Yeni ‘özel yetkili’ geldi

Hükümetin Meclis’e sunduğu 3. yargı paketinde özel yetkili mahkemelerle ilgili yasa değişikliğinden “yeni özel yetkili mahkemeler” kurulması çıktı. Halen süren davalar yeni yasadan hiçbir şekilde etkilenmeyecek. Tutukluluk süreleri ve özel yargılama usulleri aynı kaldı. Kamu görevlilerine uyuşturucu ve mafya suçlarında izin koruması getirildi.

ANKARA - Günlerdir merak edilen hükümetin, özel yetkili mahkemelerle ilgili yasa değişikliği tasarısı TBMM Genel Kurulu’na 3. yargı paketi kapsamında sunuldu. 3. Yargı Paketi’ne monte edilmek üzere AK Parti tarafından hazırlanan önerge ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen özel yetkili mahkemelerin yerine Terörle Mücadele Kanunu’nda düzenlenen yeni özel yetkili mahkemeler kurulacak. Böylece hükümeti rahatsız eden soruşturmalar yürüten savcılar yeni mahkemelerde görevlendirilmeyecek ve büyük bir tasfiye yaşanacak. “Özgürlük hakimi” uygulaması ile de “arama, yakalama, gözaltı, tutuklama, telefon dinleme, teknik takip” gibi konularda karar veren hakimler değişecek. Böylece hükümet yola “yeni özel yetkili mahkeme” ile devam etmiş olacak. Önergede, süren davaların hiçbir şekilde değişiklikten etkilenmemesi için hükümler konulurken, özel yargılama usullerine de büyük ölçüde aynen devam edilecek.

TMY’ye aktarılıyor

AK Parti Grup Başkanvekilleri Mahir Ünal ve Ahmet Aydın ile AK Parti’li bazı milletvekillerinin imzalarının bulunduğu önergeye göre, mevcut özel yetkili mahkemeler kaldırılacak. Bu amaçla özel yetkili mahkemeleri düzenleyen CMK’nın (Ceza Muhakemesi Kanunu) 250, 251 ve 252. maddeleri yürürlükten kaldırılıyor. Bu maddelerde yer alan düzenlemelen Terörle Mücadele Yasası’na aktarılıyor.

Özel yetkili mahkemelerin görev alanına giren suçlarla ilgili davalar (uyuşturucu, mafya, anayasal düzene ve devlete karşı suçlar) Adalet Bakanlığı’nın teklifi üzerine HSYK tarafından yargı çevresi birden çok ili kapsayabilecek şekilde belirlenecek illerde görevlendirilecek ağır ceza mahkemelerinde görülecek. Bu mahkemelerin başkan ve üyeleri, başka mahkeme veya işlerde görevlendirilemeyecek. Soruşturmalar, HSYK tarafından görevlendirilen savcılarca yapılacak. Bu savcılar başka işlerde görevlendirilemeyecek. Böylece bu mahkemeler de özel yetkili mahkemelerdeki hakim ve savcılar gibi sadece belirli suçlarla ilgili davalara bakacak. Bu mahkemeler, ihtisas mahkemelerinden farklı olarak, özel yetkilerle soruşturma ve dava görmeye devam edecekler.

Davalar etkilenmeyecek

Özel yetkili mahkemeler, açılmış davalar kesin hükümle sonuçlandırılıncaya kadar görev yapmaya devam edecek. Bu davalarda yetkisizlik ya da görevsizlik kararı verilemeyecek. Yani bu mahkemelerin verdiği kararlar, Yargıtay’dan temyiz aşamasında dönse bile yeni mahkemelere değil, eski özel yetkili mahkemelere gidecek. Ancak getirilen usul yenilikleri bu davalarda da uygulanacak. Ancak kamu görevlileri için bazı suçlarda soruşturma izni alınmadan dava açılamayacağına ilişkin yeni düzenleme, süren davalarda uygulanmayacak. Böylece bu davalarda kamu görevlileri için soruşturma iznine gerek olmadan yargılama sürecek.

