‘Netekim’ darbeler dönemi kapandı
‘Netekim Paşa’ namıyla meşhur Evren ve arkadaşları, 12 Eylül 1980’de Türkiye tarihinin üçüncü askeri darbesini yaptı. Cuntanın izleri aradan geçen 38 yılda tamamen silindi
Türk demokrasi tarihindeki 3. Askeri darbe olan 12 Eylül’nün bugün yıl dönümü… Üzerinden tam 38 yıl geçmesine rağmen, 12 Eylül, idam, kötü muamele ve insan hakları ihlalleriyle zihinlerdeki yerini koruyor. TRT radyosunda, 12 Eylül sabahı İstiklal Marşı’nın ardından çalınan Harbiye Marşı ve dönemin Genelkurmay ve Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Kenan Evren imzalı Milli Güvenlik Konseyi “bir numaralı” bildirisinin okunması darbenin başlangıcı oldu. Darbenin ana gerekçesi, “güvenlik sorunu” olarak gösterildi. TBMM’nin Cumhurbaşkanını seçememesi ve çok sayıdaki siyasi cinayet de darbenin gerekçesi olarak gösterildi.
Kod adı “Bayrak Harekatı” olan darbe, 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından Türkiye Cumhuriyeti tarihinde silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü açık müdahalesi olarak tarihteki yerini aldı.
Süleyman Demirel’in Başbakanı olduğu Hükümetin görevden alındığı darbe sürecinde, TBMM lağvedildi. 1961 Anayasası uygulamadan kaldırıldı. Siyasi partileri lağveden, parti liderlerine sürgüne gönderen askeri yönetim, hazırladıkları Anayasa’yı da ‘güdümlü’ referandumla yüzde 92’lik ‘evet’ oyuyla kabul edilmesini sağladı. Askeri yönetim üyelerine ömür boyu koruma kalkanı getiren “geçici 15. Madde” de Anayasa’ya eklendi.
50 kişi idam edildi
650 bin kişinin gözaltına alındığı, 7 bin kişi için idam cezasının istendiği darbede, 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. Aralarında yaşı büyütülen Erdal Eren’in de bulunduğu 50 kişi idam edildi. Evren’in Eren için söylediği “Asmayalım da besleyelim mi?” sözü hafızalardan hâlâ silinmedi. Askerleri koruyan “geçici 15. Maddenin” 12 Eylül 2010’daki referandumda kaldırılmasının ardından, Milli Güvenlik Konseyinin 5 üyesinden hayatta olan dönemin Genelkurmay Başkanı Evren ile eski Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya hakkında 10 Ocak 2012’de “Türkiye Cumhuriyetini ve TBMM’yi ortadan kaldırmaya teşebbüsten” dava açıldı. Ankara. 10 Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki duruşmada savcı, ağırlaştırılmış müebbet istedi. Mahkeme, “müebbet hapis cezası”na çarptırdı. Rütbeleri sökülen Evren ve Şahinkaya’nın ölümleri üzerine dava düştü.
