Tasarı Meclis’ten geçti, Türkiye'de ilk kez Kolluk Gözetim Komisyonu kuruluyor

Kolluk görevlilerinin işledikleri iddia edilen suçlar ve disiplin cezası gerektiren eylem ve davranışlarıyla ilgili Kolluk Gözetim Komisyonu kurulmasına ilişkin tasarı, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

Kolluk Gözetim Komisyonu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'a göre, kolluk şikayet sisteminin daha etkili, hızlı işlemesini sağlamak, saydamlığını, güvenirliğini geliştirmek üzere, kolluk görevlilerinin işledikleri iddia edilen suçlardan veya disiplin cezasını gerektiren eylem, tutum, davranışlardan dolayı idari mercilerce yapılan ya da yapılması gereken iş, işlemlerin merkezi bir sistemde kayıt altına alınması, izlenmesi amacıyla "Kolluk Gözetim Komisyonu" kurulacak.

Kanun, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı teşkilatında görevli kolluk personelini kapsıyor. Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığında görevli kolluk personelinin askeri görevlerinden doğan suçları, kapsam dışında kalacak.

Kolluk Gözetim Komisyonu, İçişleri Bakanlığı bünyesinde sürekli kurul olarak görev yapacak.

Komisyon 7 kişiden oluşacak. Komisyonda, İçişleri Bakanlığı Müsteşarı başkanlığında, Başbakanlık Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanı, İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanı, Bakanlık 1. Hukuk Müşaviri, Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürü, üniversitelerin ceza ve ceza usul hukuku anabilim dallarında görevli öğretim üyeleri arasından İçişleri Bakanının teklif edeceği 3 aday ile baro başkanı seçilme yeterliliğine sahip serbest avukatlar arasından Adalet Bakanının teklif edeceği 3 aday arasından Bakanlar Kurulunca seçilecek birer üye yer alacak.

Öğretim üyeleri ile serbest avukatlar arasından seçilecek üyelerin, seçilmelerinden önceki son 5 yıl içinde herhangi bir siyasi partiyle üyelik veya başka türde görev ilişkisinin bulunmaması gerekecek.

Öğretim üyeleri ve serbest avukatlar arasından seçilecek üyelerin görev süresi 4 yıl olacak.

Komisyon, kendisine verilen görev ve yetkileri, kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirecek. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, komisyonun kararlarını etkilemek amacıyla emir, talimat veremeyecek, tavsiye, telkinde bulunamayacak.

Komisyonun görev ve yetkileri

Komisyon, kolluk şikayet sisteminin işleyişine dair ilkeleri tespit ederek, bunlarla ilgili bakanlığa önerilerde bulunacak, bu konudaki uygulamaları izleyecek, sistemin işleyişinde kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlayacak.

Komisyon, kolluk görevlilerinin işledikleri iddia adilen suçlardan veya disiplin cezası gerektiren eylem, tutum veya davranışlarından dolayı gerektiğinde yetkili merciler tarafından haklarında disiplin soruşturması yapılmasını isteyecek.

Kolluk şikayet sisteminin işleyişiyle ilgili konularda teftiş ve denetim yapılması için bakanlığa önerilerde bulunacak olan komisyon, düzenlenen raporları değerlendirecek, eksiklikler konusunda alınması gereken idari tedbirleri belirleyerek bakanlığa önerecek, bu raporlardan uygun gördüklerini kamuoyuna açıklayacak.

Merkezi kayıt sisteminin işlemesi, geliştirilmesi, veri tabanı oluşturulmak, görev alanına giren konularda tespit, görüş ve öneriler içeren yıllık raporlar hazırlamak ve bunları TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ve Başbakanlığa göndermek, kolluk şikayet sistemine kamuoyunun duyduğu güveni ölçmek amacıyla en az 2 yılda bir kamuoyu araştırması yapmak da komisyonun görev alanları içinde olacak.

Komisyon, kolluk görevlilerinin disiplin cezasını gerektiren eylem, tutum, davranışlarıyla ilgili ihbar ve şikayetlerin kendisine ulaştığı veya resen öğrendiği tarihten 30 gün içinde Kurul Başkanlığından disiplin soruşturması açılmasını isteyebilecek.

Komisyon, en az ayda bir defa toplanacak

Komisyon, en az ayda bir defa olmak üzere, gerekli hallerde, en az 5 üyenin hazır bulunmasıyla toplanacak. Kararlar ise en az 4 üyenin aynı yöndeki oyuyla alınacak. Kararlarda çekimser oy kullanılamayacak.

İhtiyaç duyulması halinde gündemdeki konulara ilişkin görüşlerinden yararlanılmak üzere, kamu görevlileri, özel kuruluşların temsilcileri veya uzmanlar, başkan tarafından komisyon toplantılarına davet edilecek. Ancak komisyon kararları, toplantıya dışarıdan katılanların yanında alınamayacak.

