Sel nedir, nasıl oluşur? Sel neden olur, sel sırasında yapılması gerekenler nelerdir?

Türkiye yangınlardan sonra şimdi sel felaketi ile uğraşıyor. Karadeniz’de Bartın, Sinop, Karabük, Kastamonu ve Samsun Bafra’da etkili olan sağanak yağış felaketi yaşattı. Peki, Sel nedir, nasıl oluşur? Sel neden olur, sel sırasında yapılması gerekenler nelerdir?

SEL NEDİR, NASIL VE NEDEN OLUR?

Sel, genellikle kuru olan araziyi sular altında bırakan bir su taşmasıdır. "Akan su" anlamına gelen kelime, gelgitin içeri akışına da uygulanabilmektedir.

İnsanların çevreye verdiği değişiklikler, sellerin yoğunluğunu ve sıklığını arttırır.

Örneğin; ormansızlaşma ve sulak alanların kaldırılması gibi arazi kullanımı değişiklikleri, su seti akışındaki değişikliklere ve iklim değişikliğine yol açar.

Seller, orman yangınlarından sonra Dünyadaki en yaygın ikinci doğal afet olarak kabul edilir.

Sel; nehir, göl veya okyanus gibi su kütlelerinden su taşması halinde meydana gelir. Seller suyun üst üste geldiği veya setlerin kırıldığı zaman suyun bir kısmının olağan sınırlarından kaçmasına neden olabilir ya da alansal bir taşkında doymuş bir zeminde yağmur suyunun birikmesi ile ortaya çıkabilir.

SELLERE KARŞI ALINMASI GEREKEN GENEL ÖNLEMLER NELERDİR?

Her tip meteorolojik afet için, günümüzde yağış alanları ve yağış yoğunluklarının belirlenmesinde oldukça etkili bir biçimde kullanılan radar sistemleri ve uydu verileri ile çalışan erken uyarı birimleri teşkil edilmelidir.

Bu uyarı birimi ile koordineli olarak çalışacak il ve ilçelerde kurtarma birimleri oluşturulmalıdır.

Bölgesel radyolar herhangi bir tehlike anında halkı bilgilendirerek uygulayacakları yöntemler konusunda uyarıda bulunmalıdırlar.

Yerel yönetimler dere yataklarına yerleşim yapılmaması konusunda titizlik göstermeli, buralarda yerleşimin önlemelidir.

Yerleşim yerleri içinden geçen dere yatakları ve drenaj kanallarında, ayrıca dere ve nehirlerin denizle birleştiği noktalardaki kanallarda zamanla oluşabilecek tıkanmalara düzenli olarak temizlenmeli, sürekli açık olmaları sağlanmalıdır.

Yerleşim yerleri içinden geçen dere yataklarına ıslah edilmelidir.

Çevredeki yeşil alanlar korunarak ve artırılarak erezyon ve sel önlenmelidir.

Sel tehlikesi bulunan eğimli yamaçlarda teraslama ve ağaçlandırma yapılmalıdır.

Çukur alanlarda, binaların bodrum katlarına su basma tehlikesi yüksek olduğundan, bu türlü yerlerde bodrum yapılmamalı, su basman kotu yüksek tutulmalıdır.

Şehir içlerinde yeterince yağmur suyu kanalı olmalı ve bunların sürekli bakımları yapılmalıdır.

Bulunduğumuz yerleşim yerlerinde sel uyarı işaretleri ve uyarı sistemleri öğrenilmelidir.

Konutlar diğer afetlerde olduğu gibi sele karşı da sigortalatılmalıdır.

SEL SIRASINDA YAPILMASI GEREKENLER

Pencere ve kapıları korumak için taşınabilir engeller yerleştirilebilir.

Suyla sürüklenen enkazın yönünü kum torbalarıyla değiştirerek konutumuzdan uzak tutabiliriz.

