Kime zekat verilir?

ZEKATA tabi mallar Kur’an-ı Kerim’de, altın ve gümüş, tahıllar ve meyveler, ticaret ve benzeri işlerden elde edilen kazançlar, madenler ve benzeri yer altı servetleri ile diğer mallar şeklinde belirlenmiştir. Genel olarak malların zekatı kırkta bir oranındadır. Ancak tarım ürünlerinde masraflı olup olmamasına göre yirmide bir veya onda bir oranındadır. Hayvanlarda ise özel olarak hayvanın cinsine göre ayrı ayrı belirlenmiştir. Antalya Müftüsü Osman Artan, zekat hakkında şunları söylüyor:

Havaic-i asliyye, temel ihtiyaçlar demektir. Bir fıkıh terimi olarak zekata tabi olmayan temel ihtiyaç maddeleri manasına gelmektedir. Temel ihtiyaç maddeleri insanın hayat ve hürriyetini korumak için muhtaç olduğu şeylerdir. Bunlar genel olarak nafaka, oturulan ev, ev eşyası, ihtiyaç duyulan elbise, borç karşılığı mal, sanat ve mesleğe ait alet ve makineler, binek taşıtları, ilim için edinilen kitaplar gibi eşyadır. Esasen asli ihtiyaçlar, zaman, muhit ve durumun değişmesiyle değişir ve gelişir. Nisap, dini bir kavram olarak, zekat, sadaka-i fıtır, kurban gibi ibadetler için konulan bir zenginlik ölçüsüdür. Zenginliğin asgari sınırı olan nisap Hz. Peygamber tarafından gösterilmiştir. Bu asgari sınırlar, bir açıdan o dönem İslam toplumunun ortalama hayat standardını ve zenginlik ölçüsünü göstermektedir.

Zekat verilecek kimseler, Zekat Tevbe suresinin 60. ayetinde belirtildiği gibi fakirlere, miskinlere, borçlulara, yolda kalmışlara, Allah yolunda olanlara, kalbi İslam’a ısındırılanlara, esir ve kölelikten kurtulmak isteyenlere verilir. Zek?t bunların tamamına taksim edilebileceği gibi, bunlardan bir veya birkaçına da verilebilir. Zekat anne, baba, büyükanne ve büyükbabalara, çocuklara ve torunlara verilemez. Aynı şekilde gayrimüslim ile zengine de verilmez.

Zekat verirken şu sırayı gözetmeli: “Önce kardeşler, kardeş çocukları, amca, hala, dayı ve teyze, sonra diğer akraba ve komşular, bunlardan sonra mahallesinde ve oturduğu memleketteki fakirler. Aldığı zekat parasını günah yolunda harcayacak veya israf edecek olan kimselere değil, gerçek ihtiyaçları için harcayan fakirlere vermek daha iyidir.”

Zekat verilmeyecek kimseler şunlardır: 1) Ana, baba, büyük ana ve büyük babalara, 2) Oğluna, oğlunun çocuklarına, kızına, kızının çocuklarına ve bunlardan doğan çocuklara, 3) Zenginlere, 4) Müslüman olmayanlara, 5) Karı-koca birbirlerine.

Zekatın sahih olmasının şartları: 1.Zekatın niyet edilerek verilmesi şarttır. Ancak fakire bunun zekat olduğunu söylemek gerekmez. 2. Temlik yani zekatın fakire, onun malı olması ve istediği gibi tasarruf etmesi için verilmesidir.

Fıtır sadakası (Fitre), Ramazan bayramı sabahında, dinen zengin olan her hür müslümanın kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu çocukları için vermesi vacip olan sadakadır. Temel ihtiyaçlarından ve borcundan başka nisap miktarı mala sahip olan bir Müslüman dinen zengin sayılır. İdeal olan, kişinin kendi geçim standardını esas alarak, adam başına bir kişiyi sabah akşam doyuracak miktarı vermesidir.