Başkan ve üyeler, kendileri, eşleri, evlatlıkları ve üçüncü dereceye dahil kan ve ikinci derece dahil kayın hısımlarıyla ilgili veya kişisel menfaat ilişkisi içinde oldukları konularda müzakere ve oylamaya katılamayacak, aksi kararlaştırılmadıkça komisyon toplantılarındaki müzakereler gizli olacak.

Komisyon, gerekli gördüğü durumlarda kararlarını kamuoyuna duyurabilecek. Komisyonun faaliyet giderleri ve ihtiyaçları için her yıl İçişleri Bakanlığı bütçesine gereken ödenek konulacak.

Başkan, üyeler ve personel, görevleri sırasında edindikleri gizli bilgileri, kişisel verileri, ticari sırları ve bunlara ilişkin belgeleri, yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamayacak, kendilerinin veya üçüncü kişilerin yararına kullanamayacak. Bu yükümlülükleri, görevden ayrılmalarından sonra da devam edecek.

Komisyonun sekreterya hizmetleri, Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığınca yerine getirilecek. Kurul bünyesinde şube müdürlükleri oluşturulacak. Bu hizmetlerin sevk ve idaresinde Kurul Başkanı'na yardımcı olmak üzere en az 5 yıllık mesleki kıdeme sahip bir mülkiye başmüfettişi Kurul Başkanı'nın önerisi ve Başkan'ın teklifi üzerine Bakan onayıyla görevlendirilecek.

Merkezi kayıt sistemi kurulacak

Komisyon ile bağlı kuruluşlar, valilikler ve kaymakamlıklar arasında, kolluk görevlileri hakkında idari mercilerce yürütülen ceza ve disiplin işlemleriyle ilgili olarak bilgilerin kaydedilmesi ve yapılan uygulamaların izlenmesi amacıyla, Bakanlıkça merkezi kayıt sistemi kurulacak.

Kolluk görevlileri hakkında komisyona veya diğer idari mercilere yapılan her türlü ihbar ve şikayet, merkezi kayıt sisteminden bir numara verilerek kayıt altına alınacak ve bu numara ihbar veya şikayette bulunan kişilere tebliğ edilecek. İdari mercilerce resen tespit edilen ve işlem yapılmasını gerektiren fiil ve haller için de merkezi kayıt sisteminden numara verilecek.

İhbar ve şikayetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ilgili olduğu kişi veya olayların belirtilmesi, iddiaların ciddi bulgu ve belgelere dayanması, dilekçe sahibinin adı, soyadı, imzası, iş veya yerleşim yeri adresi ve Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasının doğru bildirilmesi zorunlu olacak. İddiaların sıhhatinin şüpheye yer vermeyecek belgelerle ortaya konulması halinde adı, soyadı, imzası, adresi, kimlik numarasının doğruluğu şartı aranmayacak. İşleme konulmayan ihbar ve şikayetlerle ilgili bilgiler de merkezi kayıt sistemine işlenecek. İhbar ve şikayette bulunanların kimlik bilgileri gizli tutulacak.

Merkezi kayıt sistemine işlenen veriler, kişisel veri sayılacak.

Ön inceleme ve soruşturma

Kolluk görevlilerince işlendiği iddia edilen veya doğrudan öğrenilen; öldürme, kasten yaralama, işkence, zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması ve suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçları ve örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili ön incelemelerin veya disiplin soruşturmaları, mülkiye müfettişlerince yapılacak. Olayın niteliğinin gerektirdiği hallerde ön inceleme ve disiplin soruşturmasını yürüten mülkiye müfettişleriyle birlikte görev yapmak üzere bağlı kuruluşların müfettişleri de görevlendirilebilecek. Bu suçlarla ilgili ön inceleme ve disiplin soruşturmalarının valiliklerce veya kaymakamlıklarca yapılması halinde, bu işlemler imkanlar ölçüsünde mülki idare amirliği hizmetleri sınıfında bulunan görevlilerce yürütülecek.

Ön inceleme ve disiplin soruşturmasını icra etmek üzere mülkiye müfettişi görevlendirilmesi durumunda, diğer idari mercilerle başlatılmış olan ön inceleme ve disiplin soruşturmaları mülkiye müfettişine devredilecek.

Kanunla, cumhuriyet savcılarının doğrudan soruşturma yapabilmelerine ilişkin özel hükümler saklı tutuluyor.

Kurul Başkanlığınca, verilen görevleri yürütmek üzere yeteri kadar mülkiye müfettişi tahsis edilecek. Müfettişlere, görevlerinin haricinde başka görev verilmeyecek ve görev alanlarıyla ilgili düzenli hizmet içi eğitime tabi tutulacak.

Kolluk görevlileri hakkında öldürme, kasten yaralama, işkence, zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması ve suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili iddialara ilişkin soruşturmaları cumhuriyet savcıları bizzat ve öncelikle yapacak. Bu suçlardan dolayı kolluk görevlileri hakkında açılan davalar, acele işlerden sayılacak. Bu tür davaların kanun yolu incelemesi de öncelikli olarak yapılacak.

Kanun, İçişleri Bakanlığına çeşitli unvan ve derecelerde 35 kadro ihdas edilmesini de öngörüyor.