Bazı durumlarda bütün kapıları açarak suyun binanın içinden akmasına izin vermek çok daha iyidir; böylece su basıncının yapının taşıyıcı sistemine zarar vermesi önlenebilir.

Su yatağı ve çukur bölgeler hemen terk edilmelidir.

Sel bölgesini hemen terk ederek yüksek ve güvenli bölgelere gitmeli ancak asla sudan karşıdan karşıya geçmeye çalışılmamalıdır, çünkü su aniden derinleşebilir.

Elektrik kaynaklarından uzak durulmalıdır, elektrik çarpabilir!...

Özellikle geceleri, selin tehlikelerini görmek güçleşeceğinden daha dikkatli olunmalıdır.

Selden ölümlerin çoğu sel sularına girilmesinden kaynaklanmaktadır. Çünkü ayak bileğimize kadar olan sel suyu bizi; dizimize kadar olan sel suları ise otomobillerimizi sürükleyip götürebilir.

SELDEN KAÇMAK İÇİN SEL SULARINA KESİNLİKLE GİRMEYİNİZ!

Sel suları ayrıca kanalizasyon ve zehirli kimyasal maddeler de içerirler. Çocukların sel suları ile oynamasına müsaade edilmemelidir.

Konutu terk ederken elektrik ve su vanaları kapatılmalıdır.

Sel sırasında elektrikleriniz kesilebilir. Binada gaz sızıntısı olduğunu düşünüyorsanız, herhangi bir elektrikli alet ve ışık kullanmayın. Işığa ihtiyacınız olduğunda pilli fener kullanın.

Evinizdeki küvet ve bidonları şebeke suyunun kirlenme ihtimaline karşı temiz su ile doldurunuz. SEL SIRASINDA ARAÇ İÇİNDEYSENİZ;

Asla su ile kaplı yoldan gitmeye çalışılmamalıdır. Ani sellerin meydana getirdiği ölümlerin yarısı araç içindedir. -Asla sel sularının bulunduğu bölgelerde araç kullanmayınız.-

Araçta herhangi bir arıza oluştuysa hemen terk edilerek yüksek bir yere çıkılmalıdır. Yollar akan sular tarafından doldurulacağı için eğer araç 60cm yükseklikteki hareket eden suda kalmışsa su onu kaldırıp sürükleyebilecektir.

SEL SONRASINDA YAPILMASI GEREKENLER

Sel felaketi suların geri çekilmesi ile sona ermeyebilir. Dolayısı ile otoritelerin geri dönün uyarısı alınmadan ve herhangi bir hasarı olup olmadığı kontrol edilmeden binalara kesinlikle girilmemelidir.

Binalar kontrol edilirken su geçirmez ayakkabı ve pille çalışan el fenerleri kullanılmalıdır.

Konutların duvarlarında, katlardaki zeminlerde ve pencerelerdeki hasarlar, tavan, sıva vb. malzemelerin dökülmesi riskinin olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Sigorta işlemleri için zarar gören yerlerin fotoğrafı çekilmelidir.

Sel sonrasında da ikincil afet olarak yangınlar çıkabilir. Bu nedenle evde gaz sızıntısı, suyun altında kalmış elektrik aksamı, fırın, ocak ve elektrikle çalışan eşyaların olmadığına emin olun.

Sel sırasında evinizde kalmış yiyecekler varsa bunları kesinlikle kullanmayın. (Konservelerde dahil)

Konuttaki sel suları binanın daha fazla zarar görmemesi için yavaş, yavaş boşaltılmalıdır.

Lağım çukurları, mikroplu tanklar ve atık su sistemleri sel sonrası insan sağlığına zarar vermemeleri için mutlaka yetkililere kontrol ettirilmelidir.

Konuta sel sırasında yılan ve benzeri zararlı hayvanlar girebilir. Bu konuda da dikkatli olmak gerekir.

Özel ilgiye ihtiyacı olan afetzedelere -yaşlılar, bebekler, özürlüler- yardımcı olunmalıdır.