Nutuk için gizli araştırma

İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın, Ergenekon soruşturması sırasında bir sanığın evinde bulunan “Atatürk’ün Bursa Nutku” ile ilgili gizli araştırma yapılması yönünde talimat verdiği ortaya çıktı. İddianamenin ek dosyalarındaki yer alan yazışma belgelerine göre savcı, Mustafa Kemal’in 1930’larda artan aşırı dinci ayaklanmalara karşı “Cumhuriyeti koruyun” mesajı verdiği konuşmasının gerçek olup olmadığının araştırılmasını istedi.

Ergenekon davasının delilleri arasında bulunan “Atatürk’ün Bursa Nutku” İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, İstanbul Emniyet Müdürlüğü, Ankara Emniyet Müdürlüğü ve Türk Tarih Kurumu (TTK) arasında gizli yazışmalara neden oldu.

Ergenekon davasının ek dosyalarında yer alan yazışmalara göre, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’ndan 10 Nisan 2008 tarihinde İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne gönderilen ve “gizli” ibaresi bulunan belgede, araştırmanın içeriği ve nedeni ile ilgili şu bilgilere yer verildi:

“İstanbul’da yürütülen bir soruşturma kapsamında yapılan operasyonda ‘Mustafa Kemal Atatürk’ün Bursa nutku 1933’ başlıklı belge ele geçirilmiştir. Söz konusu belge incelenerek böyle bir nutuk belgesinin olup olmadığının araştırılması, neticenin ivedi olarak başsavcılığa gönderilmesi...”

Savcılığın talimatının ardından konu Ankara Emniyet Müdürlüğü tarafından TTK’ye bildirildi. Dönemin TTK Başkanı Yusuf Halaçoğlu imzasıyla yapılan açıklamada, TTK arşivinde 1966 yılında aynı konuyla ilgili yapılmış araştırma bulunduğu kaydedilerek “nutuk” diye bilinen sözlerin Atatürk’ün Şubat 1933’te Bursa’da bir akşam yemeğinde yaptığı konuşma olduğu açıklandı.

İkinci kez araştırıldı

TTK’den yapılan açıklamada, belgenin Ekim 1966’da Bornova Cumhuriyet Başsavcılığı’nca yürütülen Ege Üniversitesi Fikir ve Sanat Kulübü’nün Kapatılması Davası nedeniyle de araştırıldığı kaydedildi. Kulübün “Nasıl bir gençlik?” broşüründe de aynı sözlerin yer aldığı belirtilen açıklamada Bursa nutkunun basında da çok kez kullanıldığına dikkat çekildi. Atatürkçü ve laik dernekler tarafından sıkça kullanılan Bursa Nutku, o dönemde gelişen aşırı dinci ayaklanmalara ve 1933’te Bursa Ulu Cami’de Türkçe ezan okunmasına karşı çıkan gösteriler nedeniyle okunmuştu. Mustafa Kemal konuşmasında artan dinci ayaklanmalara karşı kısaca şu uyarılarda bulunmuştu:

“Türk genci, devrimlerin ve Cumhuriyetin sahibi ve bekçisidir. Bunların gereğine, doğruluğuna herkesten çok inanmıştır. Yönetim biçimini ve devrimleri benimsemiştir. Bunları güçsüz düşürecek en küçük ya da en büyük bir kıpırtı ve bir davranış duydu mu, ‘Bu ülkenin polisi vardır, jandarması vardır, ordusu vardır, adalet örgütü vardır’ demeyecektir. Elle, taşla, sopa ve silahla nesi varsa onunla kendi yapıtını koruyacaktır. Polis gelecek, asıl suçluları bırakıp, suçlu diye onu yakalayacaktır. Genç, ‘Polis henüz devrim ve Cumhuriyetin polisi değildir’ diye düşünecek ama hiçbir zaman yalvarmayacaktır. Mahkeme onu yargılayacaktır. Yine düşünecek, ‘Demek adalet örgütünü de düzeltmek, yönetim biçimine göre düzenlemek gerek’. Onu hapse atacaklar. Yasal yollarla karşı çıkışlarda bulunmakla birlikte bana, başbakana ve meclise telgraflar yağdırıp, haklı ve suçsuz olduğu için salıverilmesine çalışılmasını, kayrılmasını istemeyecek. Diyecek ki, ‘Ben inanç ve kanaatimin gereğini yaptım. Araya girişimde ve eylemimde haklıyım. Eğer buraya haksız olarak gelmişsem, bu haksızlığı ortaya koyan neden ve etkenleri düzeltmek de benim görevimdir.’ İşte benim anladığım Türk genci ve Türk gençliği.” (Cumhuriyet)