Çocuklarınız topa kafa atmasın!

Türk doktorları, İngiltere, İskoçya ve Kuzey İrlanda'da 12 yaşından küçük çocukların antrenmanlarda futbol topuna kafa vurmalarının yasaklanma kararını desteklerken Türkiye'nin de benzer bir karar almasının doğru olacağını vurguladı.

Beyin Sinir ve Omurilik Cerrahı Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Çocukların topa kafayla vurmaları uzun dönemde bunama, dejeneratif beyin hastalıkları ve yüksek beyin fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilmektedir." dedi.

Mustafa Bozbuğa, "Çocukların ya da erişkinlerin futbol oynarken topa kafa vurmaları erken dönemde ciddi beyin hasarı ve kanamaları oluşturabilir. Bunun yanında, sürekli kafa vurmanın uzun dönemde yaptığı beyin hasarları da literatürde belirtilmiştir. Uzun dönemdeki beyin hasarları nörokognitif hasar dediğimiz yüksek beyin işlevlerinin etkilenmesi şeklindedir." değerlendirmesinde bulundu.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, dünyada 50 milyon demans hastası bulunuyor. 2030'da bu rakamın 83 milyona, 2050'de ise 152 milyona yükseleceği öngörülüyor. Diğer yandan, her yıl yaklaşık 10 milyon kişi demans hastalığına yakalanıyor.

Bilim insanları, eski profesyonel futbolcuların demanstan ölme olasılığının, yaşıtlarından 3 buçuk kat fazla olduğunu tespit etti.

Konuyla ilgili yasaklama kararının verilmesinin, son yıllarda mesleki literatürümüzdeki bilimsel yayınlara dayanılarak alındığının altını çizen Bozbuğa, "Uzun süre sürekli topa kafa atmayla ciddi beyin hasarlarının ve fonksiyon kayıplarının olabileceği bilimsel olarak gösterilmiş bir gerçek olması nedeniyle bu konudaki yasaklayıcı raporları destekliyorum." dedi.

- Türkiye'de de yasaklanmalı Bozbuğa, "12 yaşından küçük çocukların futbol antrenmanlarında topa kafayla vurmalarının yasaklanması kararını doğru buluyorum. Türkiye'nin de benzer bir karar almasında yarar olduğunu düşünüyorum." dedi.

Bozbuğa, "Mesleki pratiğimde ben de, pek çok meslektaşım gibi, literatürde yazılanlara benzer şekilde akut (erken dönemde) ve kronik (uzun süreli) maruziyete bağlı beyin kanamaları ve beyin hasarına bağlı beyin fonksiyonlarında bozulma gördüm." ifadelerini kullandı.

- "Her yaş grubunu ve özellikle çocukları kafa travmasından korumalıyız."

Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur ise, "Çocukluk çağında ve erişkinlerde kafa travmalarının özellikle hormonal sistem üzerine olumsuz etkileri bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir." dedi.

"Kafa travmalarının en önemli sebepleri trafik kazaları, düşmeler ve şiddet uygulamalarıdır. Ayrıca son yıllarda spor yaralanmalarının da beyin hasarına ve hormonal bozukluklara yol açtığı gösterilmiştir." değerlendirmesinde bulundu.

Keleştemur, "Hormonal yetersizlikler; depresyon, sosyal izolasyon, hafıza bozuklukları gibi nöro-psikiyatrik bulgulara da yol açar. Hormon eksikliği olan hastalarda eksik olan hormonun yerine konulması çok önemlidir. Tedavide geç kalınmaması için erken tanı şarttır. Her yaş grubunu ve özellikle çocukları kafa travmasından korumalıyız." ifadelerini kullandı.

İngiltere, İskoçya ve Kuzey İrlanda'nın futbol federasyonları, 12 yaşından küçük çocukların futbol antrenmanlarında topa kafayla vurmalarını yasaklamıştı. ABD'de ise bu yasak 11 yaşından küçük çocuklar için geçerli.

Topa kafayla vurma ile bunama (demans) arasında bağlantı olduğunu saptayan bilimsel araştırmanın sonucuna göre alınan kararla, ilkokula giden ve 12 yaş altı çocukların antrenmanda meşin yuvarlağa kafayla vurmasına yasak getirildiği belirtilmişti. Genç oyuncuların 18 yaşına gelene kadar kafayla yaptıkları antrenman sayısı ve süresine de sınırlama getirilmişti.