Savcılar değişecek

Mahkemelerden farklı olarak, savcılar, HSYK, yeni savcılar görevlendirinceye kadar ellerindeki soruşturmaları yürütecek. HSYK’nın görevlendireceği yeni savcılar, daha sonra bu soruşturmaları devralacak. Yani halen görev yapan özel yetkili savcıların görevi, yeni mahkemeler kurulduğunda sona erecek.

Soruşturma izni koruması

Düzenlemeye göre, kamu görevlileri hakkında terör ve darbe suçları dışında kalan bütün suçlarda soruşturma açılması için yetkili amirin izni gerekecek. Böylece uyuşturucu ticareti, mafyatik suç örgütleri, casusluk suçları ile bazı askeri suçlarda kamu görevlilerine “izin zırhı” getirilmiş oldu. Ancak izin şartı, süren davalarda aranmayacak.

Doğrudan soruşturma

Düzenleme, darbe ve terör suçlarında ise MiT mensupları ve Başbakan’ın özel olarak görev verdiği kamu görevlileri hariç, diğer kamu görevlileri hakkında izin alınmadan doğrudan soruşturma yürütülmesini hükme bağlıyor. Buna göre MİT müsteşarı Hakan Fidan’ın ifadeye çağrılmasıyla başlayan krizden sonra yapılan MİT Kanunu değişikliği geçerli olacak. Yani darbe ve terör suçları açısından mevcut düzenleme aynen kalıyor.

Özgürlük hakimleri

Düzenlemeyle tutuklama, yakalama, gözaltı, arama, zorla getirme, telefon dinleme, iletişimin izlenmesi, teknik takip konularında karar vermek üzere yeteri kadar hakim görevlendirelecek. Bu hakimler, başka hiçbir işe bakmadan sadece bu konulardaki savcılık taleplerini karara bağlayacak. Avrupa’daki uygulamalarda “Özgürlük hakimi” adı verilen bu hakimlerin davalara girmeyecek olması nedeniyle daha özgürlükçü kararlar vermesi umuluyor.

3 bin kişiye tahliye

Geçen aylarda çıkarılan denetimli serbestlik uygulamasında açık cezaevine nakledildikten sonra en az 6 ay bu cezaevlerinde kalan ve şartlı tahliyesine 1 yıldan az kalan hükümlüler tahliye edilmişti. 3. Yargı Paketi’ne konulan ek madde ile açık cezaevinde 1 gün bile kalan hükümlüler de şartlı tahliyelerine 1 yıldan az kalmışsa tahliye olacak. Böylece 3 bin kişinin daha ilk etapta cezaevinden çıkması hedefleniyor.

Savcıların yetkileri kısıtlanıyor

Düzenlemeyle, yeni görevlendirilecek mahkemelerde savcıların kullanacağı yetkiler, özel yetkililerin savcılarına göre daha sınırlı olacak.

Yeni mahkemeler ve savcıların kaldırılan yetkileri şöyle:

- TSK kıta, karargah ve kurumlarından istemde bulunması halinde, bu istemin yerine getirilmesi.
- Mahkemenin düzen ve disiplini sağlamak için yayın yasağı koyma yetkisi.
- Basın aracılığıyla tebligat yapabilme hükmü.
- Avukatın dosya içeriğini incelemesinin savcının istemiyle kısıtlanması.

Bu suçlarda doğrudan soruşturma açılabilecek

MİT ve Başbakan’ın özel görevlendirdiği kamu görevlileri dışında kalan bütün kamu görevlileri, şu suçları işledikleri takdirde doğrudan soruşturulacaklar:
- Devletin birliğini bozmak (bölücülük)
- Darbeye teşebbüs suçları (Anayasayı ihlal, Yasama organına karşı suç, Hükümete karşı suç)
- Hükümete karşı silahlı isyan
- Silahlı örgüt kurmak, yönetmek, yardım etmek, örgüt adına faaliyette bulunmak
- Silahlı örgüte silah sağlama,
- Terör suçu için anlaşma.

