Çocuklarda tuvalet eğitimine yönelik önemli uyarılar

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları bölümünden Uzm. Dr. Ruhan Özer, ailelerin çocuklarını tuvalet eğitimine hazırlaması konusunda önerilerde bulundu. Tuvalet eğitimine başlamanın en doğru zamanının 2 yaş olduğunu söyleyen Uzm. Dr. Özer, “İki yaşından önce çocuk isteksiz ise bu eğitim için zorlanmamalıdır. Ancak 12’nci ayda ya da daha önce yürümeye başlayan çocuklar istekli ise eğitim iki yaşından önce nadir de olsa verilebilir” dedi.

Tuvalet eğitiminin zorlayıcı bir süreç olduğuna değinen Uzm. Dr. Özer, “Her şeye rağmen anne ve babanın çocuklara karşı yapıcı bir dille konuşmaları gerekir. Kıyaslama yaparak bu eğitimi vermek çocukların zihinsel ve bedensel gelişimini etkiler. Tuvalet eğitimi, çocuğun hiç kimsenin yardımı olmadan tuvaletinin geldiğini fark ederek tuvalete gidip yapmasıdır. Annenin ya da babanın çocuğunun tuvaletinin geldiğini anlayıp, onu uyararak tuvalete göndermesi değildir. Bunun için doğru zaman 2 yaştır. Çünkü boşaltım sistemi ile ilgili organların işlevleri genellikle 48 aya doğru tamamlanır. Bu yaşlardan önce çocuk tuvaletinin geldiğini hissetse bile beceri kazanmamıştır. Çocuğunuzun tuvaletinin geldiğinin farkına varması, vardıktan sonra tutabilmesi ve gidip yapabilmesi için, böbrek, karın kasları, idrar torbası ve beyin arasındaki sinyallerin gidip gelebilmesi için bedensel, zihinsel gelişiminin tamamlanmış olması gerekir” ifadelerini kullandı.

"Çocuğunuz yürümeye başladıysa, basit cümleler kurabiliyorsa tuvalet eğitimine hazırdır"

Uzm. Dr. Özer, sözlerine şöyle devam etti: “Öncelikle çocuğunuzun bilişsel ve bedensel gelişimini gözlemleyerek sizin için işaret sayılabilecek davranışlarını değerlendirip doğru zamanı seçmelisiniz. Çocuğunuz yürümeye başladıysa, basit cümleler kurabiliyorsa, burun, kulak, göz gibi yüzünün parçalarını gösterebiliyorsa tuvalet eğitimine hazırdır diyebiliriz. Çocuğunuz, evinizin değişik yerlerine kendi başına gidebiliyorsa; ev temizliği, sofra hazırlığı gibi basit işlerde sizi taklit edebiliyorsa, bir objeyi istediğinizde getirebiliyorsa, çocuğunuzun tuvaletini gün boyunca defalarca yapmak yerine birkaç kere yeterince yapabiliyorsa, tuvalete gitme ihtiyacını mimikleri ve davranışı ile ifade edebiliyorsa ve bezden duyduğu rahatsızlığı ifade edebiliyorsa çocuğunuz tuvalet eğitimine hazırdır. Eğitim için taşınma, hastalık, boşanma, vefat gibi aile sorunlarının olmadığı uygun bir zaman seçilmelidir. Çocuğunuzun sizi dinleyebileceği bir zamanda, örneğin uykudan kalktığı keyifli bir zamanda onunla göz teması kurarak böyle bir eğitime başlayacağınızı söylemeniz uygun olacaktır. Birlikte bir oturak alınabilir, ya da evdeki klozet üzerine aparat takılabilir. Ayağının altına yere rahat basabileceği ek bir yükseltici konulabilir. Çocuğunuza uygun bir ortam hazırlamak işinizi kolaylaştıracaktır”.

