Türk doktordan tıp dünyasını sarsacak devrim

İlk yumurtalık naklini 1999’da yapan ünlü Türk doktor Prof. Kutluk Oktay, menopoz yaşını geciktirme konusunda önemli bir adım attı. Oktay, yumurta içindeki yaşlanma mekanizmasını çözme yolunda ön çalışmaları tamamladıklarını belirtti Menopozun nedeninin bu mekanizma olduğunu kaydeden Oktay, “İnsan hayatı 100 yılda 2 katına çıktı ama yumurtaların hayatı uzamadı. Yumurtaları bozan mekanizmayı geri çevirebilirsek ya da yavaşlatabilirsek menopoz yaşı 10-15 yıl uzayacak” diye konuştu

Kadınların korkulu rüyası menopoz tarihe karışmak üzere. İlk yumurtalık naklini 1999’da yaparak tıpta devrim yaratan, ardından kanser hastalarına çocuk sahibi olma şansını sağlayan yumurtalık dokusunu dondurma yöntemini geliştiren Prof. Dr. Kutluk Oktay, menopozu geciktirecek yeni araştırmalarını dünya basınında ilk olarak Milliyet’e anlattı.

* Son araştırmanızla ilgili neler söyleyebilirsiniz?

Kadınlarda yaşla birlikte döllenme oranı, hamile kalma oranı düşüyor. Kromozomlarda hata riski de artıyor. Bu yüzden hem düşükler hem genetik hatalı bebeklerin doğum oranı da yaşla birlikte artıyor. Bunların nedeni yumurta içinde bir yaşlanma mekanizması. Bu mekanizmayı çözmek için fare yumurtalarındaki ön çalışmaları tamamladık.
Yumurta yaşlanmasının önüne geçildi diyelim. Bu buluş menopozu da geciktirecek mi?
Evet. Menopozun nedeni bu mekanizma, yani yumurta adedinin bitmesi ve geriye sağlıksız yumurtaların kalması. İnsan hayatı 100 yılda 2 katına çıktı ama yumurtaların hayatı uzamadı. İnsanlar 45 yaşından sonra çocuk sahibi olamıyor. Yumurtaları bozan mekanizmayı geri çevirebilir ya da yavaşlatabilirsek menopoz yaşını 10-15 yıl uzatacağız, ya da erken yaşta yumurta kalitesi düşmüş, menopoza girme riski olan hastalarda da bu olayı geciktirebileceğiz. Erken yaşta menopoza girmiş bir sürü genç hasta var.
Menopoza en erken girme yaşı nedir?
Kadınlar menopoza daha küçücük bir çocukken, ergenlik çağına geçer geçmez de girebiliyorlar. Çocuklar menopozlu bile doğabiliyor. Yani ergenlik çağına girmeden, regl olmadan yumurtalarını kaybedebiliyor. Bunların nedeni genetik veya bilemediğimiz etkenlerden kaynaklanıyor. Kemoterapi ve radyasyon tedavileri veya ameliyatlar da nedenler arasında olabiliyor. Bu, hem genç kadınları hem de çocukları etkiliyor. Genelde 40 yaşından önce gelen menopozları erken kabul ediyoruz.
Kadınların menopozlarını geciktirmeleri mümkün mü? Bu konuda bir tavsiyeniz var mı?
Sigara menopozu 2-3 sene geri alıyor. Herhangi bir şekilde ameliyat olacaklarsa, rahim gibi, yumurtalıklar da alınabiliyor. Gereksiz olsa bile. Bu nedenle hastalarıma yumurtalıklarını doktorlardan korumalarını öneriyorum! Antioksidanların faydası olduğunu düşünüyorum. Dengeli beslenme ve sağlıklı yaşam önemli.
Seksin bir etkisi var mı?
Seks ile menopozun gecikmesi arasında direkt bir bağlantı kanıtlanmadı. Çünkü yumurtalar devamlı gelişiyor. İnsanlar kediler gibi değil. Kediler eşleri ile bir araya gelmeden yumurtlayamıyorlar.
Seks hayatına küçük yaşta başlayanlar için tehlike var mı?
En başta korunmasız ilişkileri yüksek riskli buluyoruz. Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda tüpler tıkanabiliyor, enfeksiyon olabiliyor, bunlar karın içinde yapışıklıklara yol açabiliyor. Böylece kısırlık sorunu da ortaya çıkabiliyor. Bu nedenle her zaman korunmayı ve kondomun önemini vurguluyoruz.
Genç kızlara bu konuda bir öneriniz var mı?
Sigaradan uzak durmalarını, ailelerinde erken menopoz öyküsü varsa doktorları ile konuşarak “Anti Mullerion hormon” dediğimiz kan testini yaptırmalarını öneririz. Risk varsa rezerv testi yaptırmaları gerekiyor. Rezervleri düşük çıktığında yumurta ve embriyo dondurma işlemini yaparak doğurganlıklarını koruyabiliyorlar.