Meclis’te 16 saatlik görüşme

Üçüncü yargı paketi Meclis’te ilk gün 16 saat süren oturumla görüşüldü. Zaman zaman gerginlikler de yaşadı. MHP Grup Başkanvekili Oktay Vural dün bir ara başkanlık divanına giderek itirazlarda bulundu.

YENİLİKLER

- OHAL ilan edildiği takdirde, toplu suçlarda gözaltı süresi 4 günden 7 güne kadar uzatılabiliyordu. Yeni düzenlemede, bu hükme yer verilmedi.
- Şüphelinin gözaltı süresince sadece bir avukatın hukuki yardımından faydalanabileceği ve kollukta ifadesi alınırken sadece bir avukatın eşlik edebileceği uygulaması kalktı.
- Soruşturmalarla ilgili olarak kolluk görevlilerinin ifadesine başvuralacaksa, iş adresine tebligat yapılacak, ev adresi gizli kalacak.
- Örgütsel haberleşme gerekçesiyle avukatla sanığın görüşmesinde görevli hazır bulundurulması ve birbirlerine verdikleri belgelerin hakim tarafından incelenmesi uygulaması kalkacak.

BU YETKİLER DEVAM

- Bu suçlarda tek kişinin gözaltı süresi 24 saat yerine 48 saat olarak uygulanmaya devam edecek. Toplu suçlarda gözaltı süresi yine 4 gün olacak.
- Gözaltına alınanın sadece bir yakınına bilgi verecek.
- Gözaltındaki kişinin avukatıyla görüşmesinin 24 saat kısıtlanabilecek.
- Kolluğun düzenlediği tutanaklara sadece sicilinin yazılmasına devam edilecek. İsim yazılmayacak.
- Güvenlik nedeniyle davaların başka yere alınmasına karar verilebilmesi uygulaması sürecek.
- letişimin dinlenmesi ve izlenmesi, teknik takip, gizli soruşturmacı gibi uygulamalarda sürelerin uzatılabilmesi gibi hükümler aynen kaldı.
- Darbe ve terör suçlarında 10 yıla kadar olan tutukluluk süresi değişmedi.
- Terör usullerinin çocuklar için uygulanmaması aynen kaldı.

KAMU GÖREVLİLERİNE İZİN ZIRHI

Kamu görevlileri artık şu suçlarda izin alınmadan soruşturulmayacak:

- Uyuşturucu imali, kaçakçılığı ve ticareti
- Cebir ve tehdit kullanarak haksız kazanç sağlayan (mafyatik) suç örgütleri
- Düşmanla işbirliği yapmak
- Devlete karşı savaşa tahrik
- Yabancı devlet aleyhine asker toplama
- Askeri tesisleri tahrip ve düşman askeri yararına anlaşma
- Düşman devlete maddi ve mali yardım
- Cumhurbaşkanı’na suikast ve fiili saldırı
- Askeri komutanlıkların gaspı
- Devletin güvenliğine ilişkin belgeleri tahrip
- Devletin güvenliğine ilişkin belgeleri temin
- Siyasal ve askeri casusluk
- Devletin güvenliğine ve siyasal yararına ilişkin bilgileri açıklama
- Gizli kalması gereken bilgileri açıklama
- Uluslararası casusluk
- Devlet sırlarından yararlanma, devlet hizmetlerinde sadakatsizlik l Yasaklanan bilgileri temin
- Yasaklanan bilgileri açıklama
- Yasaklanan bilgileri siyasal ve askeri casusluk maksadıyla açıklama
- Taksirle casusluk fiili
- Devlet güvenliği ile ilgili belgeleri elinde bulundurma