Ses Olayları Nelerdir, Kaç Tane Ses Olayı Vardır? Ses Olayı Örnekleri Nelerdir?
Türkçe, birçok kurala sahip olan dillerden biridir. Türkçe dilinde hem konuşmada hem de yazışmalarda dikkat edilmesi gereken kurallar da vardır. Bu kurallardan biri de ses olaylarıdır. Türkçede birçok ses olayı vardır. Bunlar konuşmadan çok yazımda önemlidir. Bu yüzden kuralları doğru öğrenilmelidir.
Ses Olayları Nelerdir, Kaç Tane Ses Olayı Vardır?
Ses olayı kelime köküne ek alınması sonucu kelimede meydana gelen değişikliğe denir. Türkçede toplam 8 adet ses olayı vardır.
Ünlü düşmesi: Türkçe de bazı kelimeler ek aldığında, aradaki harflerden biri düşer. Buna ünlü düşmesi adı verilir. Türkçede oldukça yaygın görülen bir ses olayıdır.
Ünlü türemesi: Türkçe de bazı kelimeler ek aldığında araya yardımcı bir harf daha girer. Bu duruma ünlü türemesi denir. Ünlü düşmesinin tam tersi bir durumdur.
Ünlü daralması: bazı kelimeler aldığı eke göre şekil değiştirebilir. E ve a harfleri, daralarak ı ve i harflerine dönüşür. Bu kurala uyulmadığı takdirde imla hatası yapılmış olunur.
Ünsüz yumuşaması: ünsüz yumuşamasında p, ç, t ve k harfleri ile biten bazı kelimelerin, aldıkları ek sonrası yumuşayarak b, c, d, g ve ğ harflerine dönmesi durumudur. Bu ses olayı da hem konuşmada hem de yazımda oldukça rastlanan bir durumdur.
Ünsüz sertleşmesi: p, ç, t ve k harfleri ile biten bir kelimenin, b, c, g ve d ile başlayan ekler alması sonucu bu eklerin sertleşerek p, ç, t ve k harflerinden birine dönüşmesidir. Özellikle yazım konusunda en sık rastlanan imla hatalarından biridir.
Ünsüz türemesi: bazı kelimeler ek aldıktan sonra kelimenin bozulmaması için araya bir ünlü girerek türer. Buna ünsüz türemesi adı verilir.
Ünsüz düşmesi: Türkçe de yer alan birçok isim ve fiil ek aldığında ses değişimine uğrar. Bunlardan biri de ünsüz düşmesidir. Ünsüz düşmesinde bir kelime ek aldığında, arada yer alan ünsüzlerden birinin düşmesi anlamına gelir. Bu sayede ses olayı gerçekleşir.
Kaynaştırma harfi: bu ses olayında ise bir kelime ünlü ile bitiyorsa ve ünlü ile başlayan bir ek aldıysa, araya bu kelimelerin okunmasını kolaylaştırmak için yardımcı harf araya girer.
Tüm bunlar Türkçe de yer alan ses olaylarıdır. Kimi zaman ünlü ile biten kimi zaten ünsüz ile biten kelimeler çeşitli ekler aldıklarında değişime uğrarlar. Bu değişim sonrası kelimeler bu kurallara uyarak kullanılır.
Ses Olayı Örnekleri Nelerdir?
Türkçede yer alan ses olaylarına örnek olarak şunlar verilebilir:
Ünlü düşmesi: oğul-u oğlu
Ünlü türemesi: genç-cik gencecik
Ünlü daralması: başla-yor başlıyor
Ünsüz yumuşaması: dolap-ı dolabı
Ünsüz sertleşmesi: kitap-cı kitapçı
Ünsüz türemesi: zan-et zannet
Ünsüz düşmesi: sıcak-cık sıcacık
Kaynaştırma harfi: iki-er ikişer
Tüm bu örnekler ışığında, değişime uğraması gereken kelimeler değişime uğramadan kullanıldığında imla hatası ve ses bozuklu gibi hatalara sebep olunur.