İskoçya'daki Stirling Üniversitesi tarafından yapılan araştırmada, küçük yaşta topa kafayla vuran futbolcuların beyin gelişiminde ufak çaplı da olsa önemli değişimlerin yaşandığı ifade edilmişti.

Araştırma ekibinden Dr. Willie Stewart, futbol oynamayanlara kıyasla eski futbolcularda demanstan ölme olasılığının 3 buçuk kat arttığını, aynı zamanda bu kişilerde alzaymır görülme riskinin 5, motor nöron hastalığının yaklaşık 4, parkinsonun da 2 kat fazla olduğunu tespit ettiklerini söylemişti.

"Demansa neden olduğu uzun süredir biliniyordu"

Kafa travmalarının demansa neden olduğunun uzunca bir süredir bilinen bir gerçek olduğunu söyleyen Doç. Dr. Burcu Örmeci ise, "İlk kez boksörlerde tanımlanmış. Buna “Dementia Pugilistica” adı veriliyor. Kronik kafa travmasına maruz kalan kişilerde ortaya çıkan, toplumdagörülme yaşından daha erken görülmeye başlanan demansın nedenleri arasında kesin kabul görmüş bir durumdur. Bunun futbolda topa kafayla vurulmasıyla ilişkili olması da şaşırtıcıdeğildir” diye konuştu.

Çalışmaların derinleşmesi gerekiyor

“Haftada bir iki kez sokakta, halı sahada futbol oynarken kafayla topa vurmak buna yol açmaz” diyen Örmeci, sözlerini şöyle sürdürdü: “Burada anlatılmak istenen sürekli antreman yapan, lisanslı futbol oynayan çocukların risk altında olmasıdır. Çalışmayı incelediğimizde aslında bulguların çok da net olmadığı, araştırılması gerektiği vurgulanıyor ama ipuçları bulunmuş. Kafa travmasının ya da kafayla topa vurulmasının demansa yol açmasının nedeni bu ani sarsıntı sırasında sinirlerin hücre gövdelerinden çıktıktan sonra “akson” denilen ve sinirin işlevinin gitmesi gereken hedef organa götürülmesini sağlayan uzantıların lif gibi kopmasından kaynaklanır. Bu hücre artık hedef organa her hangi bir sinyal iletemediği için fonksiyon dışı kalır.”

Travmaya bağlı kopan sinir lifleri arttıkça sorun oluşuyor

Gözle görülemeyecek kadar ince olan bu bağlantılardaki kopmanın MR’da görülemeyeceğini hatırlatan Örmeci, sözlerine şöyle devam etti: “Görünürde her şeyin normal ama fonksiyonel olarak anormal olduğu bir durumdur bu. Kayaya gelen darbe sonucu oluşan travma tabi ki sadece sinir liflerinde değil küçük kılcal damarlarda da kopmalara neden olabiliyor. Bu durumda da siniri besleyen damardaki hasar o sinirin hücresinin ölmesine neden olabiliyor. Bu durum uzun vadede küçük sayılarda oluştuğunda problem olmaz ama kopan lif sayısı veya damar hasarı artışına bağlı olarak problemler ortaya çıkabilir. Eğer lif kayıplarının sayısı veya damar hasarı hücrelerin yeni bağlantı oluşturma gücünden çok daha fazla olursa o zaman uzun vadede sorun olacaktır. Bu durum da beyin fonksiyonlarının kaybıyla giden demansı çok net bir biçimde açıklayabilir.” - Sorun sadece demansla sınırlı kalmaz “Bu durumun sadece demansla sınırlı kalacağını düşünmüyorum, beynin her türlü “dejeneratif” dediğimiz ve hücrelerin ölümüyle giden veya bağlantılarının kopmasıyla seyreden çok sayıda başka hastalıklara da zemin hazırlayabilir” diye konuşan Örmeci, bunların içinde parkinson hastalığını, denge bozukluklarını, uzun vadede ortaya çıkan kas güçsüzlüklerinin sayılabileceğini söyledi.