Devrim arabasının hikayesi ne? Devrim ne zaman üretildi? Devrim mühendisleri kimler? İşte yarım asırlık hayal Devrim otomobili…

Türkiye’nin 60 yıllık hayali bugün gerçekleşiyor. Terli otomobil Togg banttan iniyor. 2018’de başlayan Togg macerası için nefesler tutulurken Togg’dan Dün, Bugün, Gelecek paylaşımı geldi. Togg paylaşımında “Devrim mühendislerine saygıyla” paylaşımı yapıldı. Türkiye’nin ilk ve efsane otomobili Devrim paylaşımda Togg ile yan yana geldi. Türk Otomotiv Sanayiinin ilk göz ağrısı olan Devrim arabalarının hikayesi de merak ediliyor. 129 günde, 30 mühendis ve 200 işçi ile ortaya çıkarılan Devrim, hayalden gerçeğe dönüşen bir sanayi devrimi simgeliyordu. Peki, Devrim arabasının hikayesi ne? Devrim ne zaman üretildi? Devrim mühendisleri kimler? Devrim arabasını kim yaptı? İşte detaylar... Türk mühendislerin ilk yerli otomobil serüveni, eski adı Eskişehir Demiryolu Fabrikaları olan Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi'nde 1961'de (TÜRASAŞ) başladı. Ülkemizde 15 Mayıs 1961'de Ankara' da Otomotiv Endüstri Kongresi düzenlenmiş ve kongreden sonra Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, ülkenin gereksinimlerini karşılayan bir prototip motor ve otomobil üretilmesiyle ilgili karar alırken; Devlet Demiryollarımızın teknik imkânlarının müsait ve mükemmel olması hasebiyle, milli ekonomide mühim bir yer işgal edecek olan otomobil imalatı sanayinin kurulmasına liderlik etmesini uygun görmekteyim. “ sözleriyle üretim talimatını vermişti. O dönem adı Eskişehir Demiryolu Fabrikaları olan TÜRASAŞ'ta, 4. Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in talimatıyla üretilen 4 otomobil, 1961 yılında trenle Ankara'ya götürüldü.Ankara'ya götürülen ve adı Devrim olarak değiştirilen araçlardan biri, 29 Ekim 1961'de Cumhuriyet Bayramı törenlerinde Cumhurbaşkanı Gürsel tarafından test amacıyla kullanıldı.Demiryolu kanunları gereğince deposuna az akaryakıt konulan bu araçlardan biri, Gürsel'in test amacıyla kullandığı sırada yakıtı bitince durdu. Bunun ardından trenle Ankara'dan Eskişehir'e getirilen ve Devrim adı verilen otomobil, bir süre fabrika içinde kullanıldı. Siyah renkteki Devrim’ in son kat boyası ancak 28 Ekim akşamı vurulabilirken, Pasta ve cilası Ankara’ ya sevk edilirken gece trende yapılmıştı. Eskişehir’den Ankara’ya yapılan bu yolculuk Devrim’in hem dünya sahnesine çıkışının hem de trajik hikâyesinin başlangıç yolculuğuydu.Buharlı lokomotiflerle çekilen trende bacadan sıçraması muhtemel kıvılcımlardan ötürü güvenlik önlemi olarak benzin depoları boşaltılıp, araçlara sadece manevra yapabilecek kadar benzin konuluyordu. Motor performansını arttırmak için sıkıştırma oranı artırıldığından, motorları motor vuruntusu olmadan çalıştırmak için yüksek oktanlı benzin gerekirken, yüksek oktanlı benzin o zamanlar sadece Ankara'da bulunuyordu. Tren sabaha karşı Ankara’ ya ulaşmıştı, Siyah ve Bej renkli Devrim Otomobilleri o zamanlar Sıhhiye semtinde bulunan Ankara Demiryolu Fabrikası’na indiriliyordu. Depolarında yalnızca birkaç litre benzin bulunuyordu. Asıl yakıt ikmalinin sabah Sıhhiye’ deki Mobil Benzin İstasyonundan yapılıp, sonra da Devrim Otomobilleri ile Meclis’ e doğru devam edilmesi planlanıyordu. 29 Ekim sabahı, Devrimler oldukça kalabalık bir trafik ekibinden oluşan motosikletli eskortun arasında yola çıkmıştı.