Valiliğe tarihçi isyanı!

İstanbul’un fethinin 559’uncu yıldönümü kutlamalarını düzenleyen İstanbul Valiliği, bu yıl fetihin simgesi haline gelen Fatih’in gemileri karadan yürütmesini anlatan temsili gösteriyi kaldırdı. Valiliğin bu kararı tarihçilerin tepkisini çekerken,gemilerin karadan yürütülüp yürütülmediği tartışması başladı.

İstanbul’un fethinin tartışmalı konularından biri olan gemileri bir gecede Tophane’den alarak Kasımpaşa’ya indirme olayı , fetih kutlamalarının yapıldığı bu günlerde yine gündeme geldi. İstanbul Valiliğinin düzenlediği kutlama programında her yılın aksine gemileri karadan yürütme sahnesine yer verilmemesi tartışmaların fitilini ateşledi. Tarihciler valiliğin kararına tepki gösterirken, fethin yılında Fatih’in gemileri karadan yürütün yürütmediği tartışmaları başladı.

Vaillik kime sordu?

Prof. Dr. İlber Ortaylı (Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü): “Ben yaptım öyle uygun görüyorum geçerli birşey değildir. Valiliğin yaptığı budur. Herkesin bir tahsili var, bir tarih bilgisi var. Valilik tarih konusunda kime danışıp da kutlama programı hazırlamıştır ya da değiştirmiştir. Bunu açıklamalı. Tarih konusunda Valilik karar alma merciimidir. Kime danışıp da karar almışsa açıklasınlar. Aldıkları kararın gerekçesini de açıklasınlar, kimlerden akıl aldıklarını söylesinler.İnsanlara yaptım oldu böyle kabul edin diyemezsin. Gemiler yürütüldü ya da yürütülmedi bu da ayrı bir tartışma konusu. Ama bu zamana kadar ki kutlama programı bir anda değişiyorsa ben önce bunu tartışırım.”

Gerekçesini açıklamalı

Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil (Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi): “Fetih kutlamaları yüz senedir yapılan birşey. Fethin sembolü olan şeylerde kutlamalarda kullanılıyor. Bayrak dikme, gemilerin yürütülmesi hadisesi bunlar fethin sembolüdür. Valilik bunları kaldırırken gerekçesini açıklamak zorunda. Neden bunları kaldırıyor.Bunların gerçekte olmadığını söylüyorsa da bu tartışma meydana getirir. Neye dayanarak böyle düşünüyor valilik. Bir açıklama yapması gerekir. Fetih kutlamalarında Fatih Sultan Mehmet, İstanbul hakkında programlar yapılabilir. Bu şekilde fetih havası insanlara anlatılabilir, yaşatılabilir. Hava i fişeklerle kutlama yapılmaz. Bunlar boşa masraf ve vakit kaybıdır. Geçici olarak bir hava katar insanları eğlendirir. Ancak bu tür kutlamalar Fatih’in yaptıklarını, fethin duygusunu vermiyor insanlara. Fetih kutlamalarda Fatih’i ve fethin değerlerini göremiyorum. Ancak Ulubatlı’yı ve gemileri de yok sayıyorlarsa bu çok kötüdür.”

Rahatsız oluyorlar

Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu (MHP milletvekili): “İstanbul’un fethinden rahatsız olanlar batılılardır. Temsili de olsa görüntüden rahatsız oluyorlar. Valilik hangi sebebe dayanarak surlara çıkmayı kaldırdı açıklaması lazım. Ama adamlar milli değiller, milli dediğimiz her şeyden rahatsız oluyorlar. İstanbul’un fethinin gösterisinden bile rahatsız oluyorlar. Dünyanın her yerinde kutlamalarda bu tür semboller vardır. İstanbul’un fethi çağ değiştiren bir hadisedir. İstanbul’un fethi kutlamalarında herhangi bir canilik mi var acaba. Neden kaldırıyorlar? İstanbul rastgele bir kale fethi değildir. İstanbul bir imparatorluğun yıkılışıdır. Doğu Hrıstiyanlığının yıkılışıdır. Dinler arası diyalogdan dolayı bunlardan rahatsız olan insanlar bunlar. Tabii bunu açıklayamıyorlar. Eğer bir gösteri yapacaklarsa padişah temsili olarak İstanbul’a girer, Ayasofya’ya gidilirdi. Fetih programı da Ayasofya’da kılınacak sembolik namazla tamamlanırdı.”

Gemileri yürütmedi mi?

Kuşatma yıllarında yazılan Türk kaynaklarında yer almayan gemilerin karadan yürütülme olayı Bizans tarihçileri tarafından kaleme alınan eserlerde ise detaylıca anlatıldı. Gemilerin yürütülmesiyle ilgili iddialardan biri de gemilerin Okmeydanı’nda inşa edilip Haliç’e indirildiği yönünde oldu.

Doç.Dr. Erhan Afyoncu (Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi): “Gemilerin karadan yürütülmesi olayı Türk kaynaklarında yer almıyor. Bizans Tarihçisi Dukas ve Kritovulos’un eserlerinde yer alıyor. Bunlarda o sırada İstanbul’da değiller. Kuşatma sırasında biri Midilli’ye, diğeri Gökçeada’ya gidiyor. Yani gördüklerini değil, duyduklarınıyazıyorlar. Kuşatma boyunca orduda olan Aşıkpaşazade gemilerin yürütülmesi hadisesinden hiç bahsetmiyor. Gemilerin yürütülmesiyle ilgili en ilginç bilgiyi Osmanlı ordusunda görevli olan Konstantin Mihailoviç veriyor. Mihailoviç, Rumelihisarı’nın yapılmasının ardından , hisarın 4 mil ilerisindeki korkulukta 30 geminin yapıldığını bunların Haliç’e indirildiğini yazmıştır. Evliya Çelebi, Müneccimbaşı gibi fetihten sonra yaşayan yazarlar da gemilerin Okmeydanı’nda inşa edilip, denize indirildiğini eserlerinde belirtmiştir.”

Prof.Dr.Vahdettin Engin (Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi): “1910 yılında ilk kutlamalar başladı.Miladi takvimle hicri takvim arasındaki fark nedeniyle 11 Haziran’da yapılırdı kutlamalar.1913’de büyüdü. 1914 de ise çok görkemli bir kutlama yapıldı. Ayasofya’da toplanıldı. Ayasofya’dan divan yolu kullanılarak Fatih Camii’ne kadar kortej halinde yüründü. Yeniçeri kıyafeti giymiş askerler en önde yürüdü. Bando ve marşlar eşliğinde devlet erkanı da bu yürüyüşe tam kadro katıldı. Halk da büyük bir katılım gösterdi. 100 bin kişi katıldı. Fatih Camii’ne gelindiğinde törenlere geçildi. Coşkulu, milli duyguları coşturucu tarzda konuşmalar yapıldı. gazetelere yansıyan önemli bir detay var. O da surlara çıkan ilk kişi olarak Balaban Çavuş’un adı yazıyor. UlubatlıHasan daha sonraki tarihlerde yapılan kutlamalarda ortaya çıktı.”