Swap işlemi ne demek? Swap nedir, ekonomide swap işlemi ne anlama geliyor?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu yurt dışında kurulu 3 bankaya bir bacağı Türk Lirası olan döviz işlem yasağı getirdi. Yurt dışında kurulu BNP Paribas, Citibank ve UBS, Türk Lirası yükümlülüklerini yerine getirmedi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun atmış olduğu adımları değerlendiren, Prof. Dr. Sinan "Esas itibariyle burada orta vadede swap kanallarının sağlıklı çalıştığı koşullarda bu problemler ortadan kalkabilir.Buna ilişkin olarak da Fed başka olmak üzere Merkez Bankası’nın biliyorsunuz dünyadaki farklı merkez bankalarıyla görüşmeleri devam ediyor. Bu kanalların açılması halinde bir normalleşme süreci yaşanır ve bu tip manipülatif hareketlere de zemin hazırlanmayan daha düşük riskli bir ortama adım atabiliriz." açıklamasında bulundu. Swap işlemi ne demek? Swap nedir, ekonomide swap işlemi ne anlama geliyor?

KORONAVİRÜS DOLAR TERCİHİNİ ARTTIRDI

Mayıs ayı başından itibaren özellikle Türk Lirası, dolar değişim değeri üzerinde biliyorsunuz yukarı yönlü bir hareket gözlemledik. Bunun ardında yatan yapısal nedenler var bir de son birkaç gün içerisindeki bu hareketlere ilişkin sebepler var. Yapısal nedenlerden bir tanesi küresel. Hem petrol fiyatlarındaki tarihsel dip düzey öte yandan da koronavirüs nedeniyle doların daha fazla tercih ediliyor olması gelişmekte olan ülkelerin para birimlerinin dolar karşısında değer kaybetmesine neden oldu. TL ise bunlar arasında. İlk sırada değil ama bunlar arasında. Son 3-4 gündür bir hızlanma görüyoruz. Burada bir bizden kaynaklanan durum var bir de uluslararası swap piyasalarında özellikle küresel bazlı bankaların ve oyuncuların hareketlerinden kaynaklanan kısım var. Bizden kaynaklanan risk kısmını oluşturuyor aslında. O da şu; 170 milyar dolar düzeyinde kamu ve özel kesimin bir borç ödemesi gerekiyor 2020 yılında. Bunun karşılığında Merkez Bankası rezervlerine yönelik tartışmalar var. Biliyorsunuz brüt rezervler 52.5 milyar dolar düzeyinde net rezervler de negatif hesaplamalar yapanlar var. Dolayısıyla burada bir sürdürülebilirlikle ilgili bir tartışma yürüyor. Bu risk kısmını artırdı. Öte yandan da swap işlemlerinde bir bacağı bunların Türk Lirası diğer bacağı dolar. Küresel ölçekte büyük bankalar günlük alım-satım işlemleriyle bir anlamda arbitraj geliri elde ederler. Yani ülkeler arasındaki çapraz kurlardan yararlanarak. Dolar alabilmeleri için ellerinde Türk Lirası bulundurmaları gerekiyor. Buna ilişkin olarak da birkaç gün önce BDDK’nın özellikle Türk Lirası bulundurmasına ilişkin işlemlerde bir sınırlandırma kararı oldu. Bunun karşılığında birkaç banka az önce BDDK tarafından yapılan açıklamada da görüyoruz, BNP Paribas, Citibank, UBS AG gibi bankaların Türk Lirası olmaksızın dolar üzerinden tek bacaklı geleceğe dönük işlemler T+1 – T+2. İki gün üç gün sonraya Türk Lirası gelecekmiş gibi dolar alımına yöneldiklerini söylüyor ve bunun üzerinden de onların işlemlerini durdurduğunu açıkladı. Yine dün itibariyle Şubat ayında çıkan yasaya bağlı bir yönetmelik çalışması da oldu BDDK’nın, özellikle manipülatif hareketlere dönük. Burada tabi manipülasyonla spekülasyonu birbirinden ayırmak lazım. Netice itibariyle para piyasalarında küresel düzeyde zaten gelir spekülasyon üzerinden elde edilir. Ama burada hani tek bacakla işleyen ve manipülatif karakterli adımlar varsa bunlar daha ziyade işaret ediliyor gibi gözüküyor.

Bunlar şu süreçte birkaç gün içerisinde ortaya çıkan Mayıs başından itibaren sıkışıklığın getirdiği tırnak içerisinde söyleyelim acil önlemler. Esas itibariyle burada orta vadede swap kanallarının sağlıklı çalıştığı koşullarda bu problemler ortadan kalkabilir. Buna ilişkin olarak da Fed başka olmak üzere Merkez Bankası’nın biliyorsunuz dünyadaki farklı merkez bankalarıyla görüşmeleri devam ediyor. Bu kanalların açılması halinde bir normalleşme süreci yaşanır ve bu tip manipülatif hareketlere de zemin hazırlanmayan daha düşük riskli bir ortama adım atabiliriz.

SWAP NEDİR?

Swap yani bir diğer adıyla takas; iki tarafın bir varlık veya yükümlülüğe bağlı olan nakit akışını aralarında değiştirdikleri işleme verilen isimdir. Swap işlemlerinde, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek amaçlanıyor. Swap, özellikle döviz kurlarında oynaklığın yaşandığı zamanlarda yatırımcının bu oynaklıktan kaynaklanan riskinin önünü alması için önemli bir araç olarak ortaya çıkıyor.

