Zemin sıvılaşması nedir, deprem için neden tehlikeli ve neden olur? Zeminde sıvılaşma varsa binalar yan mı yatar? Zemin sıvılaşması için alınacak önlemler!
Elazığ'da 17 Şubat'ta meydana gelen 4.6 büyüklüğündeki depremin ardından suların çekildiği Keban Baraj Gölü sahasındaki yaklaşık 20 kilometrelik fay hattında yarıklar oluşturan zemin sıvılaşması dron ile görüntülendi. Bina ve kolonlar çok sağlam olsa da zeminde sıvılaşma varsa deprem anında binanın yere batacağı ya da yan yatacağı belirtildi. Söz konusu haberin ardından zemin sıvılaşması hakkında yapılan aramalar arttı. Peki, zemin sıvılaşması nedir, neden tehlikelidir? Zemin sıvılaşması neden olur? Zemin sıvılaşması için alınacak önlemler nelerdir?
Kahramanmaraş'ta meydana gelen depremlerin ardından zemin sıvılaşması gündeme gelirken suların çekildiği Keban Barajı Gölü sahasında zemin sıvılaşması olduğu görüldü. Peki, Zemin sıvılaşması nedir, neden olur, deprem için neden tehlikeli? Zemin sıvılaşması nasıl gerçekleşir, alınacak önlemler nelerdir?
ZEMİN SIVILAŞMASI NEDİR?
Sıvılaşma, zeminin sarsıntı sırasında taşıma gücünü kaybetmesidir. Eğer zemin 'alüvyon' denilen henüz suyunu kaybetmemiş, diyajenez sürecini (taşlaşma-taş haline geçme) tamamlamamış ise, yer altı suyu seviyesi 0-10 metre arasındaysa ve kum-silt boyutundaki malzemeden oluşuyorsa o bölgede sıvılaşma tehlikesi var demektir. Normalde bu tür zeminler üzeri imara açılmadan önce jeolojik-jeoteknik etütlerle belirlenir.
ZEMİN SIVILAŞMASI NEDEN OLUR?
Zemin sıvılaşması, kohezyonsuz, doymuş veya kısmen doymuş bir toprak, deprem sırasındaki sallanma veya gerilme durumundaki diğer ani değişiklikler gibi uygulanan bir gerilmeye tepki olarak mukavemetini ve sertliğini önemli ölçüde kaybettiğinde meydana gelir. Zemin sıvılaşmasıaşması, zeminin efektif gerilmesi ( kayma mukavemeti ) sıfıra düştüğünde meydana gelir. Toprak, deprem sırasındaki sallanma veya gerilme durumundaki diğer ani değişiklikler gibi uygulanan bir gerilmeye tepki olarak mukavemetini ve sertliğini önemli ölçüde kaybettiğinde meydana gelir. Böylelikle normalde katı olan malzeme sıvı gibi davranır.
ZEMİN SIVILAŞMASI NERELERDE GÖRÜLÜR?
Kıyı şeridi, denize bakan kısımlar sıvılaşma açısından en riskli alanlar. Dere yataklarının sıfıra yakın eğimde aktığı alanlar sıvılaşma riskinin olduğu alanları oluşturuyor. Burada inşa edilecek yapılarda tedbirlerin alınması gerekiyor. Ülkemizde hemen hemen her depremde gözlemleniyor. Alüvyal zeminlerde sıvılaşma daha sık yaşanıyor ve bu risk Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde daha çok yer alıyor.
ZEMİN SIVILAŞMASI İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER NELERDİR?
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Coğrafya Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Uzun, ise “Sıvılaşmayı önlemek mümkün değildir. Uygun alanlarda yapılar yapılması gerekir” uyarısında bulundu.
Depremlerde, alüvyal zeminlerin riskli olduğu ve bunların üzerine yapılacak binalarda bu koşulların mutlaka gözetilmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Ali Uzun, “Özellikle zemin şartlarının büyük etkisi var. Ana kaya üzerine inşa edilen yapılar depremden daha az etkilenecektir. Uygun alanlarda bina yapmak lazım” diye konuştu.
Prof. Dr. Uzun, “İbn-i Haldun’un da dediği gibi coğrafya kaderdir. Kuzey Anadolu Fay Hattı, fay oluğu içerisindeki bütün ovalar, tektonik ve çukur alanlar bundan etkilenir. Geçmişte yaşadığımız depremlerde Adapazarı, Düzce, İzmit buralarda da zemin sıvılaşması görülmüştür” dedi.
