Türk Destanları Nelerdir? Türk Destanlarının Ä°simleri Ve Özellikleri Nelerdir?
SavaÅŸ, göç, kıtlık ve felaket gibi toplumsal hayatı derinden etkileyen olayların anlatıldığı nesir türündeki eserlere destan denir. Bazı destanlarda ÅŸiirlere de yer verilir. Epope ve dasitan adıyla da bilinen destanlar doÄŸal ve yapay olarak ikiye ayrılır. DoÄŸal destanlarda gerçekten yaÅŸanan olaylar anlatılır. Yapay destanlar ise masal, öykü ve roman gibi kurgusaldır.Â
Türk Destanları Nelerdir?
Türk destanları Ä°slamiyet'ten önce ve Ä°slamiyet'ten sonra olmak üzere ikiye ayrılır. Bilinen ilk Türk Destan'ı Altaylara ait olan Yaradılış Destanı'dır. Destanın orijinal adı Maaday Kara'dır.Â
Maaday Kara'da, Tanrı Kara Han'ın evreni, dünyayı ve ilk insanı nasıl yarattığı şiirsel bir dille anlatılır. Ancak bu destan İslamiyet öncesine ait olduğu için, Şamanizm'in izlerini taşımaktadır. İslam dininde ve kültüründe olmayan birçok şey, Yaradılış Destanı'nda karşımıza çıkar.
ÖrneÄŸin Tanrı'nın evreni ve insanları yaratmasının sebebi canının sıkılmasıdır. Oysa Ä°slam'a göre sıkılmak, insana mahsus bir ÅŸeydir ve Allah, insana ait vasıflardan münezzehtir.Â
Bunun dışında Yaradılış Destanının bazı yerlerinde Ä°slam ile örtüşen ÅŸeyler de mevcuttur. ÖrneÄŸin Kuran'ı Kerim'de olduÄŸu gibi bu destan da Allah'ın her ÅŸeyi sudan yarattığından bahsedilir.Â
Türk Destanlarının Ä°simleri Nelerdir?Â
1- Ergenekon DestanıÂ
Türklerin bilinen en eski destanlarından biridir. Göktürklere ait olan bu destanda Türklerin kurtların yardımıyla düşmanlarını bozguna uÄŸratmaları ve kendilerine yeni bir devlet kurmaları anlatılır.Â
2- Åžu DestanıÂ
M.Ö 4. yüzyılda ortaya çıkan Åžu Destanında Mısır ile Saka Devleti'nin savaÅŸları anlatılır.Â
3- KöroÄŸlu DestanıÂ
En çok okunan ve bilinen destanlarımızdan biridir. Bolu Beyi, Deli Yusuf adlı bir seyisten yetiÅŸtirmek için bir at ister. Deli Yusuf'un kendisine çelimsiz bir at hediye ettiÄŸini gören Bolu Beyi, kendisiyle dalga geçildiÄŸini düşünür ve seyisin gözlerine mil çektirir. Bunun üzerine Deli Yusuf'un oÄŸlu RuÅŸen Ali babasının intikamını alır.Â
KöroÄŸlu Destanı 1968 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya uyarlanmıştır.Â
Saltuk BuÄŸra Destanı, Manas Destanı ve TüreyiÅŸ Destanı, diÄŸer önemli destanlarımız arasında yer alır.Â
Türk Destanlarının Özellikleri Nelerdir?
1- Türk destanlarının birçoÄŸunda kahramanlık, yiÄŸitlik ve cesaret temaları iÅŸlenir. Türklerin esir düşmektense ölmeyi tercih etmeleri, vatanlarını savunmak için canlarını hiçe saymaları anlatılır.Â
2- Türk destanları hem lirik hem de didaktiktir. Lirik olmasının nedeni lirik bir üsluba sahip olması; didaktik olmasının nedeni ise hemen hemen her destanımızda çıkarılması gereken birçok ders bulunmasıdır.Â
3- Destanlar sözlü kültürün bir parçası olsa da 12. yüzyıldan itibaren yazıya geçirilmiÅŸtir.Â
4- Bu eserlerde özgürlük, vatan sevgisi, memleket özlemi gibi toplumsal konuların yanı sıra yaradılış, Tanrı, kulluk görevleri ve ibadet gibi dini konulara da yer verilmiÅŸtir.Â
5- Türk destanlarında öz Türkçe kelimelerin yanı sıra Arapça ve Farsça kökenli kelimeler de kullanılmıştır. Bunun en büyük nedeni tasavvufun ve Divan edebiyatının Anadolu'da yayılmasıdır.