Diptekiler

505 bin aile... Her biri yaklaşık 6 kişiden oluşuyor. Bu da çoğu çocuk 3 milyonu aşkın kişi anlamına geliyor ki... Onların gündeminde ne AB ne yeni TCK ne kapkaç ne de sahte rakı korkusu var... Çünkü kaybedecek hakları yok, malları da... Onlar yoksulluk sınırının çok altında, onlar aç... Şanlıurfa'daki Ziraat Bankası önünde "Kızı olana 20, oğlu olana 15 milyon" sözüyle dağıtılan parayı almak için uzayan kuyruk Türkiye gerçeğinin en acı fotoğrafıydı. Fotoğrafın arkasındaki proje çok daha çarpıcı sonuçları ortaya serdi. 2001 yılından itibaren Dünya Bankası'yla ortaklaşa yürütülen yardım projesi için 1 milyon aile başvurmuş. Yoksulluk sınırının 4 kişilik aile için bin 770 YTL'ye dayandığı ülkemizdeki bu 1 milyon aile iki ayda bir dağıtılacak 20 YTL'ye muhtaç yaşıyor. Sosyal Riski Azaltma Projesi'nin Şartlı Nakit Transferi Koordinatörü Müge Nişancı VATAN'ın sorularını yanıtladı...

* Şanlıurfa'da izdiham yaratan yardım miktarının kaynağı nedir?
2001 yılında düğmeye basılan proje için Dünya Bankası'ndan 500 milyon dolar kredi alındı, Türk Hükümeti de 135 milyon dolar koydu.

İki ayda bir ödeniyor
* Ne yapılıyor bu projede?
0-6 yaş grubu çocukların sağlık ve eğitim giderleri için yardımı içeriyor. İlköğretime devam eden erkekler için 18 YTL, kızlar için 22 YTL; ortaöğretime devam eden erkekler için 28 YTL, kızlar için 39 YTL iki ayda bir ödeniyor. Şanlıurfa'daki izdihamın nedeni iki ayda yaptığımız ödeme tarihlerinin sanırım yanlış duyurulmasıyla ilgili. Sağlık giderleri için de 17 YTL ödeme yapıyoruz.

* Aileler nasıl tespit edildi?
Genel Müdürlüğümüz ve taşra teşkilatımız 931 ilçede araştırmalar yaptı. Formlardaki sorulara verilen yanıtlara göre bir puanlama yapıldı ve belli bir puanın altında kalanlar ilk elemeyi geçti. Çalışanlarımız evlerinde giderek incelemeler yaptı.

* Bu proje için ne kadar kaynak ayrıldı?
360 milyon dolar. İlk ödeme Nisan 2003'te yapıldı. Çünkü iki yıl boyunca tespit çalışmaları ve bu isimlerin kayıtları sürdü. 6 pilot ilçe tespit ettik. Şu anda tüm Türkiye'de işliyor.

* Kaç kişi başvurdu?
1 milyona yakın aile başvurdu. 505 bin aile alıyor. 1 milyon 400 bin öğrenci yararlanıyor.

* Yardım nasıl ulaştırılıyor?
Banka yoluyla. Hesaplar annelerin adına açılıyor. Kırsal kesimdeki kadının sosyalleşmesi adına yapıldı. Öğrenci okul günlerinde mazeretsiz olarak yüzde 20'nin üzerinde, iki ay üst üste devamsızlık yaparsa yardım kesiliyor. Bu çocukların okula gönderilmesi için önemli bir teşvik.

* En çok hangi iller yararlanıyor?
Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa, Batman ve Van ilk 5 il. Proje 2006 yılı Haziran ayına kadar sürecek. Olumlu sonuçlar alınırsa devam edebilir.

"En diptekiler" nasıl belirlendi?
'Tuvaletiniz sifonlu mu sifonsuz mu' diye soruldu
Yoksulluk Belirleme Formu'nda ailelere 40 soru soruldu. Ancak soruların çoğu "yanıtsız" kaldı. İşte bazı sorular ve yanıtsız kalmasının nedeni:

* Hangi sosyal güvenlik kurumuna bağlısınız?
505 bin aileden yüzde 27.1'i çalışmıyor. Çalışanların dörtte üçü ise "mevsimlik işçi". Dolayısıyla, yaklaşık 410 bin aile "sosyal güvenlik" kavramına yabancı.

* Tuvaletiniz sifonlu mu?
Her 10 aileden 6'sının tuvaleti "evinin" dışında. Yani taşıma suyla idare etmek zorundalar.

* Hane reisinin eğitim durumu?
Bu soruya yaklaşık 85 bin evde "yanıt" alınamadı. Çünkü aile reisleri, bırakın okula gitmeyi okuma yazma bile bilmiyordu.

* Evinizde hangi eşyalar var?
Anket formunda beyaz eşya için "hangisi varsa işaretleyin" deniyor. 505 bin ailenin tamamında, bu sorudaki "bulaşık makinası" kısmı "boş" bırakıldı. Yaklaşık 410 bin aile, "çamaşır makinası" kısmını da boş bıraktı. 196 bin ailede ise bulaşık ve çamaşır makinası gibi buzdolabı da yoktu.

Yerel girişim projesiyle yüzlerce kadın iş kurdu
Toplam 2 milyon kişinin yararlandığı Riski Azaltma Projesi bünyesinde başka adımlar da atıldı. 2001 ekonomik krizi sonrası bir kereye mahsus olmak üzere 100 milyon dolarlık Hızlı Yardım dağıtıldı. Amacı istihdam yaratmak ve gelir sağlamak olan 135 milyon dolarlık Yerel Girişim Projesi sayesinde kadınlar iş kurdu. 2 yıl içinde 7 binden fazla proje başvurdu. Aralarında internet kafe açmak için kredi talep eden de vardı, Güneydoğu'nun bir köyünde oturan ve örgü makinesi almak için kredi isteyen ev kadını da. Projelerin 2 bin 600'ü onaylandı, 70 milyon dolarlık kredi ödemesi yapıldı.