Tezkereden sonraki 7 senaryo
Tezkerenin Meclis'te kabul edilmesinin ardından gündem Kuzey Irak'a yönelik yapılacak muhtemel bir operasyonun sonuçlarına kilitlendi.
Piyasa aktörlerine göre tezkere geçtiği için her halükarda petrol fiyatlarında bir yükselme kaçınılmaz. Ancak bunun düzeyini bölgedeki gerilim belirleyecek. En kötü senaryolar ise peşmergeler ve ABD askerleri ile çatışma hali. Bu durumda piyasada sert dalgalanmaların yaşanacağı tahmin ediliyor. İş dünyası tezkerenin kabul edilmesinden sonra şimdi muhtemel 7 senaryonun ekonomiyi nasıl etkileyeceğini tartışıyor. Finans çevreleri, tezkerenin geçmesinin ve herhangi bir sınır ötesi operasyonun yapılmamasının piyasalar üzerinde bir etki yaratmayacağı konusunda hemfikir. Tezkerenin borsada zaten fiyatlara dahil edildiğini belirten uzmanlar, bu durumun petrol fiyatlarında da ciddi bir harekete neden olmayacağı görüşünde.
Petrol fiyatı kritik
Piyasalarda beklenen en muhtemel senaryo Türkiye'nin sınır ötesi operasyon yaparak sadece PKK ile çatışacağına yönelik. Bunun da yine petrol fiyatlarını bir miktar yükseltebileceği ve 90 dolar civarına çıkabileceği ancak borsa ve faizde sarsıcı bir etkiye neden olmayacağı ifade ediliyor. Bu durumda kısa vadeli dalgalanmalar bekleyenler de var. PKK'ya karadan yapılacak kapsamlı bir operasyon durumunda ise faizlerde 1-1.5 puan civarında bir artış olabileceği tahmin edilirken, petrolün ise 100 dolar seviyesine ulaşarak yeni bir rekor kırabileceği ifade ediliyor.
Piyasaların önündeki en kötü senaryo ise Türk askerlerinin ABD kuvvetleri veya peşmergeler ile fiili bir çatışmaya girmesi. Böyle bir durumun kur, faiz ve petrol fiyatlarında hızlı yükselişler, borsada ise sert düşüşler yaratacağı belirtiliyor. Ancak piyasa uzmanlar, hangi senaryo gerçekleşirse gerçekleşsin uluslararası piyasaların o anki durumunun temel bir belirleyen olduğu görüşünde.
Yatırımlar dondurulabilir
Turizm ve yatırım konusunda ise iş dünyası ilk 2 senaryonun muhtemel beklenti dahilinde olduğunu, geçmişteki benzer durumlardan turizmin ve yatırımların etkilenmediğini belirtiyor. Özellikle Kuzey Irak'ın turizm bölgelerine uzaklığı dolayısıyla bu sektörde kısa vadede bir kaybın yaşanmayacağı görüşü hakim. Ancak bir kara harekatının yerli ve yabancı yatırımcının projelerini beklemeye almasına neden olabileceği, bu noktada Batı'nın vereceği tepkinin önemli olduğu vurgulanıyor. En uzak ihtimal olsa da ABD askerleri veya peşmergeler ile bir çatışmanın ise hem turizmde hem de yatırımda ciddi kayıplar doğuracağı kaydediliyor.
1- Tezkere koz olur: Türkiye elindeki tezkereye rağmen Kuzey Irak'a askeri bir müdahalede bulunmaz.
2- Nokta operasyonu: Timler sınırı birçok kez geçer ve PKK militanlarına operasyon yapar.
3- Yeni sınır çizilir: Türkiye 1 Mart tezkeresinde olduğu gibi sınırın 20-40 km içinde tampon bölge oluşturur.
4- Sadece bombardıman: Türkiye karadan müdahele etmez ancak belli noktaları havadan bombalar.
5- Karadan müdahale: Türk Silahlı Kuvvetleri sıcak takiple sınır ötesine karadan girer.
6- Peşmergeyle çatışma: Irak kuvvetleri, Kuzey Irak'a giren Türk askerlerine müdahale eder.
7- ABD ile çatışma: En kötü senaryo bu olur. ABD askerleriyle ile savaş durumuna geçilir.
TEZKERELİ YEDİ SENARYO VE TÜRKİYE'YE FATURASI
SENARYO 1: TEZKERE KOZ İÇİN KALIR: Türkiye elindeki tezkereye rağmen Kuzey Irak'a müdahalede bulunmaz.
SONUÇ: Piyasalar fazla etkilenmez ancak müdahale sürekli gündemde kalacağı için 1 yıl boyunca baskı yaratır. Yatırımlar ve turizm olumsuz etkilenmez.
SENARYO 2: NOKTA OPERASYON: Geniş kapsamlı askeri harekat yapılmaz. Ancak özel harekat timleri tezkeredeki gibi sınırı birçok kez geçer ve PKK militanlarına yönelik operasyon yapar.
SONUÇ: Sınır geçildiği için piyasalar tedirgin olur. Dolar ve faizde yükseliş baskısı doğar. Yatırımların bir bölümü beklemeye geçebilir.
SENARYO 3: YENİ SINIR ÇİZİLİR: Türkiye 1 Mart tezkeresinde olduğu gibi sınırın 20-40 km içinde yeni bir tampon bölge oluşturur.
SONUÇ: Sıcak çatışma olmazsa piyasalarda başta tedirginlik yaşanır ancak daha sonra etki azalır. Yatırımlar ve turizmde gerileme yaşanabilir.
SENARYO 4: SADECE HAVA BOMBARDIMANI: Türkiye karadan müdahale etmez ancak belli noktaları bombalar.
SONUÇ: Petrol 90 doların üzerine çıkar. Dolar ve faizde yükseliş borsada düşüş olur. Ancak göğüs göğüse çarpışma olmamaması halinde etkileri sınırlı kalır.
SENARYO 5: PKK'YA KARADAN MÜDAHALE: Türk askeri sıcak takiple sınır ötesine karadan girer.
SONUÇ: Peşmerge ve ABD askeri ile de çatışma ihtimali belirirse petrol 100 dolarla yeni rekor kırar. Faiz yüzde 17’yi aşar. Yatırımların bir bölümü rafa kalkar. Dış basın faktörü turizmi kısmen baltalar.
SENARYO 6: PEŞMERGEYLE ÇATIŞMA: Irak kuvvetleri Türk askerine müdahale eder.
SONUÇ: Petroldeki yükseliş sürer. Dolar 1,50 YTL’yi faiz aşar faiz yüzde 20’leri bulabilir. Borsa 50 binin altına düşer. Yatırımların bir bölümü iptal olur. Turizmde rezervasyonlar hissedilir derecede düşer.
SENARYO 7: ABD ASKERİYLE ÇATIŞMA: En kötü senaryo olur. ABD ile savaş durumuna geçilir.
SONUÇ: Piyasalar bu senaryoyu öngörülemeyen risk olarak algılıyor. Petrolün 120 doları doların 2 YTL’ye aşacağını iddia edenler var. Kesin sonuçları bilinmese de sadece borsadaki piyasa değeri kaybının 150 milyar doları bulması, petrolün Türkiye’ye faturasının ise en az 10 milyar dolar artması bekleniyor. Yıllık 20 milyar dolarlık yabancı sermaye girişinin durması, Türkiye’nin en az 10 milyar dolarlık turizm kaybına uğraması da söz konusu.
