Türkiye'de kaç kişi dinleniyor?

Daha önce kapılarını hiçbir yayın organına açmayan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı'nı Radikal adım adım gezdi, günde 70 bin telefonun kaydının alındığı, sadece birkaç kişinin parmak iziyle girebildiği kayıt odasını görüntüledi.

Türkiye’de kimsenin gizlisi saklısı kalmadı. Her gün yeni bir dinleme kaydı düşüyor gündeme. Asker, siyasetçi, gazeteci, üst düzey yetkili, hatta eşini aldatan … Kimsenin özeli kalmadı. İnternet ortamına düşen her ses kaydı, her elektronik posta detayı, ülkedeki ‘Acaba dinleniyor muyum?’ korkusunu biraz daha besliyor. ‘Midasın kulakları eşek kulakları’ diye birbirine fısıldayan herkes, gözünü, 23 Temmuz 2006 gününden beri hayatımızda olan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’na dikmiş durumda.

15. yılına ‘Radikal bir devrim’ ile giren Radikal, ‘Beni de dinliyorlar mıdır’ diyerek herkesin kulak diktiği, dinlemeye tek muhatap gördüğü TİB’in kapılarını sizin için araladı. Daha önce sadece keşife gelen mahkeme heyeti ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu müfettişlerinin detaylı görebilme şansı bulabildiği TİB, binasında 8 saat geçirmemize izin verdi; halk arasında ‘telekulak’ diye bilinen, konunun uzmanlarınca, ‘iletişimin denetlenmesi’, ‘ortam denetlemesi’, ‘teknik takip’ gibi kavramlarla anılan ‘telefon dinleme’ gerçeğine ışık tutmamızı sağladı.

Emniyet ve jandarmadan çıkan, savcıdan, mahkemeden geçen bir dinleme talebinin peşine TİB’e giriş yaptığı noktadan itibaren düşüp, yine polis, jandarma ve MİT’e ‘kayıt’ olarak dönünceye kadar geçirdiği evreleri adım adım araştırdık.

Fotoğrafları çeken Radikal muhabiri Mine Tuduk’un da izlenimleriyle renklendirdiği bu dosyada telefon dinlemenin, ortam dinlemesinin, teknik takibin, yasadışı ortam kaydının, yasadışı telefon dinlemenin her türlü ayrıntısını bulabileceksiniz. İşte bir internet sitesinde ya da bir gazete sayfasında karşımıza çıkan ses kaydının karmaşık hikâyesi…

Türkiye’de sabit telefon, cep telefonu, faks ve bilgisayar gibi, iki ayrı cihaz arasındaki iletişimin kayda alınması konusunda tek yetkili kurum olan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB), dün mahkemelerden gelen 15 bin 870 ayrı kararda tek tek sıralanan 75 bin 538 telefonun tüm işlemlerini kaydetti. Kaydedilen veriler arasında konuşmalar, kısa mesajlar ve fakslar ile elektronik mesajlar da var. Bu kararların 6 bin 538’i adli soruşturmalar kapsamında polis ve jandarma üzerinden gelen ‘adli dinleme’ kararlarıydı. 8 bin 352 karar ise terör ve örgütlü suçlarla mücadele kapsamında mahkemelerden karar aldıran MİT, Jandarma ve polisin ‘istihbarat’ çalışmaları kapsamındaydı.

ÖNCE SIRADAN BİR OFİS GİBİ

Ankara Balgat’ta dokuz katlı, yuvarlak hatlı ve cam dış cepheli Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı binası yıllardır Türkiye’nin gündeminden düşmeyen dinlemenin merkezi. Konu teknik takip ve dinleme olunca her zaman gizemli. Şimdiye kadar hiçbir basın mensubunun girmediği binaya adım atarken Matrix filmini hatırlatacak yüksek güvenlik ve bir teknoloji bekliyor insan. Ama ilk manzara şaşırtıcı derecede sıradan. Üstelik ne havada uçuşan kağıtlar, ne de kulaklarında kulaklıklarla santral başında oturup birilerini dinleyen insanlar var. Aksine ilk görünüm bir açık ofisten ibaret. Ancak her çalışanın önünde üç ekran bulunması dikkat çekiyor.

TİB Başkanı Fethi Şimşek, bu durumu iki önemli bilgi ile açıkladı. Birincisi, bu binada her işlem dijital ortamda yapılıyor ve kağıt neredeyse hiç kullanılmıyor. Kulaklıklı görevlilerin olmamasının ise tek nedeni vardı: TİB binasında hiçbir dinleme işlemi yok. Bu yüzden Şimşek’e ilk sorumuz, ‘Peki siz ne yapıyorsunuz’ oldu. Şimşek, “Biz sadece kayıt tutuyoruz ve kayıtları MİT’e, Jandarmaya ve polise veriyoruz” karşılığını verdi. Yasal dinleme sürecinin ayrıntıları şöyle: TİB’e iki türlü mahkeme kararı geliyor. Biri konuşmaların, yazışmaların ‘içeriğinin’ istendiği ‘dinleme kararları’, diğeri kimin kiminle ne zaman, nereden konuştuğunu gösteren ‘iletişimin tespiti’ kararları.

