Gereğinden Fazla Merhamet, Vatana İhanettir kimin sözü? Ne zaman ve nerede söylendi, gerçekte kime ait?

Kayseri’de Suriye uyruklu bir kişi, çocuğa cinsel istismar gerekçesiyle tutuklandı. Türkiye'nin sığınmacı politikasını eleştiren paylaşımlarda, Mustafa Kemal Atatürk’e ait olduğu iddiasıyla bir söz de paylaşıldı. “Gereğinden fazla merhamet, vatana ihanettir” sözünün Atatürk’e ait olduğu iddia edildi. Teyit.org konuyla ilgili detayları paylaştı.

İddia paylaşımları incelendiğinde, sözün Atatürk tarafından ne zaman ve nerede söylendiğine dair herhangi bir bilginin yer almadığı göze çarpıyor. Anahtar kelimeler kullanarak sözü araştırdığımızda, benzer başka sözlerin yine Atatürk’e atfedilerek zaman zaman paylaşıldığını görüyoruz. Örneğin, aynı söz “Vatan savunmasında gereğinden fazla merhamet, vatana ihanettir" şeklinde de paylaşılmış. Ya da, “Vazifeyi ihmale uğratan merhamet, vatana ihanettir” sözü de etkileşim almış. Benzer bağlamı taşıyan bu sözlerin izini 2011 yılına kadar sürebiliyoruz. O zamandan bu yana söz, defalarca kez kullanıcılar tarafından kaynak gösterilmeden paylaşılmış. 

Atatürk tarafından söylenmiş sözlere ve verilmiş demeçlere uzman kurum ve kişiler tarafından yayınlanmış içeriklerden ulaşabildiğimiz gibi; Atatürk tarafından yazılmış kitaplar da bize yol gösterebilir. 

Atatürk tarafından yazılan ve 1927 yılında yayınlanan Nutuk, hem Milli Mücadele dönemini anlatması; hem de Atatürk’ün toplumsal meselelere dair görüşlerini barındırması açısından önemli bir kaynak. İncelediğimizde, Atatürk’ün Nutuk’ta böyle bir söz söylemediğini görüyoruz. 

Merhamet ile ilgili kısımlar incelendiğinde, kitapta “İnsaf ve Merhamet Niyaz Etmekle Millet İşleri, Devlet İşleri Görülemez” isimli bir bölüm yer aldığını görüyoruz. Fakat burada Atatürk’ün demek istediği, millet ve devlet işlerinin başkalarından insaf ve merhamet dilenerek görülemeyeceği. Yani günümüzde paylaşılan söz ile iletilmek istenen anlamdan uzak.

1930 yılında tarihçi Afet İnan’ın ismi ile basılan, Atatürk’ün de yazımında yer aldığı diğer bir kitap olan Medeni Bilgiler, Atatürk ve çevresi tarafından tartışılan konuları barındırıyor. Kitap merhamet ve merhametsizlik kavramlarından bahsetse de, iddia sözüne bu kitapta da direkt olarak rastlanmıyor. Atatürk bu kitapta, büyük kumandanların zaman zaman merhametsizlik gibi kusurları olabileceğinden; fakat savaş meydanında bunun gerekli bir sağlamlık olduğundan bahsetmiş.

Bunlara ek olarak, Atatürk Araştırma Merkezi tarafından yayınlanmış Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri ve Atatürk’ün Türklük ve Milliyetçilik Anlayışı kitapları da incelendiğinde, iddia sözüne rastlanmıyor. 

Atatürk’ün düşmana merhamet göstermenin aciz ve zaaf olduğunu belirttiği bir demeci de bulunuyor, ancak buradan “gereğinden fazla merhameti vatana ihanet olarak kabul ettiği” anlamı yine çıkmıyor.