Demir eksikliğini önlemenin yolları!
C vitamininin demirin emilimini artırdığını belirten uzmanlar, besin etkileşimlerinin demir eksikliğinde önemli rol oynadığına vurgu yapıyor. Uzmanlara göre, yumurtayı portakal suyu veya domatesle, köfteyi yeşil salatayla, ıspanağı ise yoğurtla değil yumurtayla tüketmek demir emilimi açısından önemli.
Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımı gereğince Hemoglobin’in (Hb) kadınlarda 12’den, erkeklerde 14’ten düşük olmasının kansızlık (anemi) olarak belirlendiğini ifade eden Üsküdar Üniversitesi NPİstanbul Beyin Hastanesi Dahiliye Uzmanı Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, “Dünyada en sık kansızlık sebebi demir eksikliğidir. İstatistiklere göre dünyada kadınların % 35'inde, erkeklerin % 20'sinde ve hamilelerin %50’sinde demir eksikliğine bağlı kansızlık görülmekle birlikte en sık gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerin sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır” dedi.
DEMİR NEDEN ÖNEMLİ?
Dr. Yıldırım’a göre, demiri bu kadar önemli yapan nokta ise, hücrelerimizin yaşamı ve fonksiyon görmesi için gerekli enerji üretimini sağlayan oksijen molekülünün taşınmasından ve atık olarak ürettiği karbondioksitin uzaklaştırılmasından sorumlu kandaki kırmızı küre adı verilen (RBC) hücrelerin yapıtaşı Hemoglobin’in (Hb) temel elementi olmasından kaynaklanıyor.
Yaş, cinsiyet, kadınsa gebe olup olmama, lohusa olup olmama, günlük spor aktivite oranı, demir depolarındaki rezerv oranı demir eksikliği teşhisi için parametreleri değiştirebiliyor.
HALSİZLİK, YORGUNLUK VE BAŞ AĞRISI YAPIYOR
Demir eksikliği belirtilerinin farklı şekillerde ortaya çıktığını ifade eden ve “Halsizlik, yorgunluk, huzursuzluk, baş ağrısı, baş dönmesi, egzersiz intoleransı, nefes darlığı, göğüs ağrısı şikâyetleri gelişmekte ve kişide huzursuz bacak sendromuna, toprak, kireç ve buz gibi normalde yenmeyecek maddeleri yeme isteğine, kalp hastalıklarına ve gelişim geriliğine sebep olmaktadır. Muayenemizde ise kişide solukluk, kuru cilt, mavi sklera (gözün beyaz kısmı), dilde tat tomurcuk kaybı, dudak ve çene etrafında yaralar, tırnaklarda ayrışma kırılma, saç dökülmesi, hatta gastroskopide yemek borusunda cepleşme görmekteyiz” diyen Dr. Yıldırım, demir eksikliğine yol açan birçok faktör olmakla birlikte bunların 4 ana başlık altında toplanabildiğini ifade ediyor:
Yetersiz alım: Yanlış beslenme, gebelik, adet görme, lohusalık, büyüme dönemi gibi ihtiyaç artışını karşılayacak miktarı gün içerisinde almama.
Emilim bozukluğu: Çölyak hastalığı, atrofik/ h. pylori ye bağlı gastrit, bariyatrik cerrahi.
Kan kaybı: Sindirim sistemi hastalıkları (ülser, crohn, ülseratif kolit, kolon kanseri gibi). Travmalara bağlı mikro kanamalar, idrar yolları hastalıkları (enfeksiyonlar, bazı böbrek hastalıkları ve kanserleri).
Genetik hastalıklar: Urino- pulmoner hemosiderozis, demire refrakter demir eksikliği anemisi (IRIDA).
ÇOCUKLAR, GEBELER VE EMZİREN ANNELER RİSK GRUBUNDA
Kendisinde demir eksikliği veya kansızlık olduğunu düşünen kişilerin ve vejetaryenlerin mutlaka hekime başvurması gerektiğini ifade eden Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, “Risk grubu olarak nitelediğimiz çocuklar, gebeler, emzirme dönemindeki anneler belli aralıklarla kontrol edilmelidir. Demir eksikliği ve anemisi teşhisinizi netleştirdikten sonra kişiler için kansızlığın şiddetine göre uygun tedavi seçeneklerine karar verilir. Aynı zamanda sebebini tespit ederek sebep yetersiz alım, uygunsuz beslenme ise takviye ile gerekli tavsiyeler vermemiz; emilim bozukluğu ve kan kaybı ise gerekli testlerle sebebi ortadan kaldırmamız gerekmektedir” diye konuştu.
ALÜMİNYUM SAKLAMA KAPLARI VE ÇELİK TENCERE EMİLİMİ AZALTIYOR
İlaçların düzenli kullanımı yanı sıra günlük hayatta bazı beslenme önerilerinin dikkate alınması gerektiğini ifade eden Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, tavsiyelerini şöyle sıraladı:
1.C vitamini demirin emilimini artırır. Bu nedenle yumurtayı portakal suyu veya domatesle, köftenin yeşil salata ile tüketilmesi demirin emilimini artırmak açısından önemlidir.
2.Mayalı ekmekteki demir mayasız ekmeğe göre daha çok emilir.
3.İyi pişmemiş kuru baklagiller ya da kepek ekmeği demirin emilimini azaltır.
4.Posalı gıdalarla beslenme demirin emilimini azaltır.
5.Gıdaları saklamakta kullandığımız alüminyum, paslanmaz çelik ve teneke de demirin emilimini azaltır.
6.Demir eksikliğini önlemenin bir yolu da çay ve kahveyi yemek sırasında ya da hemen sonrasından tüketmemekten geçiyor. Çay ve kahveyi mümkün olduğunca ara öğünlerde tüketmeye özen gösterin. Ayrıca çayı açık ve limonla birlikte tüketmekte fayda var.
7.Yumurtayı portakal suyu ile tüketin.
8.Baklagilleri etle pişirin.
9.Her öğünde mutlaka bol yeşillik tüketin.
10.Ispanak yanına yoğurt ile tüketildiğinde demir emilimi azalmaktadır. Ispanağın yumurta ile pişirilmesi ise biyoyararlılığını artırır.
11.Kurubaklagil ve tahıllı yemekler; yanında mutlaka bol maydanozlu, marullu, domates ve limonlu salata ile tüketildiğinde, tahıl ve baklagillerin içindeki demir daha fazla emilir. Ayrıca bu besinler kıyma, parça et ya da tavukla pişirildiğinde demir alımı artmaktadır.
12.Demir eksikliği ileri boyutta olan kişiler; süt, yoğurt ve ayran gibi kalsiyum içeren gıdaları yemeklerin yanında değil, ara öğünlerde tüketmelidir. Çünkü kalsiyumun demirin emilimini yavaşlatma özelliği vardır.
13.Kahvaltılarda 1- 2 tatlı kaşığı kadar pekmez günlük demir ihtiyacının çoğunu karşılamaktadır. Özellikle keçiboynuzu pekmezi yüksek demir içerir.
14.Ara öğünlerde; kuru meyvelerden kayısı, dut ve kuru üzüm, günlük demir alımına katkıda bulunur.
