'Agorafobisi olan kişilerde anksiyete kaçınılmaz'

Temelinde kaygının olduğu, panik atak, kusma ve üşüme gibi çeşitli fiziksel belirtilerin de görüldüğü ve ‘alan korkusu’ olarak bilinen agorafobi sahibi kişilerde anksiyete sorununun kaçınılmaz olduğunu aktaran Fen-Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölüm Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Ebadi, agorafobinin açık alanlarda da görülebileceğini belirterek erken tedavinin önemli olduğunu belirtti.

“KAÇMANIN ZOR OLDUĞU DÜŞÜNCESİ İLE GELİŞİYOR”

Agorafobinin tanımını yaparak konuşmasına başlayan Dr. Ebadi, “Eski Yunanca’da ‘alan korkusu’ olarak bilinmekte ve kişiyi zorda bırakacak fiziksel belirtiler ortaya çıkarsa kaçmanın ya da yardım almanın zor olduğu düşüncesi ile gelişen kaygı ve belirli durumlara, alanlara girmekten kaçınma olarak tanımlanmaktadır” diye konuştu.

''BİR UYARMA BİÇİMİDİR''

Günlük yaşantıda rastlanan durumlara karşı duyulan korku ve sürekli devam eden bir endişe hali olduğunu aktaran Dr. Ebadi, “Stres merkezli olan anksiyete, günlük yaşamın idamesinde karşılaşılan sorunlar ile baş edebilmeyi ve dolayısıyla olası durumlar karşısında hızlı kararlar verilebilmesine ortam hazırlarken, beynin strese verdiği tepki ile ilerde yaşanabilecek tüm olası tehlikeler bağlamında bir uyarma biçimidir” dedi.

''AÇIK ALANDA DA OLABİLİR''

Agorafobinin açık alanlarda da ortaya çıkabileceğine dikkat çeken Ebadi, “Sürekli ve devam eden endişe halinin kişide ruhsal sağlığına olumsuz etkisi kaçınılmaz olurken günlük işlerindeki verimi de azalabileceğini ve dolayısıyla anksiyete bozukluğu çok çeşitli olmasına rağmen endişe ve kaygı merkezli olan bu hastalığın, çocukluk çağında yaşanılan olumsuzluklar, travmalar ve mutsuzluklar arttıkça bireyin ileriki dönemlerde yaşayabileceği anksiyete riski de eş zamanlı artmaktadır. Bu bağlamda, agorafobisi olan bireylerde anksiyete sorunun varlığı kaçınılmazdır. Ancak alan korkusu olarak bilinen agorafobi herhangi bir duruma karşı değil” diyerek sorunun tam olarak bir alana, bir mekana veya bir yere karşı duyulan bir fobi çeşidi olduğunu söyledi.

Dr. Ebadi, sözlerine şöyle devam etti:

“Dolayısıyla agorafobisi olan bireylerde, toplu taşıma araçlarını (vapur, otobüs, uçak, tren vb.) kullanma, açık alanlarda (parklar, köprüden geçme vb.) bulunma, kapalı alanlar veya ticari-kamusal alanlarda bulunma (alışveriş merkezi, hastane, sinema ve tiyatro salonları vb.), insan yoğunluğunun fazla olduğu yerler (toplu olarak bulunulan ortamlar, caddeler, ve konserler vb.), asansör kullanımı veya sırada/kuyrukta bekleme gibi çeşitli açık-kapalı alanlarda seyredebilir.”

''KORKUNUN ŞİDDETİ, YAŞAM KALİTESİNİ ETKİLİYOR''

Hastalığın şiddetinin dereceli olarak değişkenlik göstermekte olduğunu ve ne yazık ki kişinin yaşam kalitesini de doğrudan etkilediğinin altını çizen Dr. Ebadi, agorafobide yaşanan korkunun şiddeti, kaçınmalarının derecesini de belirlediği için, korkunun şiddeti arttıkça kaçınma davranışı belirginleşir ve kısıtlı bir yaşam biçimi ortaya çıkmış olduğunu ifade etti.

Agorafobinin, bireyin günlük yaşamını olumsuz yönde etkilediğini dile getiren Dr. Ebadi, “Agorafobisi mild yani hafif-orta seviye olan bireyin günlük yaşamında hayatını idame ettirebilmesi, toplu taşıma aracını kullanabilmesi veya alışverişini kendi yapabilmesi mümkünken; hastalığın şiddetine bağlı olan korku-endişe temeli ile belirginleşen kaçınma davranışı kişinin yaşam konforunu olumsuz yönde etkilemekte. Örneğin açık alanlar dahi olsa kamuya veya kalabalığa karışamamakta ve kendini evine, güvenli mekanına veya alanına hapsetmektedir ve genellikle de kendilerini güven içinde hissettikleri ortamların dışına çıkmak zorunda olduklarında ise sıklıkla yanlarında birilerinin varlığına gereksinim duymaktadırlar” dedi.

''ESAS SORUN: KONTROL KAYBINA DAİR KAYGI''

Agorafobiyi tetikleyen veya besleyen farklı durumlar olabileceğinin de altını çizen Ebadi, “Yakın zamanda kişinin bir yakınını kaybetmesi, yaşadığı kaybın verdiği acı, hüzün veya pişmanlık gibi çeşitli duygu-durumlarla baş edememe sonucu agorafobi ortaya çıkabilir. Burada esas sorun, kontrolü kaybetme düşüncesi ile gerçekleşen kaygı olduğu için kontrolün kendisinde olmadığını düşündüğündü alanlarda bu rahatsızlık ortaya çıkabilmektedir. Ancak, her bireyin olaylara gösterdiği reaksiyonlar farklıdır” diyerek bu durumun kişilik özellikleri, çevre ve yetiştirilme ile de bağlantılı olduğunu aktardı.

''TEDAVİ SÜRECİ GECİKTİRİLMEMELİ''

Dr. Ebadi, bireyin altı aydan fazla süren, korktuğu, anksiyete duyduğu alanın ne olduğunu kavraması, belirlemesinin çok önemli olduğunu vurgulayarak, “Özellikle yavaş yavaş bu alana kendini maruz bırakması tedavi süresince çok önemlidir. Ancak, baş edilemeyen durumlarda ise mutlaka psikiyatrik ve psikolojik destek alması, hastalığın şiddetinin artmasını önlemesi için çeşitli terapi yöntemlerinden faydalanılması da oldukça önemlidir” önerisinde bulundu.