonal olarak çocukluktan yetişkinliğe geçiş sürecidir. Ergenlik döneminde sekonder cinsel özelliklerin belirginleşmesi, vücut yağ dağılımın değişimi, boy uzamasında sıçrama ile yetişkin boya ulaşma, erkek ve kızlarda fertilite kazanımı olmaktadır. Irklara göre farklılık göstermekle birlikte ergenlik bulgularının görülme yaşı genel olarak kızlarda ortalama 10-11 yaş, en geç 13; erkeklerde ortalama 11-12 yaş, en geç 14 yaştır.
Kızlarda ve erkeklerde gözlemlenen ilk ergenlik belirtileri birbirinden farklı olmaktadır. Kızlarda ilk ergenlik bulgusu genel olarak meme gelişimi iken, erkeklerde testislerin büyümesi ilk ergenlik belirtilerindendir. Bu nedenle kızlarda daha kolay ve hızlı farkedilir. Hem kızlarda hem de erkeklerde görülen ortak ergenlik belirtileri ise kıllanma, büyümenin hızlanması, ciltte yağlanma, sivilcelenme ve ter kokusunun değişmesidir. Bu gibi belirtilerin ortalama ergenlik yaşından önce görülmesi erken ergenlik olarak değerlendirilir. Erken ergenlik, kızlarda erkeklere göre çok daha sık görülmektedir. Erken ergenlik şüphesi olan çocukta muayene bulguları teşhis açısından oldukça önemlidir. Kızlarda meme gelişiminin değerlendirilip evrelendirilmesi, erkek çocuklarda testis hacminin ölçülmesi, genital değerlendirme, kıllanma durumunun tayini ve ek muayene bulguları gerekmektedir. Gerekli görülen durumlarda hormon düzey ölçümleri ve uyarı testi istenir, el grafisi ile kemik yaşı tayini yapılır ve pelvik USG istenir. Tüm bu sonuçlar neticesinde uzman hekim tarafından erken ergenlik tanısı konulduysa, uygun tedavi başlanır
Erken ergenlik tedavisi mümkün bir durumdur. Ayda bir veya üç ayda bir yapılan enjeksiyonlar şeklinde uygulanan ilaç tedavisi mevcuttur. Bu tedavi ile ergenlik hormonları geçici bir süreliğine baskılanarak erken ergenliğin önüne geçilir ve uygun yaşta tedavi kesilerek, ergenlik tekrar kaldığı yerden devam eder. Tedavi çocuk endokrin uzmanı tarafından yönetilmelidir. Tedavinin yeterliliği ve olası yan etkiler açısından hastalar aralıklı olarak kontrol edilir. Nadiren tümör, kist, hidrosefali, adrenal bez hastalıkları vb. gibi erken ergenliğe neden olan altta yatan bir hastalık saptanmışsa tabii ki bu hastalıklara özel tedavinin de yapılması gereklidir.
Erken ergenlik nasıl önlenmeli?
Çocukların erken ergenliğe girmesini önlemek için ebeveynlerin sorumluluğu oldukça fazladır. Özellikle katkı maddeleri içeren hazır gıdalar ve abur cuburlardan çocukları uzak tutmak, sebze ve meyveleri mevsiminde yedirmek gerekir. Obezite erken ergenlik riskini arttıran bir durum olduğu için, çocuklarımızı obeziteye zemin hazırlayan hazır ve hızlı gıda tüketimi alışkanlığından uzak tutmak önemlidir. Uzun süreli ekrar başında olmanın da erken ergenliği tetikleyebileceği gösterildiğinden, TV, bilgisayar, telefon ve internet kullanımını mümkün olduğunca denetlemek ve sınırlandırmak hormonların kontrolü açısından önemlidir. Ayrıca hekim önerisi olmadan ilaç, losyon vs. kullanmamak, zararlı kimyasallar içeren maddelerden çocukları uzak tutmak gerekir. Sağlıklı beslenmeye ek olarak düzenli spor yapma alışkanlığını çocukluk döneminde kazandırmak da hem obezite ve erken ergenliğin önlenebilmesi, hem de yaşam boyu sağlıklı bir hayat sürdürmesi açısından önemlidir.