DİNLEMELER 'ÖZEL HATTAN'

Mahkemelerin verdiği dinleme kararları TİB’e, sadece mahkemeler ve istihbarat kuruluşları ile TİB arasındaki özel hattan geliyor. İletişim tespitine ilişkin mahkeme kararları ise evrak halinde TİB’e ulaştırılıyor. Bu mahkeme kararlarını kurum hukukçuları inceliyor. Kararlarda numara yanlışlığı gibi usul hataları varsa geldiği yere gönderiliyor. Hukuki hata bulunan kararlara ise itiraz ediliyor. TİB, itirazına rağmen kayıt sürecini de başlatıyor. İtiraz olumlu sonuçlanırsa başlanan kayıt imha ediliyor. Binlerce kayıt işlemine karşın sadece 120 kişinin çalıştığı TİB’deki gezimiz çok gizli ve yüksek teknolojiyle korunan odalara doğru devam ediyor.

DİNLEME İÇİN KAVRAMLAR SÖZLÜGÜ

Adli dinleme: Kuvvetli suç şüphesi ve başka suretle delil elde edilmesi imkânı olmaması halinde adli dinleme kararı alınabiliyor. Karar en çok üç aylık alınıyor ve bir defa uzatılabiliyor. Örgüt soruşturmasında hâkim bir seferde bir aydan fazla olmamak üzere istediği kadar süre uzatabiliyor.
İstihbari dinleme: Suçu önlemek amacıyla istihbarat kuruluşlarınca yapılıyor. Bu yolla yapılan kayıtlar adli soruşturmalarda kullanılamıyor.
İletişimin tespiti: İki cihaz arasında kurulan iletişimin trafik bilgilerinin toplanması. Numara, süre, yer gibi detayları içeriyor.

Ortam dinlemesi: CMK’nın 140. maddesi çerçevesinde teknik cihazlarla yapılan izleme, görüntü alma ve dinleme faaliyeti. TİB’le ilgisi yok. Adli soruşturmalarda mahkeme kararları doğrultusunda polis ve jandarmaca yapılabiliyor.

İKİ YETKİLİ, PARMAK İZİ OKUTUP GİREBİLİYOR

Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’nın ilk sıradan görüntüsü kurum binasının diğer katları gezildikçe ve çalışma sisteminin detayları anlatılınca dağılıyor. Yüksek teknolojili çalışma yöntemi ortaya çıkmaya başlıyor.

Kurumda çalışan her uzman, TÜBİTAK’ın ürettiği özel bir elektronik imza içeren USB anahtarlar kullanıyor. Her anahtarın bir yüzünde o mühendisin ismi, diğer yüzünde TÜBİTAK yazıyor. TİB’de bütün işlemler bu anahtar ile yapılabiliyor. Anahtarlar her işlemin kaydını tuttuğu için hangi mühendisin hangi işlemi yaptığını takip etmek mümkün.

SADECE FİBER OPTİK HAT DİNLENMİYOR

Teknik Daire Başkanı Basri Aktepe TİB’in teknik odasında Genelkurmay ve istihbarat kuruluşlarının kurum içi fiber optik hatları hariç, bütün karasal ve GSM (cep telefonu) iletişim altyapısına ulaşmanın mümkün olduğunu anlatıyor. Çünkü Telekom, 2007’den beri Türkiye’de bütün santralları dijital hale getirmiş. TİB’deki kayıtlar, ‘canlı’ dinlenmiyor. Her mahkeme kararında dinlemeyi yapacak güvenlik görevlisinin ‘aidiyet numarası’ bulunuyor ve o numaranın sahibi görevli haftalık ya da aylık belli periyotlarla TİB’den kayıtları alıyor. TİB’in dinleme değil sadece kayıt yaptığını öğrenince, kayıtların nerede tutulduğunu merak ettik.

Kurum Başkanı Şimşek de kendisinin bile biri parmak izi ve manyetik kimliği olmadan giremediği ana serverların olduğu kayıt odasını görmemize izin verdi. Giriş şartlarından biri bu dosya haberde fotoğraflarının yanı sıra izlenimleri de yer alan Radikal muhabiri Mine Tuduk’a burada sadece birkaç kare fotoğraf çekmesiydi.

Buraya giren kişi sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor. Binada yıllardır çalışan kişilerin bile bu kata inme yetkisi yok. Odaya ancak iki yetkili aynı anda özel güvenlik sistemine parmak izlerini okutarak girebiliyor. Manyetik kartlarını okutmaları ve şifre girmeleri de şart.

Ses, sms, elektronik mesajlar bu odadaki dev harddisk’lere kaydediliyor. Burası tam 4 Petrabyte veri saklayabiliyor. 4.2 milyon gigabyte anlamına da gelebilecek bu hafıza, 100 gb’lık harddisk’i olan 4000 masa üstü kişisel bilgisayarın toplam hafızasına denk. Sıcaklığın 20 derecede sabitlenmesi için fanlarla soğutulan arşivde sıcaklık 50 dereceye çıkarsa makineler otomatik duruyor. Yaz aylarında bu durum yaşanmış. (Radikal)