Çıkmıştı ama eskorttakiler, benzin alma işinden haberleri olmadığı için, Mobil’ e uğramadan yola devam etmişti. Meclis’ in önüne gelindiğinde durum anlaşılıp acele getirilen benzin otomobile konuluyordu. Diğer arabaya konulacağı sırada Cemal Paşa Meclis’ in önüne gelmiş ve Anıtkabir’e gitmek üzere Otomobile binmişti. Yola çıkıldı, fakat 100 metre kadar sonra motor öksürerek durdu. Cemal Paşa’ nın Ne oluyor? sorusuna direksiyondaki Yüksek Mühendis Rıfat SERDAROĞLU Paşam, benzin bitti. cevabını verdi. Paşa’ dan özür dilenilerek diğer Devrim Otomobiline geçmesi rica edildi. Buna uyan Cemal Paşa yeni otomobille Anıtkabir’ e doğru devam etti. İnerken ünlü Batı kafasıyla otomobil yaptınız ama doğu kafasıyla benzin ikmalini unuttunuz sözlerini sarf etti.Tüm ülkede, üniversitesinden, basınına, bir avuç sanayicisinden, politikacısına, sesini duyurabilen herkes Türkiye’de ne otomobil, ne de motor yapılabileceğine inanıyor, özel sohbetlerde, röportajlarda, hatta film gösterili konferanslarda bu görüş vurgulanıyordu.Fakat inanılmaz olan gerçekleşmiş ve 29 Ekim 1961 sabahı Türkiye’ de yapılan bir otomobil, kaportası pürüzsüz olmasa da, kendi tekerlekleri üzerinde ve yine Türkiye’ de yapılan yerli motoruyla hazır bulunuyordu. TÜRASAŞ'ta sergilenen 0002 şasi ve 0002 motor numaralı Devrim, lastikleri ile ön ve arka camı dışında tamamen yerli olarak 4,5 ayda üretildi.Uzun ve kısa farları ayakla çalışan, kontak anahtarıyla veya manuel olarak da çalıştırılabilen Devrim, bu özellikleriyle de dikkati çekiyor. 1250 kilogram ağırlığında ve saatte 140 kilometre hız göstergesine sahip Devrim'e güvenlik gerekçesiyle benzin konulmuyor, otomobil aküsü sökülmüş halde bulunuyor. Bu fabrikada 1961'de Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in talimatıyla yaklaşık 200 mühendis ve işçi tarafından Siyah, Beyaz, Mavi Boncuk ve Gecekondu isimleriyle 4 otomobil üretildi. 56 beygir gücünde motora sahip ve üretilen ilk otomobilimiz olan Gecekondu, malzeme, altyapı ve teknik imkânsızlıklara rağmen insanüstü bir çaba ile beklenmedik bir zamanda ortaya çıkabilme yetisine sahip olduğundan ve bu ilk otomobilin tamamlanması gereken eksiklikleri olması sebebiyle Gecekondu adını alıyordu. Gecekondu ile aynı motor gücüne sahip olan otomobilimizin rengi açık mavi olduğundan adı Mavi Boncuk konulmuştu. Eskişehir Demiryolu Fabrikaları Müdürü ve Otomobil Projesinin İmalat ve Montaj Grup Başkanı Mustafa ERSOY ve Şasi Gövde Teknik Grubundan yüksek mühendis Hamit İŞERİ açık mavi rengi seçen kişiler olmuştu. Motor ve şanzıman işlerinde Ankara Motor Fabrikasının yardımcı olduğu 60 beygir gücünde motora sahip bu Devrim Otomobili resmiyet yansıması olarak görüldüğünden, siyah renkte üretilmiş makam aracı olarak kullanılması düşünülmüştür. 65 beygir gücüne sahip motoru Ankara Motor Fabrikası takılan diğer kısımları Eskişehir Fabrikasınca tamamlanan Devrim’dir. 4 yerli araçtan geriye kalan tek örnek olan bej renkli Devrim Otomobili, 2018 yılından beri TÜRASAŞ Devrim Arabaları Müzesi’nde sergilenmektedir. Eskişehir’e gelen yerli ve yabancı turistlerin yoğun olarak ziyaret ettiği Devrim yapılışı kadar, hala çalışır durumda olmasıyla da dikkat çekmektedir. TÜRASAŞ tesislerinde 3 Mart 2018'de ziyarete açılan Devrim Otomobili Müzesinde sergilenmeye devam eden 0002 şasi ve 0002 motor numaralı otomobile güvenlik gerekçesiyle benzin konulmuyor, aküsü ise sökülü halde bulunuyor.