Mahallileşme Akımı Nedir, Özellikleri Nelerdir? Mahallileşme Temsilcileri Kimlerdir?
11. yüzyılda, Anadolu Halk ve Tekke Edebiyatı doğmuş, yaklaşık 1 asır sonra da "Divan Edebiyatı" olarak adlandırılan yeni bir tür ortaya çıkmıştır. Kaynağı İran olan divan edebiyatının, halk ve tekke edebiyatından en önemli farkı dilinin ağır olmasıdır. Dilinin ağır ve ağdalı olmasının en büyük sebebi ise Arapça ve Farsça mazmunlardan oluşmasıdır. Mahallileşme akımı ise 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır.
Mahallileşme Akımı Nedir?
Diğer adı Türk-i Basit olan mahallileşme akımı, divan edebiyatında etkili olan en önemli akımlardan biridir. Ahmet Paşa ve Necati Bey öncüleri arasında yer alır. Farsça ve Arapça kelimelerini mümkün olduğunca az kullanarak, Türkçe ağırlıklı kelimelerle gazel ve kaside yazma geleneğine mahallileşme akımı denir. Akım 19. yüzyılın son çeyreğine kadar etkili olmuştur.
Mahallileşme Akımının Özellikleri Nelerdir?
1- Sebk-i Hindi akımından tamamen farklı olan mahallileşme akımında söyleyiş güzelliği ön planda tutulur. Anlam ise ikinci planda yer alır.
2- Herkesin anlayabileceği sade bir üslupla yazılan şiirlerde öz Türkçe kelimelere yer verilir.
3- Mahallileşme akımının en önemli özelliklerinden bir diğeri şairlerin eserlerinde deyimlere ve atasözlerine fazlasıyla yer vermesidir. Ancak bazı şairler atasözlerini değiştirerek kullanmışlardır. Örneğin: "Dediler Zati'ye birkaç gammaz / Baki-yi zağ uğurlar sözünü / Dedi ol bülbül-i gülzar-ı sühan / Besle kargayı çıkarsın gözünü. Bu dizelerde "besle kargayı oysun gözünü" sözü "besle kargayı çıkarsın gözünü" şeklinde kullanılmıştır.
4- Mahallileşme akımı ile birlikte normalde bir halk edebiyatı türü olan şarkı, divan şairleri tarafından yazılmaya başlanmıştır.
5- Bu akımın temsilcileri sadece ilahi aşkı değil, mecazi - beşeri aşkı da şiirlerinde konu edinmiştir.
6- Türk-i Basit akımı, divan edebiyatının geniş kitlelere ulaşmasında etkili olmuştur.
Mahallileşme Akımının Temsilcileri Kimlerdir?
1- Ahmet Paşa
Şiirlerinde mecaz-ı mürsel ve cinas söz sanatlarını çok fazla kullanan Ahmet Paşa, mahallileşme akımının en önemli temsilcilerinden biridir.
Örnek Şiirleri:
1- Canı ser-gerdan eder zülf-i perişanın senin
Dil perişan eylemektir ey peri şanın senin
Yukarıdaki beyitte perişan kelimesi üç farklı anlamda kullanılmıştır. Mahallileşme akımında bu tür kelime oyunlarına çok fazla rastlanır.
2- Ey ala gözlüm biizmle nice bu mekr ü âl
Cevr ise payana irdi can ise muradın al
Bu beyitte al kelimesinin üç anlamda kullanıldığını görüyoruz. Âl hile, ala, renkli demektir. Almak ise vermek fiilinin zıt anlamlısıdır.
2- Necati Bey
Gazelleriyle meşhur olan Necati Bey mahallileşme akımının kurucusudur.
Örnek Şiirleri.
1- Bin ise methediciler Necati de biridir
Kulun nihayeti yoktur binini gör birini al
Bana düşen bu ki yelem yoluna yumuşuna
Gerek cennete gönder gerek cehenneme sal
2- Söyler yürekte ağız açıp yara yaraya
Miskin umar ki yara ile yâra yaraya
Mahallileşme akımının diğer temsilcileri, Mesihi, Nedim, Enderunlu Vasıf, Rami ve Helaki'dir.
