NATO ülkesine ilk yaptırım

Türkiye, 1949’da askeri birliğin kuruluşundan bu yana ABD siyasi ambargosu ile karşı karşıya kalan ilk NATO ülkesi oldu. Rus basını bu durumun altını çizerek Türkiye’nin Çin ve Rusya eksenine kayabileceğini yazdı. Russia Today’in konuştuğu Türkiye uzmanı analistlerden Viktor Hadeni-Rayevskiy, krizin “çok ciddi” olduğunu ve “çıkmaza” girdiğini belirterek, şunları vurguladı:

Pastör’ü vermeyi Türkler düşünmüyor. ABD’liler de taleplerinden vazgeçmeyi düşünmüyor. Sorunun ne kadar uzağa gideceğini söylemek zor. Ama tarafların ilişkilerde ciddi kopuş noktasına kadar gideceklerini söylemek de zor.

Erdoğan geri adım atmaz

Türkolog uzmanlardan Yevgeniy Bahrevksiy, yaptırımın hükümet üyelerine kadar gelmesinin durumun ciddiyetini ortaya koyduğunu belirtirken, “Ankara-Washington ilişkileri gittikçe kötüleşiyor. ABD, Erdoğan’a yüklenmeye başladı. Pastör, Gülen ile işbirliği yapmakla suçlanıyor. Bu durumda Erdoğan’ın mevcut tutumundan vazgeçip geri adım atması da zor görünüyor” dedi.

İncirlik kapanır mı?

Analist Boriz Dolgov, yakın zamanda “sert tepkiler” beklenmesinin normal olduğunu kaydederek, “Bu meselede en önemli taraf, NATO üyesi bir ülkeye yaptırım uygulanmasıdır” ifadesini kullandı.

Devlet ajansı RİA, ABD’nin önde gelen analistlerden Nicholas Danforth’un “Türkiye İncirlik Üssü’nü kapatabilir” yorumunu ön plana çıkardı. ABD merkezli düşünce kuruluşu Bipartizan Policy Center’ın ulusal güvenlik analisti Danforth, Türk bakanlara yaptırım getirilmesinin ardından, Türkiye’nin İncirlik Üssü’nün kapatabileceğini, Washington’ın buna hazırlıklı olması gerektiği görüşünü dile getirdi.

3 SORUDA YAPTIRIM KARARI

BBC yaptırımların Türk ekonomisi üzerindeki olası etkilerini, benzer durumla karşılaşan ülkeleri inceleyerek masaya yatırdı. Buna göre, ABD’nin yaptırımları sadece iki bakanı kapsıyor, Türkiye’ye yönelik genel yaptırım özelliği taşımadığı için de ekonomiye etkisinin sınırlı kalacağı görüşü hakim.

OFAC’ın uyguladığı yaptırımlar ikiye ayrılıyor: 1-Hükümetlere yönelik olan ve tüm ülkeyi kapsayan yaptırımlar. 2- Gerçek ya da tüzel kişilerin yurt dışı varlıklarına yönelik yaptırımlar. Türkiye ikinci gruba giriyor.

1- Ülkelere yönelik yaptırımların etkileri neler?

ABD’nin tüm ülkeyi hedef alan yaptırımları beş ülke için uygulanıyor.

İran 1979 / 2006: İran Devrimi sonrasında kötü insan hakları koşulları gerekçe gösterilerek yaptırımlar devreye sokuldu. 2006’da ise İran’ın nükleer programı gerekçe gösterilerek, ekonomik ambargo uygulaması başladı.

Kuzey Kore 1950: ‘Ağır insan hakları ihlalleri’ ve nükleer silah programı gerekçesiyle katı yaptırımlar uygulanıyor.

Suriye 1986: ‘İnsan hakları ihlalleri’ ve devam eden savaşta Şam yönetiminin tutumu nedeniyle yaptırımlar uygulanıyor.

Sudan 1993: Darfur Savaşı ve Sudan’ın ‘terörü finanse eden devletler’ listesinde yer alması nedeniyle yaptırımlar yürürlükte.

Küba 1958: ‘Kötü insan hakları sicili’ yaptırımlar devrede.

2- Literatür ne diyor?

ABD’nin uyguladığı kapsamlı yaptırımların sonuçlarını inceleyen ekonomistler, yaptırımların en çok yaptırımlara konu ülkedeki fakir kesimi etkilediği sonucuna varıyor. Araştırmacılar sadece ABD tarafından uygulanan yaptırımların başka ülkelerin de katılımıyla uygulanan uluslararası ölçekteki yaptırımlardan daha az etkili olduğunu ifade ediyor.

3- Gerçek ve tüzel kişilere uygulanan yaptırımların etkisi ne?

ABD’nin gerçek ya da tüzel kişilere yönelik yaptırımları daha fazla ülkede uygulanıyor ancak kapsamları ülkelere yönelik yaptırımlardan daha dar. Bu yaptırımlarla ABD Hazine Bakanlığı’na bağlı olan OFAC, şahısların ABD’deki mal varlıklarını dondurabiliyor, ülkeye girişlerine yasak getirebiliyor ve ABD şirketlerinin söz konusu kişilerle iş yapmasını yasaklayabiliyor. Soylu ve Gül bu kapsama giriyor.

AVRUPA VE ABD İÇİN ŞOK YARATABİLİR

ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaptırım kararı Rusya’da da gündem oldu. “Almanya ve Fransa, Türkiye’yi AB’ye almadıkları için yakında çok pişman olabilirler” iddiasını gündeme taşıyan Rus basınında, “Türkiye’nin de Rusya gibi yaptırımla çembere alınmak istendiği” değerlendirmesi yapılıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BRICS ülkelerine ortak hareket etme çağrısı yapması Rusya’da da yankı buldu. Uluslararası Finans Merkezi uzmanlarından Vladimir Rojankovski, bölgede hiçbir ülkenin Türkiye’nin sahip olduğu jeopolitik öneme sahip olmadığının altını çizdi. Uzman, “Türkiye’nin Rusya ve Çin eksenli ülkeler bloğunda yer alması, Avrupa ve ABD için ciddi bir jeopolitik şok olur” dedi.

Türkiye’nin “Türk ve İslam dünyasının liderliğine soyunduğu” dile getiren Alpari şirketi uzmanı Aleksandr Razuvayev ise şunları söyledi: Batı, küresel ekonomide giderek ağırlığını kaybediyor, NATO ülkelerinin birliği ise hayali bir duruma geliyor. Berlin ve Paris, zamanında Türkiye’yi AB’ye almadıkları için çok pişman olabilirler.