Norveç'te ortaya çıkan balina Hvaldimir Rus casusu muydu?

Norveç açıklarında bir beluga balinasının neden üzerinde koşum takımı olacak şekilde ortaya çıktığına ilişkin gizem çözülmüş olabilir.

Bölgede yaşayan halkın Hvaldimir adını verdiği bu evcil beyaz balina, beş yıl önce Rus casusu olduğuna dair spekülasyonlar eşliğinde manşetlere çıkmıştı.

Şimdi türün uzmanlarından biri olan Dr. Olga Shpak, balinanın gerçekten de orduya ait olduğuna ve Kuzey Kutup Dairesi'ndeki bir deniz üssünden kaçtığına inandığını söylüyor. Ancak Dr. Olga Shpak bunun bir casus olduğuna inanmıyor. Beluganın üssü korumak üzere eğitildiğine ve kaçtığına inanıyor.

Rusya ise bu zamana kadar beluga balinasının ordusu tarafından eğitildiğini ne doğruladı ne de reddetti.

Ancak 1990'lardan 2022'de ülkesi Ukrayna'ya dönene kadar Rusya'da deniz memelileri üzerine araştırmalar yapan Dr. Shpak, BBC News'e şunları söyledi “Benim için bu yüzde 100 (kesin).”

Anlatımını Rusya'daki arkadaşları ve eski meslektaşlarıyla yaptığı görüşmelere dayandıran Dr. Shpak, Casus Balinanın Sırları adlı BBC belgeselinde yer alıyor.

Gizemli beluga balinası, ilk kez beş yıl önce Norveç'in kuzey kıyılarında balıkçılara yaklaştığında kamuoyunun dikkatini çekti.

Balıkçılardan biri olan Joar Hesten, o günü şu şekilde anlatıyor:

"Balina tekneye sürtünmeye başladı. Zor durumdaki hayvanların içgüdüsel olarak insanların yardımına ihtiyaç duyduklarını bildiklerini duymuştum. Bunun da akıllı bir balina olduğunu düşünüyordum."

Beluga balinalarının çok uysal olması ve güneyde nadiren görülmesinden dolayı bu olay epey dikkat çekmişti. Ayrıca balinanın üzerinde, bir kamera yuvası bulunan ve İngilizce “Equipment St Petersburg” yazan bir koşum takımı bulunuyordu. Üzerinden takımı çıkarılan balina, birkaç ay daha yaşayacağı yakınlardaki Hammerfest limanına doğru yüzdü.

Görünüşe göre yemek için canlı balık yakalayamayan balina, ziyaretçilerin kameralarını dürterek ve hatta bir keresinde bir cep telefonuna karşılık vererek insanların ilgisini çekti.

Norveç Orka Araştırması'ndan araştırmacı Eve Jourdain, “Bu balinanın hedef gibi görünen herhangi bir şeye şartlandığı çok açıktı çünkü bunu her seferinde yapıyordu. Ancak ne tür bir tesiste olduğu hakkında hiçbir fikrimiz yok, bu yüzden ne için eğitildiğini bilmiyoruz” diyor.

Balinanın hikâyesinden oldukça etkilenen Norveç, beluganın izlenmesi ve beslenmesi için gerekli bazı düzenlemeler yaptı. Balinaya verilen Hvaldimir ismi, Norveççe balina anlamına gelen hval olarak değiştirildi. Bunun Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ismine bir gönderme olduğu da oldukça açıktı.

Dr. Shpak, kendi güvenliği için Rusya'daki kaynaklarının adını vermek istemedi ancak kendisine balinanın Norveç'te su yüzüne çıktığında, Rus deniz memelileri topluluğunun onu hemen kendilerinden biri olarak tanımladığının söylendiğini belirtti.

“Veterinerler ve eğitmenler aracılığıyla Andruha adlı bir beluganın kayıp olduğu mesajı geldi” diyen Dr. Shpak'a göre Hvaldimir (veya hval), ilk olarak 2013 yılında Rusya'nın Uzak Doğu'sundaki Okhotsk Denizi'nde yakalanmıştı. Bir yıl da sonra St Petersburg'daki bir yunus akvaryumuna ait bir tesisten, eğitmenleri ve veterinerlerinin iletişim halinde olduğu Rus Arktik bölgesindeki askeri programa taşındı.

“Açık suda çalışmaya başladıktan sonra Hvaldimir'e yüzüp gitmemesi için güvendiler fakat ben balinanın onları terk ederek oradan uzaklaştığına inanıyorum” diyen Dr. Shpak, sözlerini şu şekilde sürdürüyor:

“Eskiden ona sahip olan ticari yunus akvaryumundaki kişilerden duyduğum şey, Andruha'nın akıllı olduğu, bu yüzden eğitilmesi için en iyi seçim olduğuydu. Ama aynı zamanda biraz 'serseri' gibiydi, bu yüzden tekneyi (takip etmekten) vazgeçip istediği yere gitmesine şaşırmadılar.”

Murmansk'taki Rus deniz üssü yakınlarından alınan uydu görüntüleri Hvaldimir/Andruha'nın eski eviyle ilgili bilgi sahibi olmamızı sağlıyor. Suda, içinde beyaz balinalar olduğu anlaşılan kalemlerin varlığı da açık bir şekilde görülebiliyor.

Norveç'teki internet gazetesi The Barents Observer'dan Thomas Nilsen, “Beluga balinalarının denizaltılara ve su üstü gemilerinin yakınında olmaları, bize bunların aslında bir koruma sisteminin parçası olduklarını anlatıyor olabilir” diyor.

Rusya ise Hvaldimir/Andruha'nın kendi ordusu tarafından eğitildiği iddiasını hiçbir zaman resmi olarak onaylamadı. Ancak Rusya, deniz memelilerini askeri amaçlarla eğitme konusunda uzun bir geçmişe sahip.

2019 yılında konuşan Rus albay Viktor Baranets, konuyla ilgili şunları söyledi: “Bu hayvanı casusluk için kullanıyor olsaydık, gerçekten 'Lütfen bu numarayı arayın' mesajıyla birlikte bir cep telefonu numarası ekleyeceğimizi mi düşünüyorsunuz?”

Hvaldimir/Andruha'nın inanılmaz hikâyesi maalesef mutlu sonla bitmiyor.

Kendi kendine beslenmeyi öğrendikten sonra birkaç yıl boyunca Norveç kıyıları boyunca güneye doğru seyahat eden balina, Mayıs 2023'te İsveç kıyılarında görüldü. Ardından 1 Eylül 2024'te cesedi Norveç'in güneybatı kıyısındaki Risavika kasabası yakınlarında denizde yüzerken bulundu.

Acaba Putin'in Rusya'sı mı belugayı yakalamıştı? Görünüşe göre durum böyle değil. Bazı aktivistler balinanın vurulduğunu öne sürse de bu açıklama Norveç polisi tarafından reddedildi.

Polis, beluganın ölümünden bir insanın sorumlu olduğunu gösteren hiçbir şey olmadığını söyledi. Yapılan otopsi sonucunda Hvaldimir/Andruha'nın ağzına bir sopa saplanması sonucu öldüğü anlaşıldı.