Türk bilim insanı Doç. Dr. Canan Dağdeviren, meme kanserinin erken teşhisi için geliştirdiği giyilebilir ultrason cihazı olan ‘elektronik sutyen’i 6 kadınla uzaya gönderdi.
Hürriyet'ten Melike Çalkap'ın haberine göre bilimsel çalışmalarını ABD’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) sürdüren 40 yaşındaki Doç. Dr. Canan Dağdeviren, meme kanserinin erken teşhisi için geliştirdiği giyilebilir ultrason cihazı ‘elektronik sutyen’i, 14 Nisan’da Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un roketiyle uzaya gönderdi. Doç. Dr. Dağdeviren’in cihazı, havacılık ve uzay şirketi Blue Origin tarafından planlanan yolculukla, şarkıcı Katy Perry, Bezos’un nişanlısı Lauren Sanchez, sunucu Gayle King, aktivist Amanda Nguyen, eski roket bilimcisi Aisha Bowe ve film yapımcısı Kerianne Flynn’i taşıyan modülle yaklaşık 10 dakikalık bir uzay yolculuğuna çıktı. Tüm dünya bu yolculuğu konuşurken Dağdeviren de aynı modülle yaptığı bilimsel çalışmayı uzaya göndererek bir ilke imza atmış oldu. Doç. Dr. Dağdeviren, bu gelişmeyi sosyal medya hesabından duyururken, kendisinin bugünlere gelmesi için fırsat eşitliği sağlayan cumhuriyete vurgu yaptı. Dağdeviren’in sosyal medya hesabından yaptığı paylaşım şöyle:
‘BU BİR BAŞLANGIÇ’
“Tarihe not düşülsün. Bugün, 14 Nisan 2025. Atatürk Cumhuriyeti’nin herkes için eşit olan sisteminde eğitim alan bir birey olarak, yıllar önce üzerinde çalışmaya başladığım giyilebilir ultrason cihazımı uzaya gönderdim. Tarihte ilk kez tamamı kadınlardan oluşan ilk uzay ekibi ile. Bu bir başlangıç. Sivas’tan yola çıkan dedelerimin ve nenelerimin, kimsesizlerin kimsesiydi cumhuriyet. İcat ettiğimiz teknolojiyi haksızlığa ve zulme uğrayan tüm canlılara armağan ediyorum, yalnız değilsiniz. Mücadeleniz, yıldızlar gibi ışık olmaya ve yol göstermeye devam edecek. Evet, ‘İstikbal göklerdedir.”
‘CANANLAR ÇOĞALSIN’
Paylaşım büyük ilgi gördü. Paylaşımın altına özellikle öğrenciler, öğretmenler ve akademisyenler gurur duyduklarını belirten yorumlar yazdılar. Öğretmenler, “Öğrencilerime sizi anlatacağım, minik kalplere ışık olun” dedi. ‘Cananlar çoğalsın’ cümleleriyle Dağdeviren’i tebrik edenler de bu gelişmeyi ‘umut verici’ olarak değerlendirdi. Öte yandan Dağdeviren’i kutlayan kadınlar, “Sizin gibi cumhuriyet kadınları bizlerin gururu” yorumları yaptı.
TEYZESİNDEN İLHAM ALMIŞTI
DOÇ. Dr. Canan Dağdeviren’in cihazı, sutyene takılabilen esnek bir parçadan oluşuyor. Meme dokusunun gerçek zamanlı olarak izlenmesini sağlayan cihaz, bölgenin farklı açılardan görüntülemesine olanak tanıyor. Ultrason teknolojisinin formunu, evde kullanılabilecek şekilde değiştiren cihazın kullanımı da çok kolay. Dağdeviren’in araştırma ekibi, cihazı giyilebilir hale getirmek için bal peteği şeklinde açıklıkları olan, esnek, 3 boyutlu bir parça tasarladı. Bu parça, mıknatıslar kullanılarak, ultrason tarayıcısının cilde temas etmesini sağlayan boşluklara sahip bir sutyene takılabiliyor.
Dağdeviren bu projede, düzenli kanser taramaları yaptırmasına rağmen 49 yaşında geç evre meme kanseri teşhisi konan ve bundan altı ay sonra vefat eden teyzesi Fatma Çalışkanoğlu’ndan ilham aldı. Dağdeviren, sutyene yerleştirilebilecek ve meme kanseri riski yüksek olan bireylerin daha sık taranmasını sağlayacak bir teşhis cihazının kaba taslağını da teyzesine refakat ettiği günlerde hastanede çizdi.
UZAY YOLCULUĞUNA ‘ÇEVRE’ TEPKİSİ
İNGİLTERE merkezli Daily Mail Gazetesi’nde yer alan habere göre, model ve aktivist Emily Ratajkowski, Blue Origin şirketi tarafından düzenlenen uzay yolculuğuna sert tepki gösterdi. TikTok üzerinden yaptığı paylaşımda bu yolculuğu ‘ikiyüzlülük’ olarak nitelendirerek, “Gezegeni yok ediyorsunuz. Bu tür uzay seyahatleri iklim krizini daha da kötüleştiriyor” dedi.
Ratajkowski’ye göre, bu tarz milyar dolarlık gösterişli yolculuklar, kadınları güçlendirmekten çok, çevreye zarar veriyor ve kaynak israfı anlamına geliyor.
