Hasankeyf yeni hali 2020! Hasankeyf nerede, hangi ilde? Hasankeyf tarihi ve hikayesi!
Hasankeyf, Batman'a bağlı olan, iki yakasını Dicle'nin ayırdığı 12 bin yıllık bir ilçedir. 1981'de doğal koruma alanı ilan edilen Hasankeyf, Ilısu Barajı ve HES Projesi kapsamında sular altında kalmış, bölgedeki eserler ise başka bir yere taşınmıştı. Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden bir olan Hasankeyf tarihi ve Hasankeyf yeni ve son hali!
Hasankeyf'in kuruluş tarihi tam olarak bilinmiyor, antik döneme kadar uzandığı tahmin ediliyor. İlçeye yıllar içerisinde birçok farklı medeniyet hâkim olan Hasankeyf 1515 tarihinde Osmanlı topraklarına katıldı. İsmini Süryanice taş ve kaya anlamına gelen kifa kelimesinden aldığı söylenen Hasankeyf sonrasında Kipas, Cepha ve Osmanlı döneminden itibaren ise Hısnkeyf olarak anılmıştır. İşte Hasankeyf’in son ve yeni hali!
HASANKEYF NEREDE?
Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerdinden Batman'a bağlı olup, iki yakasını Dicle'nin ayırdığı tarihi bir ilçedir. İlçenin tarihi, 12.000 yıl öncesine kadar uzanıyor. 1981'de doğal koruma alanı ilan edilmiştir.
HASANKEYF TARİHİ
Hasankeyf höyüğünde yapılan çalışmalarda 3.500 yıldan 12.000 yıl öncesine kadar arkeolojik buluntulara rastlandı. Yerleşim, Yukarı Mezopotamya'dan Anadolu'ya geçiş yolu üzerinde ve Dicle nehrinin kenarında kurulmuş olması nedeniyle stratejik öneme sahipti. MS 2. ve 3. yüzyıllarda sınır yerleşimi olarak Bizanslılarla Sasaniler arasında el değiştirmiştir.
Diyarbakır ve çevresini ele geçiren Roma İmparatoru II. Constantius, bölgeyi Sasanilerden korumak amacıyla iki sınır kalesi inşa ettirmiştir. MS. 363 yılında inşa edilen kale uzun süre Roma ve Bizans egemenliğinde kaldı. Hıristiyanlığın bölgede 4. yüzyıldan itibaren yayılmaya başlamasından sonra yerleşim Süryani piskoposluğunun merkezi durumuna geldi. Kadıköy Konsili tarafından MS 451 yılında Hasankeyf'teki piskoposluğa Kardinal unvanı verilmiştir. Hasankeyf 640 yılında, Halife Ömer döneminde İslâm ordusu tarafından ele geçirildi. Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler ve Mervaniler egemenliğinde kalan yerleşim 1102 yılında Artuklular tarafından ele geçirilmiştir. Artuklu beyliği'nin 1102-1232 yılları arasında başkentliğini yapan Hasankeyf, en parlak dönemini bu tarihlerde yaşamıştır. Artuklular döneminde imar edilerek şehir haline geldi. 1232 yılında Eyyubiler tarafından ele geçirilen yerleşim, 1260 yılında Moğollarca ele geçirildi ve tahrip edildi. Hasankeyf'in Eyyubi hakimi Hülagü'ye bağlılığını bildirerek şehirdeki egemenliğini devam ettirebildi. Hasankeyf, 14. yüzyılda önemli bir şehir olma özelliğini korumakla birlikte eski parlak günlerine kavuşamadı.
1462 yılında Uzun Hasan tarafından ele geçirilen şehir Akkoyunlu topraklarına katıldı. Akkoyunlular'ın zayıflamasıyla 1482 yılında Hasankeyf'te Eyyubi emirlerinin yönetimi yeniden başlamıştır. Bir süre sonra Safeviler'in denetimine geçen yerleşim, 1515 tarihinde Osmanlı topraklarına katılmıştır. 1524 yılına kadar Osmanlı yönetimine bağlı Eyyubi yöneticiler tarafından idare edilen Hasankeyf, bu tarihten itibaren Osmanlı idarecileri tarafından yönetilmeye başlamıştır. 17. yüzyıldan itibaren ana ticaret yollarının değişmesi ve Osmanlı-İran savaşları sonucunda ticarette görülen duraklama neticesinde şehir önemini yitirdi. 1867 yılından sonra Mardin Midyat'a bağlı olan yerleşim, 1926 yılında Gerçüş ilçesine bağlanmıştır. 1990 yılında Batman'ın il olmasıyla ilçe bu şehre dahil edildi. Ilısu Barajının yapılması kararlaştırılınca tarihi yerleşimin sular altında kalacak olması nedeniyle 3 km uzaklıkta yeni yerleşim kuruldu. Bu esnada tarihi yerleşimdeki büyük ölçekli yapılar ile türbe ve zaviye gibi tarihi yapılarda Dicle Nehri kıyısında kurulan Kültürel Park'a taşındı. 2020 yılı Şubat ayından itibaren su altında kalmaya başlamıştır.
HASANKEYF NÜFUSU
1526 yılında Hasankeyf' te 1301 hane bulunmakta olup, bunlardan 787 hanede Hıristiyanlar, 494 hanede Müslümanlar ve 20 hanede de Yahudiler yaşamaktaydı. 16. yüzyılın ikinci yarısında yerleşim daha da büyümüş ve 1006’sı Hıristiyanlara, 694’ü Müslümanlara ait olmak üzere hane sayısı 1700’ e yükselmiştir. 1935 yılında 1425 kişiden oluşan nüfus, 1990 sayımına göre 4399’a yükselmiştir. 1975 nüfus sayımlarına göre ilçe nüfusu 13.823 olan Hasankeyf'in, sürekli verdiği göçler nedeniyle 2000 yılında nüfusu 7493 'e düşmüştür.
HASANKEYF YENİ SON HALİ
Bölgeye Ilısu Barajı'nın yapılmasının kararlaştırılmasının ardından, sular altında kalacak olması nedeniyle 3 km uzaklıkta yeni yerleşim yeri kuruldu. Böylelikle tarihi yerleşimdeki büyük ölçekli yapılar ile türbe ve zaviye gibi tarihi yapılarda Dicle Nehri kıyısında kurulan Kültürel Park'a taşındı. Hasankeyf 2020 yılı Şubat ayından itibaren su altında kalmaya başlamıştır.