"Çocuğunuz istemeyerek tuvaletini altına yaptığında göz ardı etmelisiniz"

Kendi yaş grubundan tuvalet eğitimini tamamlamış bir çocuk gözlemlenebileceğini belirten Uzm. Dr. Özer, “Sen de Zeynep gibi tuvaletini klozete yapmak ister misin? Ne dersin?” gibi davranış örneklemesi cümlelerle teşvik edebilirsiniz. Çocuğunuz ile birlikte bezi çöpe atarak; “Sen artık büyüdün, haydi klozete oturalım mı?’’ şeklinde konuşarak çocuğunuzun onayını almış şekilde ilk başarılı adımı atabilirsiniz. Başlangıçta tepki gösterebilir, zorlanmamalıdır. Eline bir oyuncak verilebilir. 10-15 dakika süre ile kısa öyküler okunabilir. İstemeyerek tuvaletini altına yaptığında göz ardı edilmelidir. Aksi takdirde çocukta suçluluk duygusu gelişebilir. Çocuk kendi başına tuvaletini yaptığı zaman mutlaka övülmelidir. Takdir genellikle manevi içerikli ödüller olmalıdır. Ödülü sıcak bir öpücük, alkış, kucaklama, oyun oynama, parka gitme olabilir. Takdir olumlu davranışı pekiştirir. Güven duygusunun gelişmesine yardımcı olur. Tuvalet eğitimi tamamlandıktan sonra 4-5 yaşlarında temizlik alışkanlığı da öğretilmelidir. Temizlik için en iyi temizleyici sudur. Sabun ve temizlik mendilleri iç deriyi tahriş edeceğinden kullanılması önerilmez” açıklamalarında bulundu.

"Yeniden bezlemek öğrenmeyi geciktirecektir"

Çocukların bazen tuvaletinin altına kaçırabileceğini vurgulayan Uzm. Dr. Özer, “Yeniden bezlemek öğrenmeyi geciktirecektir. Tuvalet eğitimi süreci başladığında gece de bezlenmemelidir. Bezlemek çocuğa şu mesajı verecektir. “Ben önlem alıyorum. Sen tuvaletini altına yapabilirsin.” Bu çocuğunuzun kafasını karıştıracak, çelişki oluşturacaktır. Eğitim sürecinde beslenme alışkanlığımıza küçük dokunuşlar işleri kolaylaştıracaktır. Gündüzleri bol sıvı verilmeli, akşam geç saatlerde sulu gıdalar (süt, meyve suyu, vb.) verilmemeli, sıvılar uykudan en az 2 saat önce kesilmelidir. Gündüzleri 3-4 saatte bir tuvalete gitmesi teşvik edilmelidir. Eğitime başlarken gözden çıkardığınız bir yatağı kullanabilirsiniz. Ya da çocuğunuz görmeden çarşaf altına yatakkoruyucu koyabilirsiniz. Emir kipi ile konuşmak hatalı bir tutumdur. “Hadi çabuk tuvaletini yap” yerine “Bir bak bakalım tuvaletin gelmiş mi, oturalım mı?” gibi cümleler kumanız çocuğunuzun eğitim sürecinde çabuk kavramasına yardımcı olacaktır. Suçlayıcı sözler sarf etmek, korkutmak, sevdiği aktivitelerden men etmek gibi ceza içerikli davranışlar öğrenmeyi geciktirecek, aranızdaki ilişkiyi bozacaktır. Başka biriyle kıyaslamak çocukta kıskançlık duygusunun artmasına sebep olabilir ve kıyaslanan kişiyle ilişkisi bozulabilir. Tüm bu olumsuz yaklaşımlar, çocuğunuzun güven duygusunun gelişimini engelleyecektir. Zihinsel, sosyal, duygusal, bedensel gelişiminin geri kalmasına yol açacaktır. Bu sebeple çocuğunuz ile iletişimde her zaman olumlu cümleler kurmaya özen gösterin” diye konuştu.