Hıdırellez kısaca nedir, neden kutlanır, İslam’da yeri? Hıdırellez’i kimler, ne zaman ve nasıl kutlar?
Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olan Hıdırellez günü ateşler yakılır, dilekler dilenir ve çeşitli şenlikle yapılır. Hıdırellez’de ev, çocuk, para, iş gibi çeşitli dilekler belli ritüeller çerçevesinde istenerek, Hızır’ın bu istekleri yerine getirmesi beklenir. Peki, Hıdırellez nedir, neden kutlanır, nasıl ortaya çıktı, yarın mı kutlanacak? Hıdırellez ne zaman, kimler nasıl neden Hıdırellez’i kutlar?
Mayıs ayının gelmesiyle Hıdırellez için yapılan aramalar arttı. Ateş yakılarak ve çeşitli organizasyonlar düzenlenerek kutlanılan Hıdırellez Hızır Aleyhisselam ile İlyas Peygamberin yeryüzündeki buluştuğu gün olarak nitelendirilir. Orta Asya'dan bu yana Türklerin kutladığı doğanın uyanışı Hıdırellez bugün hala Türk dünyası tarafından kutlanıyor. Peki, Hıdırellez nedir, nasıl ortaya çıktı, neden kutlanır, Türk kültürü açısından önemi? 2022 Hıdırellez ne zaman, yarın mı kutlanacak?
HIDIRELLEZ NEDİR, TÜRK KÜLTÜRÜ AÇISINDAN ÖNEMİ?
Adım adım yaklaşan Hıdırellez Türk dünyasında kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olduğu sayılarak kutlanmaktadır.
Hızır geleneği ve ilgili inançlar Türkiye, Balkanlar, Türkistan (Kazakistan, Kırgızistan, Altaylar, Özbekistan), Azerbaycan ve Gagauz Türkleri arasında bütün canlılığı ile yaşamaktadır. Belki dinî, sosyo-kültürel ve ekonomik sebepler neticesinde Hızırın mahiyeti, bununla ilgili inanma ve pratikler değişmiş olabilir. Ancak Hızır ile ilgili inanmalar ve pratikler güçlü olarak yaşamaya devam etmekte, daha da önemlisi Türk insanın ortak bir kutlama takvimi çevresinde toplanmasını temin edecek kadar güçlü bir şekilde yaşamaya devam etmektedir. Hızır’ı darda kalanların imdadına koşan muayyen ve mutlak bir ulu olarak telakki eden Al tay Türkleri “Kidir”, Kırgız ve Kazak Türkleri de Kidir ve Kizir adlarını kullanmaktadırlar. Hızır, zaman değişiminin ifadesi, yeşillenmenin, canlanmanın başlaması, baharın müjdecisi ve bereketin sembolüdür.
Hıdrellez, tabiatın önemli bir geçiş döneminin gerek İslamiyet öncesi ve gerekse de sonrası dönemlerdeki inançların birleşmesi ile Asya ve Orta-Doğu kaynaklı bazı inançların inanç ve pratiğe dönüşerek kutlanmasıdır. Resmî ve dinî kutlamalardan olmamasına rağmen hem Türkiye’de hem de Türk Dünyasında özel bir gün niteliğini, tarihî dönemlerde olduğu gibi günümüzde de korunmaktadır. Bahar ve buna bağlı olarak bahar bayramı, Türklerin yalnız Türkiye coğrafyasında kutladıkları gün ve bugünde yapılan törenler değildir. İslamiyet’ten önceki dönemlerde de Türkistan’da görülen bahar ve yaza ilişkin kutlamalar bulunmaktadır. Bir geçiş dönemi töreni niteliği taşıyan Hıdrellez, üç merhaleden oluşmaktadır. 1. 6 Mayıstan önce yapılan hazırlıklar, 2. 6 Mayıs’ta yapılan törenler, 3. Bitiş uygulamaları.
Halk inançlarında kült niteliği kazanan Hızır, İslamiyet öncesi” Gök Sakallı, Ak Sakallı Kocalar” gibi medet umulan, yardım istenen, akıl danışılan, kılavuzluk etmesi beklenen, barış, mutluluk, sağlık, refah getirdiğine inanılan bir kurtarıcı güç olarak telakki edilir. O, çaresizliği, umutsuzluğu ve belirsizliği ortadan kaldıran İlahî güçle teçhiz edilmiş bir gücün sembolüdür. Bu bakımdan Hızır ile ilgili inanmalar efsane menkıbe ve benzeri şekillerle hemen her gün artarak yayılmakta ve sürekliliğini devam ettirmektedir. Hıdrellez adıyla yapılan törenlerde O’na atfedilen birçok vasıf, eski dönemlerin sosyal ve dinî hayatının İslâmî yapı ile tekrar şekillenerek yeni bir oluşum ortaya çıkardığı görülmektedir.
HIDIRELLEZ NE ZAMAN YARIN MI KUTLANACAK?
Hıdırellez 5 Mayıs Perşembe akşamı başlayacak, 6 Mayıs Cuma ikindi ezanında bitecek.
HIDIRELLEZ NASIL KUTLANIR?
Hıdrellez kutlamaları genel olarak yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu nedenle Hıdırlık denildiği de olur. Hıdrellez zamanı baharın taze bitkilerini ve taze kuzu eti ya da kuzu ciğeri yeme adeti vardır. Baharın ilk kuzusu yenildiği zaman sağlık ve şifa bulunacağına inanılır. Bugünde kırlardan çiçek veya ot toplayıp onları kaynattıktan sonra suyu içilirse bütün hastalıklara iyi geleceğine, bu su ile kırk gün yıkanılırsa gençleşip güzelleşileceğine inanılır. Hıdrellez gecesi ise Hızır'ın uğradığı yerlere ve dokunduğu şeylere feyiz ve bereket vereceği inancıyla çeşitli uygulamalar yapılır.
Yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağızları açık bırakılır. Ev, bağ-bahçe, araba isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi gül ağacının altına istediklerinin küçük bir modelini yaparlarsa Hızır'ın kendilerine yardım edeceğine inanırlar. Aynı zamanda dileklerini kırmızı kurdaleye bağlayıp gül ağacına asarlar. Bir yıl boyunca dileklerinin yerine gelmesini beklerler. Bazı kimseler de ateş yakıp, dilek dilerler. Ondan sonra yaktıkları ateşin üstünden atlarlar. Hıdrellez’de baht açma törenleri de oldukça yaygın olarak uygulanan geleneklerimizdendir.
HIDIRELLEZ NASIL ORTAYA ÇIKTI, NEDEN KURLANIR?
Doğanın canlandığı gün olarak bilinen Hıdırellez Bayramı baharın gelişi anlamını da taşıyor. Hıdırellez ya da Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar'da kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir.
Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olduğu sayılan Hıdırellez gelenekleri arasında en yaygın olanı gül ağacı altına dilek dilemektir. Hıdrellez gecesi ise Hızır'ın uğradığı yerlere ve dokunduğu şeylere feyiz ve bereket getireceğine inanılır.
