Çocuklarda demir eksikliğine karşı uzmanından uyarılar

Çocuk Hematoloji ve Onkoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Sema Anak, çocuklarda sık görülen anemiye karşı toplumda doğru bilinen yanlışlara dikkati çekerek aileleri uyardı.

Anak, 18 yaşına kadar süren çocukluk döneminin sürekli büyüme ve gelişmeyi kapsadığını belirterek, “Bunu sağlayacak besin ve mineraller mutlaka yeterli miktarlarda tüketilmelidir. Özellikle süt çocukluğu ve okul öncesinde demir, B12, folat gibi gıdaların yetersiz alınması büyüme-gelişim yanında zeka gelişimini de olumsuz etkiler. Anneler büyük bir duyarlılıkla en iyisini yapmaya çalışırken bazı doğru bilinen yanlışları da ne yazık ki yapabilmektedir. Öncelikle anne sütünün eşsiz olduğunu da belirtmek gerekir. Özellikle ilk 6 ayda zamanında doğmuş bir çocuğun tüm gereksinimlerini karşılar. D vitamini, bazen demir eklenebilir. Anne sütü 2 yıla kadar verilmelidir, ancak 6’ncı aydan sonra gerekli takviyeler yapılmalıdır. Bu konuda yetersiz kalınması önemli anemilere (kansızlıklara) yol açabilir. Örneğin demir gereksinimi karşılanamazsa çocuk gece çok huzursuzdur ve uyumakta güçlük çeker” diye konuştu.

BALIKTA KIRMIZI ET KADAR B12 VE DEMİR YOK

En iyi demir kaynağının kırmızı et olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Anak, şöyle devam etti:

“En iyi demir kaynağı olarak karaciğer, kırmızı et, sakatat, kümes hayvanları, koyu yeşil yapraklı sebzeler, balık, kuru baklagiller, kabuklu yemişler, taze ve kuru meyveler, yumurta sıralanabilir. B12 vitamini ile demir en çok kırmızı ette ve yumurta sarısında bulunur. Tavuk ve balık gibi beyaz ette, kırmızı et kadar B12 vitamini ve demir fazla değildir. Folik asit daha çok yeşil yapraklı gıdalarda bulunur. Bitkisel gıdalardan da demir alabiliriz. Yeşil yapraklı bitkilerde, hububat dediğimiz mercimek, nohut, fasulye gibi gıdalarda demir bulunur. Ancak vücudumuzdan en iyi emilen demir hayvansal demirdir. Sakatatların iyi bir demir kaynağı olduğu bilinmektedir. Ancak bir yaşından küçük bebeklere karaciğer dışında hiçbir sakatat yedirilmemelidir. Özellikle beyin, böbrek, dalak, dil ve işkembe gibi besinler virüs ve bakteri gibi mikroorganizmalar açısından son derece risklidir.”

NİKOTİN NEDENİYLE ISPANAK ÖNERİLMEZ

Bilinenin aksine ıspanakta demirin az bulunduğunu ifade eden Anak, “1800’lü yıllarda ıspanaktaki demirin hesaplamasında yapılan bir virgül hatası 1930'lu yıllarda ortaya çıktı, ancak hala ıspanak yenmeli diye öneriler sürüyor. Ispanak sadece folik asit, magnezyum, fosfor gibi mineraller açısından zengindir. Ayrıca içerdiği nikotin nedeniyle süt çocuklarında önerilmemektedir. Brokolide ıspanağa nazaran daha fazla demir vardır. Aynı şekilde demir kaynağı olarak çok önerilen pekmezin içindeki demir de yine bir hayvansal protein kadar fazla değildir. Pekmez, demir, kalsiyum, fosfor, potasyum içerir, kolay ve besleyici bir enerji kaynağıdır. Demir gereksinimi yüksek olan bebek ve çocuk beslenmesinde tatlandırıcı alternatifi olarak kullanılabilir. Ancak kan şekerini hızlı yükseltmesi sebebiyle porsiyon kontrolüne dikkat edilmeli, glukoz-fruktoz içermemelidir. Ülkemiz gibi Akdeniz kuşağında yer alan ülkelerde Akdeniz Anemisi de sıktır. Gerek taşıyıcılık gerekse hastalıkta demir birikimi söz konusudur. Sadece demir eksikliği anemisi ve Akdeniz taşıyıcılığı bir arada olduğunda doktor kontrolünde demir kullanılabilir” şeklinde konuştu.

KEÇİ SÜTÜ VE İNEK SÜTÜNE DİKKAT

Son yıllarda anne sütüne benzerliği nedeniyle keçi sütü önerildiğine de dikkati çeken Anak şu uyarılarda bulundu:

“Hiçbir şey anne sütünün yerini tutamaz. Ayrıca tek başına kullanımı sorun yaratabilir. Keçi sütünün de eksik yönleri vardır. Bebek, sadece keçi sütüyle beslenirse kansızlık ortaya çıkar. Demir, bakır, folik asit ve vitamin B12 eksikliği kansızlığa sebep olabilir. Ayrıca D vitamini açısından da yetersizdir. İnek sütü kullanımı da demir eksikliğinin bir başka önemli nedenidir. İnek sütü zaten yeterli demir içermez. Fazla miktarda inek sütü tüketmek demirin emilimini bozmasının yanı sıra bağırsaktan ince ince kanamalara sebep olarak demir eksiliği gelişimine de yol açabilir. Tercihen ilk bir yıl inek sütü tüketilmemelidir. Bir yaşından küçük bebeklerde süt yerine yoğurt ve peynir gibi formlarını tüketebilir. Bir yaş sonrası inek sütü tüketilebilir, fakat günlük 500 mililitreyi (2 su bardağı) geçmemelidir.”

ÇAY VE YUMURTA BEYAZI DEMİR EMİLİMİNİ ZORLAŞTIRIR

Son yıllarda hızla kullanımı yayılan kefir için de açıklamalarda bulunan Anak, “Kefir çok yararlı olmakla beraber, bazı kaynaklarda yer aldığı gibi içerisinde tüm vitaminler fazlasıyla bulunmaz. Kefir; A, B2 ve B12 vitamini içerir. A ve B2 vitaminlerini çok yüksek miktarda içermiyor olsa da son derece önemli bir vitamin türü olan B12’yi yüklü miktarda içerir. Her gün bir buçuk bardak kefir, ihtiyacınız olan tüm B12’yi alabilmenizi sağlar. Bunun üzerindeki miktarların birikime neden olduğu gözlenir. Ayrıca kefir; tek başına tüketilebilecek bir ürün değildir, destek bir gıda olarak önerilebilir. Bazı yiyecekler de vücutta demirin emilimini zorlaştırabilir. Bunlar çay, kahve, lif, soya proteini ve yumurta beyazıdır. Demir eksikliği tedavisi gören çocuklarda, çok çay içirilmesi içindeki teinin demiri bağlaması nedeniyle emilimi bozabilir. Benzer şekilde süt, yoğurt ve peynirle beraber alımında kalsiyum, demiri bağlayarak emilimini azaltır. Demirin midede emilmesi için ortamın asidik olması gerekiyor. Bu nedenle portakal suyu ile içilen demir ilacının emilimi daha fazla olabilir” ifadelerini kullandı.