Prof. Kutluk Oktay kimdir?
Dünyanın en ünlü kısırlık uzmanlarından olan Prof. Dr. Kutluk Oktay, Hacettepe Üniversitesi’nden mezun oldu. ABD Başkanı’na danışmanlık yapan kurulda kanserin kısırlık üzerindeki etkileri konusunda uzman olarak katıldı. Oktay, 1999 yılında ilk yumurta naklini yaptı. Daha sonra el derisinde yumurta büyüterek kısırlığa karşı dev bir adım attı. Tıp kariyerinin 10 yılını ABD’deki Cornell Üniversitesi’nde geçiren Oktay, 2008 yılında buradan ayrılarak New York Medical College’da kısırlık tedavisi birimini kurdu. ABD’nin Ulusal Sağlık Enstitüsü’nden bugüne kadar 3 araştırma fonu alan Oktay, menopoz tedavisi konusundaki çalışmalarını sürdürüyor.



ABD 400 milyon dolar fon sağladı
Amerikan hükümeti sizin araştırmalarınızı destekliyor. Bu destekle ilgili bilgi verir misiniz?

Türkiye’deki TÜBİTAK’ın ABD’deki mukabili National Institue of Health. Bana bu kurumdan bugüne kadar üç fon verildi. Bu son araştırmam için 400 milyon dolar burs aldım. Ancak gizli araştırma olduğu için sonuçları tam olarak açıklayamıyorum.



Kemoterapi gören erkek çocuklara babalık umudu
Erkekler üzerine de çalışmalar yapıyor musunuz?
Evet, diğer bir araştırmamızı ergenlik çağına girmiş erkek çocuklarda yaptık. Kemoterapi alacak hastaların testislerinden doku alarak donduruyoruz. Hem yumurtalık hem testis dokusu donduruyoruz. Artık yeni doğanlardan bile doku alarak dondurma işlemini yapmaya başladık. Doku dondurmasını genelde kanser tedavisi görecek küçük çocuklarda yapıyoruz. Geçtiğimiz aylarda 2 yaşında kanser tedavisi görecek olan bir çocuğun testislerinden doku alarak dondurduk. İleride hem kız hem erkek çocuklarda testis ve yumurtalık doku naklini de yapabileceğiz. Yani saklanan dokular gerektiğinde ileriki tarihlerde nakledilebilecek veya içinden sperm üreten kök hücreler üretilebilecek.



YARIN- Hormon tedavisi sağlıklı mı? Mesleklerin kısırlığa etkisi var mı?
- Çiftler kısırlık tedavisine ne zaman başlamalı?
- Yumurtalık dondurma yöntemi nasıl çalışıyor?
- Kemik iliğiyle yapılan kısırlık tedavisi nedir? Lenf bezi kanseri olan Ann Dauer, kısır kaldıktan 2.5 yıl sonra nasıl anne oldu?