Batı Nil virüsü paniği!

Geçen yıl İsviçre’de bu yılda Yunanistan’da görülmeye başlayan,hatta Manisa’daki ölümlerinde nedeni olduğu konusunda kuşkular bulunan ‘Batı Nil virüsü(West Nile Virus)’ hakkında bilgi almak üzere Vera Pest Kontrol Servisi’nden böcek uzmanı Derya Ulaşoğlu’na sorular yönelttik.



Batı Nil virüsü nedir?

İlk kez 1937 yılında Uganda’nın Batı Nil bölgesinde bir insandan izole edilen bir virüstür.45-50 nm büyüklüğündeki bu virüs Flaviviridae familyasının Flavivirus cinsine aittir.Bu virüsün ana rezervuar (taşıyıcısı) kuşlardır.Bu kuşlardan kan emen özellikle sivrisinek ve keneler bu virüsü alarak insana ve diğer bazı memelilere taşınmaktadır.

Hangi ülkelerde görülmektedir? Bunlar nasıl yayılmaktadır?

Cezayir,Fas , Romanya,Fransa,İtalya,Çek Cumhuriyeti ,Tunus,Rusya,İsrail’de görülmüştür.Amerika’da is New York şehrinde 1999 yılında 62 vaka ile başlamış ve hızla diğer eyaletlere yayılmıştır.Başladığı yıl New York,New Jersey ve Connecticut’ eyaletlerinde 7 insan ,6 at ve yüzlerce kuş ölmüştür.Bunlar göçmen kuşlarla yayılabildiği gibi uçak içinde ve eşyalar arasında da taşınabilmektedir.

3)İnsandan insana geçiş nasıl olmaktadır ?

Nadirde olsa kan ve organ nakli,hamile kadından bebeğine,süt emziren anneden bebeğine
geçebilmektedir.


4)Isırıktan sonra belirtiler( inkübasyon süresi) nezaman başlamaktadır ?

Belirtiler 2-15 gün içinde çıkmaktadır. Genel olarak 1-6 gündür.

5)Bu virüse karşı aşı varmıdır?

Atlar için aşı geliştirilmiştir.İnsan ve köpek,vs.için yoktur.

6) Amerika’da vaka sayısı nedir ?

2009 verilerine göre Amerika ve Kanada’da 30.000 kişi bu virüsü almış, bunlardan 1000 kişi
ölmüştür.Ölüm oranı insanda ortalama % 3-15’dir;ancak atlarda ölüm oranı %30’lardadır.


7) Hangi yaş grubu risk altındadır ?

Vakalar izlendiğinde 50 yaş ve çok üzeri yaş grubu dağılımı mevcut.Manisa’da genç değilde orta yaş üstü insanların hastalanması dikkat çekicidir.Yine de tüm yaş grubu insanlar dikkat etmelidir.Örneğin Amerika’da farklı yaş grubunda (örneğin 6 yaş) nadirde olsa vakalar vardır.

8) Ne tip belirtiler vardır.Tedavisi varmıdır ?

Bu virüse özgü spesifik belirtisi yoktur.Ani başlayan ateş,kas
ağrısı,bulantı,yorgunluk,halsizlik,kızarıklık,kusma,İshal ,nörolojik problemler,hafıza kaybı.koma,lenf bezlerinde şişme ,boyun tutulması,oryantasyon bozukluğu,birbirine karıştırma durumu ,menenjit vs.görülebilir.

Spesifik tedavisi yoktur.Destek tedavisi yapılmaktadır.



9) Hangi sivrisinek ve kene türleri taşıyabilmektedir ?

Amerika’da 21 farklı sivrisinek türünün taşıdığı tespit edilmiştir.Özellikle ‘Culex pipiens’ çok önemli vektör olarak öne çıkmaktadır.Özellikle bu sivrisinek türünün kan emmek için kuşları tercih etmesi de önemli faktördür.