SWAP KISITLAMASI NE DEMEK?

Döviz piyasasında swap limiti ile yapılan işlemler; belli miktar dövizin aynı anda yapılan tek bir işlemle, farklı vadelere tabi olarak satın alınması ve satılması anlamına geliyor. Örneğin yurt dışındaki yüksek faiz oranlarından yararlanmak isteyen bir kimseyi ele alalım.

Bu kimse döviz piyasasında faaliyet gösteren bir bankadan, önce elindeki ulusal para fonları ile döviz satın alır. Sonra da buna bağlı olarak yapacağı ikinci bir işlemle bu dövizleri, diyelim ki üç ay sonra teslim kaydıyla aynı bankaya geri satar. Böylece bir Spot Piyasa işlemi ile bir Vadeli Döviz İşlemi tek işlem halinde birleştirilmiş, yani farklı vadelere tabi olarak aynı miktar döviz önce satın alınmış sonra satılmış olmaktadır.

SWAP ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Varlık swapları

Swap işlemlerinin risk yönetiminde bir yatırım aracı olarak kullanılması olanağı, varlık swaplarının ortaya çıkmasında önemli bir etken olmuştur. Özellikle 1980’li yılların yarısından itibaren swapların bu amaçla kullanılmasında büyük artışlar görülmeye başlanmıştır.

Varlık swapları, sentetik bir varlık yaratmak için bir varlık ve bir swapın kombine edilmesinden oluşur. Örneğin, aynı para birimi veya farklı para birimi üzerinden sabit faizli bir varlık, değişken faizli bir varlığa dönüştürülebilir.

Faiz swapı

Faiz swapları, piyasaya çıktıkları 1980'li yıllardan itibaren dünya çapında gittikçe büyüyen bir hacme ulaşmışlardır. Faiz swaplarının büyük bir çoğunluğu Amerikan Doları ile yapılmaktadır. Bununla birlikte özellikle 1985 yılından itibaren önde gelen diğer para birimleri üzerinden de faiz swapı işlemleri yapılmaya başlanmış ve gittikçe yaygınlaşmıştır.

İşlem hacmi bakımından faiz swapları, swap türleri arasında en başta gelenlerden biridir. Bir faiz oranı swapı, tarafların anlaştıkları varsayımsal ana para tutarına bağlı olarak hesaplanan sabit faiz ödemeleri ile dalgalı faiz ödemelerinin aynı para birimi üzerinden birbirleri ile değiştirilmesine ilişkin iki taraf arasında yapılan bir anlaşmadır.

Borç – sermaye swapı

Borç verenin alacağına karşılık kendisine ilgili ülkenin bir kurumunun hisse senedinin verilmesi halidir.

Çapraz döviz swapı

Döviz swapının faiz swapı ile birlikte kullanımı sonucu ortaya çıkan diğer bir swap türü çapraz döviz swaplarıdır. Çapraz döviz swaplarında, farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaşırlar.

SWAP İŞLEMİNİN AVANTAJLARI NELERDİR?

– Kredi arbitrajısayesinde işletmeler, fonlama maliyetlerini azaltabilir.

– İşletmelerde etkin aktif ve pasif yönetimi sağlar.

– Farklı piyasalara erişim imkanı sağlar.

– Yeni kredi kullanma maliyetinin altında bir maliyetle yeni kaynaklara ulaşım imkanı sağlar.

– Farklı vadelerle sözleşme imkanı sağlar.

– Ticari sırları korumaya imkan verir.

– Üstlenilmişolan riskleri azaltıcı veya ortadan kaldırıcı etki yaratır.

Swap işleminin dezavantajları nelerdir?

– Kredi, faiz ve kur riski tamamen ortadan kalkmaz.

– Resmi ve organize bir piyasası bulunmamaktadır.

– Sözleşmelerin belirli bir standardı bulunmamaktadır.

BDDK'DAN ŞU AÇIKLAMA YAPILDI

Bilindiği üzere, Kurumumuz, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamakla yükümlü ve yetkilidir.

Bu amaçla, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun 07.05.2020 tarihli ve 9016 sayılı Kararı ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunun 93 üncü maddesi uyarınca, Kurumumuz tarafından yapılacak ikinci bir duyuruya kadar,

- Yurt dışında kurulu BNP Paribas SA, Citibank NA, UBS AG’nin Ülkemiz bankalarına karşı olan Türk Lirası yükümlülüklerini vadesinde yerine getirmediği tespit
edildiğinden, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek işlem ve uygulamaları önlenmesini ve kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını teminen, söz konusu bankalar dahil Türk Lirası yükümlülüğünü yerine getirme konusunda gecikmeye düşen yabancı bankalar ve söz konusu bankaların yurt dışında kurulu grup bankaları ile bir bacağı Türk Lirası olan yeni bir döviz işleminin yapılmamasına ve bu mahiyetteki vadesi gelen işlemlerin yenilenmemesine

- Söz konusu yurt dışı bankalar ile herhangi bir işlem yapan bankaların konu hakkında bahse konu yurt dışı bankalara bilgi vermesine

- Konunun Kuruluş Birlikleri vasıtasıyla bankalara duyurulmasına karar verilmiştir.