Hıdırellez nedir, hikayesi? Hıdırellez Bayramı ne zaman kutlanır?

Yüzyıllardır Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu'da geleneksel bir bayram olarak kutlanan Hıdırellez,  Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştuklarına ve her türlü dileğin onlar tarafından yerine getirileceğine inanılan bir gündür. Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak da adlandırılan Hıdırellez sevinçle bekleniyor.

HIDIRELLEZ NEDİR?

Hızır ve İlyâs isimlerinin halk ağzında aldığı şekilden ibaret olan hıdrellez, kökü İslâm öncesi eski Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu yaz bayramlarına dayanan, Hızır yahut Hızır ve İlyâs kavramları etrafında dinî bir muhtevaya bürünmüş halk bayramının adıdır.

Bu bayram, merkezini özellikle Anadolu ve Balkanlar’ın, Kırım, Irak ve Suriye’nin teşkil ettiği Batı Türkleri arasında, bugün kullanılmakta olan Gregoryen takvimine göre 6 Mayıs (eski Jülyen takvimine göre 23 Nisan) günü kutlanmaktadır.

Osmanlı Devleti’nde 6 Mayıs (23 Nisan) halk arasında yaz mevsiminin başlangıç tarihi sayılmaktaydı. Nitekim eski takvimde yıl ikiye ayrılmış olup 23 Nisan’dan (6 Mayıs) 26 Ekim’e (8 Kasım) kadar süren 186 gün “Hızır günleri” adıyla yaz mevsimini, 23 Nisan’a kadar devam eden 179 gün de “Kasım günleri” adıyla kış mevsimini oluşturuyordu. Hıdrellez de kışın sona erip yazın başladığı gün olarak kutlanmaktadır.

Hıdrellez merasimleri Hızır ile İlyâs’ın buluşmasına atfen hemen daima toplu olarak gerçekleştirildiği için bazı kasaba ve şehirlerin yakınında yeşillik bir mekândan oluşan ve “hıdırlık” denen, insanların bir arada yiyip içtiği, eğlendiği bir mesire yeri bulunur. Bu yerlerde icra edilen merasimler, eski devirlerde aynı zamanda evlenme yaşına gelmiş genç kız ve erkeklerin birbirlerini görüp beğenmelerine de imkân vermekteydi. Dolayısıyla hıdrellez merasimlerinin geleneksel Türk toplumlarında sosyal iletişim aracı olmak gibi pratik yönleri de bulunmaktaydı.

HIDIRELLEZ NE ZAMAN 2022?

Hıdırellez 5 Mayıs Çarşamba akşamı başlayacak, 6 mayıs Perşembe ikindi ezanında bitecek.

HIDIRELLEZ NASIL KUTLANIR?

Anadolu'nun birçok yöresinde farklılık gösterse de Hıdırellez gecesi tutulan dileklerin gerçekleşeceğine, hastaların iyileşeceğine, uğursuzlukların sona ereceğine, sorunlara çözüm bulunacağına, kısmetin açılacağına, bereketin artacağına inanılıyor.

Büyük şehirlerin aksine kasaba ve köylerde Hıdırellez'e ciddi bir şekilde hazırlanılıyor. Hızır'ın evleri ziyaret edeceğine inanıldığı için evlerin içi, bahçeler temiz tutuluyor.

Hızır'ın şifa dağıtıcı ve sağlığa kavuşturucu niteliklerine duyulan inancın etkisiyle, Hıdırellez gününde kuzu kesilmesi ve kuzu etiyle yapılmış yemekler yenmesi ile, şifa ve sağlık bulma dileğiyle ateş üzerinden atlanması gelenekler arasında bulunuyor.

Kuzu kurban edilmesi de sık rastlanan geleneklerden biri olarak dikkat çekiyor.

Anadolu'da Hıdırellez törenleri ağaçlık ve yeşillik yerler, dere, göl ve su kenarlarında yapılıyor. Kimi zaman da türbe ve ziyaret yerlerinin etrafında toplanılıyor. Buralara Hıdırellez'in kutlandığı yer anlamına gelen "Hıdırlık" adı veriliyor.

HIDIRELLEZ RİTÜELLERİ

Yüz yıllardır kutlanan Hıdırellez'de, evdeki eski eşyalar ve çalı çırpıyla yakılan "Hıdırellez ateşi" üzerinden tekerleme ve dualarla atlamak başta olmak üzere pek çok adet de tekrarlanıyor.

- Hıdırellez gecesi Hızır'ın yeryüzünde gezindiği ve dokunduğu yerlere feyz ve bereket vereceği inancından hareketle, evlerdeki yiyecek ve içecek kaplarının, ambarların, cüzdanların ağızlarını gece boyunca açık bırakmak,
- Mal mülk edinmek amacıyla, evin bahçesindeki toprak üzerinde istenen şeyin küçük bir maketini yapmak,
- Hızır'a ulaşacağı düşünülen dilekleri küçük bir kağıda yazarak akarsuya veya denize atmak,
- Talih, kısmet ve bahtın açılması için süs eşyalarını maniler eşliğinde çiçeklere bağlayarak su dolu çömleğe atmak,
- Çocuk sahibi olmak için gül fidanının dibine beşik resmi bırakmak,
- Bolluk ve bereket için evleri kapıya doğru değil kapıdan içeri doğru süpürmek.