10) Hangi kanatlılar taşımaktadır ?

Karga,ördek , güvercin,martı başta olmak üzere çok çeşitli kuş türleri ve tavuk bu virüsü taşıyabilmektedir.


11 ) Diğer memelilerde durum nedir?

Koyun,hamsters,fare ve bazı maymun türlerinde görülürken domuz,köpek,tavşan virüse dayanıklılık gösterebilmekte hatta simptom bile oluşmamaktadır.Buna rağmen çok sık olmasada belirti gösteren köpek ve kedi vakaları vardır.

12) Manisa’da salgın gibi artış olmamasının bu virüs olasılığını olduğu ihtimalini zayıflattığı söylendi.Siz ne düşünüyorsunuz ?

Bana göre bu sayı artmasada ‘batı nil virüsü’ olmuş olabilir.Amerika’daki verilerdeb bu sonuca ulaşmak mümkün.Amerika’daki verilerde Connecticut eyaletinde 1999-2009 yılları arasındaki vaka sayısı 69,sadece 2008 yılında 8 vaka varken,2003 yılında 17 vaka var.2009 ‘da hiç görülmemiş.Bu 69 kişinin üçü ölmüş.Bazı yıllar görülmese de yine sonraki yıllar vaka çıkabilir.



13) Amerika’da bu virüse karşı ne tip çalışmalar yapılmaktadır?

Nitekim Amerika’da Connecticut Agricultural Experiment Station(CAES)’ 1998-2009 yılları
arasında 1.7 million sivrisinek üzerinde test yapmışlardır.Sadece 2009 yılında 200,000
sivrisinek test yapılmıştır.Sivrisenekler kurulmuş tuzaklar ile yakalanmaktadır. Bunlar her yıl
rutin virüs testine tabi tutuluyor.Bu uygulama bizde de vakalar olmasa da başlamalıdır.

14) Sivrisineklerin yaşam döngüsü nasıldır ? Temel özellikleri nedir.?

Sivrisineklerin yaşam döngüsü yumurta,larva,pupa,ergin dönemlerinden oluşur.İlk üç aşama
sucul ortamda geçerken,ergin sivrisinek karada yaşar. Ergin sivrisinek uçma yeteneğine
sahiptir.

Yumurta döneminden ergin olmaya kadar geçen süre 9-14 gündür.Ergin sinek 2-6 ay yaşar. Bir
sivrisinek dişisi bir defada türlere göre değişmekle birlikte 35-450 yumurta bırakabilir.

Sivrisinekler yumurtalarını durgun suya bırakırlar.(yosunlu,sığ sular,durgun sular,lağım ve
kanalizasyonlar,bataklık ve taban suları,su birikintileri)

ÖNLEMLER :
a) Kullanılmış ve ıskarta lastiklerin arazinizde biriken durgun sularını boşaltın (örneğin lastik salıncak). Yada bekletmeden atınız.
b) Arazinizde biriken kutular, plastik kaplar, seramik saksılar ya da benzer su biriktirmiş kapları atın yada içerisinde biriken suları çok sık bekletmeden düzenli dökün. Saksı alt tabağında su birikintisi olmadığından emin olun yada delikli alt tabak kullanınız.Bitkilerle kaplanmış kapları gözden kaçırmayınız.
c) Özellikle yapraklar vs. olukları tıkayabilir. Tıkanan çatı oluklarını yıllık olarak temizleyiniz. Çatı olukları genelde göz ardı edilir, ancak bu alanlarda her mevsim milyonlarca sivrisinek üreyebilir.
d) Plastik seyyar havuzları kullanmadığınızda ters çevirin. Düzenli olarak kullanılmayan bir seyyar havuz sivrisinek yuvası haline gelir.
e) El arabalarını ters çevirin ve kuş kablarında suların durgun halde birikmesini önleyiniz; aksi takdirde, sivrisinekler için ideal üreme ortamı oluşur. Kuş kabları ve seyyar havuzlardaki suları her hafta değiştirin.
f) Süs havuzlarını havalandırın,bakımını yapınız ya da balıkla doldurunuz (önerilen yada biyolojik larvasid (sineklerin larva dönemini öldüren) kullanınız. .Süs havuzları revaçta olmakla birlikte durgun su içermeleri durumunda ciddi bir sivrisinek tehdidi yaratabilir.
g) Kullanılmayan yüzme havuzlarını temizleyip klorlayın. Bir aylık tatile çıkan bir ailenin başıboş bıraktığı bir yüzme havuzu komşuların şikayetlerine yol açabilecek kadar sivrisineğin üremesiyle sonuçlanabilir. Unutmayınız ki, yüzme havuzu kapaklarında biriken sularda bile sivrisinekler üreyebilir.
h) Arazinizde biriken durgun suları ortadan kaldırmak için peyzajdan faydalanın. Yaz aylarında 7- 10 gün üzerinde ortada olan tüm su birikintilerinde sivrisinekler üreyebilir.
o) Çöp kutusu, branda ve suyu biriktiren kap ve oyuncaklardaki suları boşaltın.
ı) Evcil hayvan ve büyükbaş hayvan su teknelerindeki suyu haftada iki kez değiştirin.
i) Kapların altında su birikmeyecek şekilde delikler açın ya da suları tahliye edin.
j) Drenaj delikleri sivrisineklerin üremesi için yeterli miktarda suyu toplar.
k) Kesilen çimlerin yol kenarındaki oluklara ve toplama çukurlarına girmesine izin vermeyin, çünkü bu alanlar sivrisinekler için çok uygun üreme alanlarıdır.

l) Yapay göletlerde durgun su oluşmaması için uygun sirkülasyon sistemi kurunuz.Sinek
larvalarına karşı hedef dışı canlılara ve insanlara toksik olmuyan biyolojik larvasid olan ‘Bacillus
thuringiensis israelensis’ ,’Bacillus sphaericus’ belli aralıklar ile kullanılabilir.
m) Durgun suların arazideki molozlar, derin batak ve deliklerde, çukurlarda, çöküntü alanlarında, korunmayan ve kullanılmayan kuyularda birikmesini önleyiniz,
n) Açılan kapı ve pencerelere sineklik yapılmalıdır;hatta Amerika’da bahçeli evlerde ana giriş kapısına yapılan ikinci kapının yarısı sinekliktir.İnsanlar daha çok bu kapıyı kullanmaktadır.Sineklik yaptırırken him boşluk kalmadığına dikkat ediniz.Sürgülü modeller uygudur.Fırçalı olanlar çabuk bozulabilir.Buna rağmen fırçalı olacaksa sıfır oturmalıdır ve hiç gözenek kalmamalıdır.
o) Hem kene hemde sivrisineği aynı anda kovan repellent(kovucu) kullanılmalıdır.

p) Sineklerin aktif olduğu saatlerde dışarı çıkmayınız.
q) Bahçede ölü kuş görülürse çıplak elle dokunulmamalıdır.Eldiven ile iki ayrı kalın poşete koyarak ana çöpe atılmalıdır.Eldiven çamaşır suyu ile dezenfekte edilmelidir.
r) Bahçede kuru yaprak,birikmiş çalılıklar toplanıp,atılmalıdır.
s) Komşularında aynı tedbirleri almasını sağlayınız.
t) Riskli alanlarda açık renkli,mümkün olduğunca kapalı giysiler giyilmelidir.
u) Bahçe düzenlenirken su birikintisi olacak düzenlemelerden kaçınılmalıdır.
v) Su giderlerindeki tıkanıklar durgun su oluşmaması için haftalık temizlenmelidir.
y) Uçaklarda uçan sinek görülürse traplar ile öldürülmelidir.